پاسخ به چرایی عدم تصویب کنوانسیون جامع مبارزه با تروریسم با حضور اساتید و حقوقدانان داخلی و خارجی صورت گرفت
سه‌شنبه ۲۶ فروردین ۱۴۰۴، دانشگاه علامه طباطبایی در تهران، میزبان «همایش بین‌المللی «پیش‌نویس کنوانسیون جامع مبارزه با تروریسم؛ ۲۵ سال بعد» با حضور اساتید دانشگاه، پژوهشگران حقوق بین‌الملل و مسئولان دانشکده حقوق و سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی و جمعی از خبرنگاران و اصحاب رسانه بود و حاضران و اساتید در سخنرانی‌های علمی خود در پی پاسخ به چرایی عدم تصویب کنوانسیون جامع مبارزه با تروریسم بودند. گفتنی است پیش‌نویس کنوانسیون جامع مبارزه با تروریسم که نخستین بار در سال ۲۰۰۰ میلادی مطرح شد، تلاش دارد چارچوبی جامع و الزام‌آور برای مقابله جهانی با تروریسم فراهم آورد، اما در طول این ربع قرن به دلیل موانع سیاسی، حقوقی و دیپلماتیک هنوز به تصویب نهایی نرسیده است.
به گزارش دیدبان حقوق بشر کردستان ایران از تهران، محمدرضا ویژه، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی در این همایش و در ابتدای سخنان خود با ابراز رضایت از برگزاری همایش در دانشکده خود، ابراز امیدواری کرد که با تداوم همکاری‌های علمی و تحقیقاتی، مراکز پژوهشی ایرانی در سال‌های آینده نیز بتوانند به صورت منظم، کنوانسیون‌ها و اقدامات داخلی مرتبط با آن را رصد کنند. ویژه با اشاره به تفاوت‌های تروریسم با جرایم عادی گفت: «وقتی از تروریسم صحبت می‌کنیم، معمولاً به انگیزه‌ها توجه می‌کنیم. چیزی که تروریست را از دیگر مجرمان جدا می‌کند، انگیزه است؛ حال این انگیزه ممکن است درست یا غلط باشد. سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا فردی به اینجا می‌رسد که بخواهد به‌دلیل عقایدش جان دیگران را بگیرد».
رئیس دانشکده حقوق و سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: در مواردی که افراد به دلایل مالی یا اختلافات خانوادگی دست به قتل می‌زنند، این موضوع متفاوت است. اما در تروریسم، اغلب اوقات فرد تروریست هیچ شناختی از هدف خود ندارد و ممکن است به صورت کور عمل کند. به‌عنوان مثال در دهه ۶۰، ترورهایی که توسط سازمان مجاهدین خلق انجام شد، نشان‌دهنده این است که آنها حتی اهداف خود را نمی‌شناختند. مثلاً فردی که هیچ سابقه سیاسی نداشت، تنها به دلیل ظاهر مذهبی مورد هدف قرار می‌گرفت که این مساله، نشان‌دهنده ناآگاهی و عدم شناخت تروریست‌ها از اهدافشان است.
دکتر ویژه در ادامه تصریح کرد «تمام کشورها مخالف تروریسم هستند، اما سوال اینجاست که چرا تروریست‌ها همچنان وجود دارند و فعالیت می‌کنند؟ چرا گروه‌هایی مانند داعش شکل می‌گیرند؟ اینجا بحثی فراتر از حقوق مطرح می‌شود و ما نمی‌توانیم صرفاً به نگاه حقوقی به این پدیده بپردازیم. در اینجاست که عوامل مختلفی مانند انگیزه‌های سیاسی، قومی و مذهبی در حمایت از گروه‌های تروریستی ایفای نقش می‌کنند. حتی کشورهای امپریالیستی نیز به دلایل سیاسی از برخی گروه‌ها حمایت می‌کنند. این موضوع کار را برای مبارزه با تروریسم پیچیده‌تر می‌کند».
وی در ادامه تأکید کرد: «وظیفه ما به عنوان حقوقدانان این است که به دنبال حقیقت باشیم و پدیده تروریسم را فی نفسه محکوم کنیم».
بیشتر بخوانید: عدم اجماع بر تعریف تروریسم؛ مانع بنیادین در مسیر حقوقی‌سازی مقابله با آن است
رئیس دانشکده حقوق و سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، در ادامه سخنان خود با تأکید بر اهمیت حقیقت‌یابی در حوزه حقوق، گفت: «ما به عنوان حقوقدانان باید به دنبال حقیقت باشیم، چه در عرصه بین‌الملل و چه در عرصه داخلی. ممکن است به ما بگویند که ایدئالیسم و آرمان‌گرایی داریم و واقعیت‌ها را دنبال نمی‌کنیم؛ اما نباید از این موضوع بترسیم که به ما انگ بزنند که واقع‌گرا نیستیم». این مقام مسئول با اشاره به همکاری‌های بین‌المللی در مبارزه با چالش‌ها، بیان کرد: «همه کشورها دست به دست هم داده‌اند، اما به هر حال این عمل به دلایلی که گفتم امکان‌پذیر نیست. ما باید سعی کنیم تا جایی که به ما مربوط می‌شود، در عرصه حقوقی عمل کنیم و راهکارهای مؤثری ارائه دهیم».
پس از خوش‌آمدگویی رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی به مدعوین و حضار، «هیبت‌الله نژندی‌منش»، دبیر همایش در توضیح پیش‌نویس کنوانسیون جامع مبارزه با تروریسم، گفت: ۲۵ سال از پیش‌نویس این سند گذشته و همچنان تصویب نشده است. وی افزود: کشور ما که خود از قربانیان پدیده شوم تروریسم است، می‌تواند از این پیش‌نویس استفاده کند.
همچنین در این مراسم «بن سائول» گزارشگر ویژه سازمان ملل در حقوق بشر و مبارزه با تروریسم و «فلاویو باستوس» حقوقدان بین‌الملل و دبیر کل سازمان مشورتی حقوقی، آسیایی و آفریقایی (AALCO) به‌صورت ویدئو کنفرانس به بیان مطالب و سخنرانی خود پرداختند.
همچنین «منصوره کرمی» همسر مسعود علی‌محمدی (دانشمند اتمی ایران که توسط رژیم اسرائیل ترور شد) نیز در این مراسم اظهار داشت: همسرم همواره برای توسعه و پیشرفت کشورش تلاش می‌کرد و همیشه به مردمش عشق می‌ورزید. یادم هست که او همیشه می‌گفت که این حق مردم ماست که مطابق با تمامی کشورهای دنیا وضعیت بهتری داشته باشند. ما می‌توانیم این وضعیت را تغییر دهیم. وی به تأثیرات مخرب ترور دانشمندان در حق توسعه ایران اشاره کرد و گفت: ترور سیستماتیک دانشمندان ایرانی، به ویژه توسط موساد و گروه مجاهدین خلق، نقض آشکار حق توسعه ایران است. این ترورها که از سال ۲۰۱۰ تاکنون ادامه دارد، تلاشی برای تضعیف پیشرفت علمی و فناوری کشور محسوب می‌شود. کرمی افزود: حق توسعه یک اصل حقوقی بین‌المللی است که در اعلامیه سازمان ملل در سال ۱۹۸۶ به رسمیت شناخته شده و تضمین می‌کند که ملت‌ها بدون دخالت خارجی مسیر پیشرفت خود را طی کنند.
یکی از نقاط عطف دیگر این همایش حضور یک مقام مسئول از دستگاه قضایی کشور بود؛ «سهیلا حامد»، مدیر کل معاهدات و سازمان‌های بین المللی قوه قضائیه در این همایش با بیان اینکه ما هنوز تروریسم را به‌طور جامع تعریف نکرده‌ایم و جرم‌انگاری لازم را انجام نداده‌ایم، افزود: قوانین فعلی مانند قانون صلاحیت جمهوری اسلامی در سال ۹۷ و سایر قوانین پراکنده و جزئی، کافی نیستند و نیاز به یک قانون جامع مبارزه با تروریسم احساس می‌شود. وی ادامه داد: یکی از چالش‌های اصلی، موضوع تأمین مالی تروریسم است. در حال حاضر، فقط افعال خاصی جرم‌انگاری شده‌اند و مجازات‌های تعیین‌شده وجود دارد؛ اما این موضوع نیازمند بررسی دقیق‌تر است.
مدیر کل معاهدات و سازمان‌های بین المللی قوه قضائیه گفت: بیش از ۱۰ سال است که در حال تدوین یک لایحه جامع مبارزه با تروریسم هستیم. ابتدا این لایحه به عنوان «قانون جامع مبارزه با طلسم» شروع شد، اما به دلیل تغییرات مدیریتی، تحولات بین‌المللی و مباحث مختلف، این فرآیند طولانی شد. سهیلا حامد ادامه داد: سعی شده است که این لایحه بر اساس استانداردهای بین‌المللی و بهره‌گیری از تجربیات کشورهای اروپایی و دیگر کشورها تدوین شود. این لایحه شامل تعاریف دقیقی از اصطلاحاتی مانند شخص تروریست، گروه تروریستی و سازمان تروریستی است. همچنین در این همایش سه پنل تخصصی با موضوعات حقوق بین‌الملل و مسئولیت‌ها، همکاری منطقه‌ای و امنیتی، نقش حقوق بین‌الملل در مبارزه منطقه‌ای با تروریسم و تأثیر ابزارها، هوش مصنوعی، رسانه و شبکه‌های اجتماعی در حمایت از تروریسم ومبارزه با آن برگزار شد. «حمید حکیم»، کارشناس حقوق و علوم سیاسی در یکی از پنل‌های تخصصی تحت عنوان همکاری منطقه‌ای و امنیتی گفت: امروزه می‌بینیم که هماهنگی میان تروریست‌ها بیشتر از هماهنگی میان دولت‌ها بوده و این یکی از چالش‌های مقابله با تروریسم است. حکیم اضافه کرد: در نتیجه عدم هماهنگی، ممکن است اقدام‌های مختلف به تضاد منافع یا تداخل در عملیات‌ها منجر شود.
وی اظهار کرد: اقدام‌های مستقل در زمینه مبارزه با تروریسم هزینه‌های اقتصادی و انسانی بالاتر و احتمال افزایش احتمال به‌وجود آمدن شکاف‌های سیاسی و دیپلماتیک میان کشورها را به‌همراه خواهد داشت. «حسین سرتیپی» حقوقدان و کارشناس حقوق بین‌الملل نیز ضمن تشریح ابعاد تروریسم در یکی از پنل‌های همایش روز گذشته، گفت: تروریسم یکی از پیچیده‌ترین موضوع‌هایی است که نظام بین‌المللی با آن مواجه است. چالش اصلی امروز ما نحوه اجرای چارچوب حقوقی برای مقابله با تروریسم است. این کارشناس مسائل حقوق بین الملل تاکید کرد: وظیفه دانشگاهیان، کارشناسان، حقوقدانان و سازمان‌های بین‌المللی این است که ریشه‌های تروریسم را به‌درستی تحلیل کنند.
گفتنی است، پیش‌نویس جامع مبارزه با تروریسم درواقع یک گام برای نهایی شدن کنوانسیون جامع مبارزه با تروریسم است که حدود ۲۵ سال است انجام نشده و این طولانی‌ترین موضوع در دست بررسی سازمان ملل است. طبق اعلام مسئولان برگزارکننده این همایش، جمع‌بندی این نشست علمی به نمایندگی ایران در سازمان ملل در نیویورک ارسال خواهد شد. همچنین در ادامه این همایش، مستند سه‌قسمتی «پژاره» که در هر قسمت به ابعاد تازه‌ای از فعالیت‌های گروه‌های تروریستی علیه کودکان و دختران ایرانی می‌پردازد اکران شد. مستند «پژاره» پرده از چهره پنهان گروه‌های مسلح کُردی برمی‌دارد؛ گروه‌هایی که با فریب و تطمیع، کودکان و نوجوانان را ربوده و به امید واهی کار در اقلیم کردستان و اعزام به اروپا، وارد ساختار فرقه‌ای خود می‌کنند. قسمت اول این مستند با عنوان «دژی کانو» در جشنواره عمار به نمایش درآمد و در بخش حافظه ملی این جشنواره شایسته لوح تقدیر شد.
لازم به ذکر است این همایش که به همت دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی و با مشارکت برخی از انجمن‌های حقوق بشری فعال از جمله دیدبان حقوق بشر کردستان ایران، سازمان دفاع از قربانیان خشونت و مرکز پژوهشی حقوق تجاری هوشمند آرمان برگزار شد تلاش کرد تا ابعاد مختلف پیش‌نویس کنوانسیون، روند مذاکرات مرتبط، موانع تصویب آن و همچنین چشم‌انداز آینده این سند در نظام حقوق بین‌الملل ضد تروریسم را مورد بررسی و نقد قرار دهد. لازم به ذکر است که گروه وکلای بین‌المللی ژیپاد، انجمن دفاع از قربانیان تروریسم و انجمن حمایت از قربانیان تروریسم نیز از دیگر مشارکت‌کنندگان در برگزاری این همایش بین‌المللی بودند.