مقدمه
عفو بین‌الملل در سلسله‌گزارش‌های خود از وضعیت حقوق بشر در سوریه، توجه خاصی به نقض حقوق بشر در مناطق کردنشین به ویژه توسط شبه‌نظامیان کُرد و ادارات خودگردان (Autonomous Administration) تحت حمایت آنها داشته است. موارد نقض حقوق بشر توسط نیروهای مسلح کُرد از جمله ی.پ.گ (یگان‌های مدافع خلق) شامل انتقال (تخلیه) اجباری مردم از روستاها و منازل، تخریب خانه‌ها و تخریب اموال مردم است. در برخی موارد، تمام روستا به ظن ارتباط و حمایت اهالی روستا (به‌ویژه روستاهای ترکمن و عرب نشین) از تروریست‌های داعش و سایر گروه‌های مخالف شبه‌نظامیان کُرد، تخریب شده است.
شرح گزارش
سازمان عفو بین‌الملل در گزارش 13 اکتبر 2015 خود به تخریب خانه‌ها، روستاها و انتقال اجباری مردم توسط گروه شبه‌نظامی ی.پ.گ (شاخه نظامی گروه تروریستی پ.ک.ک) در سوریه پرداخته است.[1] سازمان عفو بین‌الملل در این گزارش، این گروه را متهم به ارتکاب «جنایات جنگی» در شمال سوریه کرده است. عفو بین‌الملل اعلام کرده که ناظرانش را به ۱۴ شهرک و روستا در «شمال سوریه» اعزام کرده و بر اساس مدارک مستند و شهادت قربانیان، ی.پ.گ، چندین روستا را تخریب و ساکنان آن را به زور کوچانده است. کارشناسان عفو بین‌الملل با 37 نفر كه مستقیماً سوءاستفاده‌های انجام شده توسط ادارات خودگردان را تجربه كرده‌اند ، مصاحبه کرده‌اند.
تصاویر ماهواره‌ای و ارزیابی‌های صورت گرفته از سوی کارشناسان در گزارشی با عنوان «جای دیگری برای رفتن نداریم» منتشر شده و جرائم صورت گرفته توسط گروه تروریستی پ.ی.د و ی.پ.گ در زمینه پاکسازی قومی، تبعید و ویرانی محل‌های اسکان ساکنین بومی بررسی شده بود. داده‌ها و اسناد بررسی شده توسط کارشناسان عفو بین‌الملل نشان می‌دهد ادارات خودگردان در شمال سوریه وابسته به حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (Partiya Yekîtiya Demokrat) یا پ.ی.د با عاملیت یگان‌های مدافع خلق یا ی.پ.گ، دست به این اقدام غیرانسانی زدهاند. این گروه‌ها به نام مردم کُرد و به بهانه احقاق حقوق آنها، عملا حقوق سایر اقوام به خصوص اعراب را نقض می‌کنند و متحد اصلی آمریکا در جنگ ادعایی علیه داعش هستند.
تخریب منازل مردم و روستاها
مردمی که خانه‌ها و روستاهایشان توسط شبه‌نظامیان کُرد وابسته به آمریکا، تخریب شده است، به عفو بین‌الملل گفته‌اند که به دلیل تخریب خانه و روستاها، اکنون هیچ سرپناهی ندارند.[1] شاهدان عینی و تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد این اقدام به طور گسترده انجام شده است. تصاویر ماهواره‌ای یک روستا در ماه ژوئن سال ۲۰۱۴ و ماه ژوئن سال ۲۰۱۵ مورد مقایسه قرار گرفت و روشن شد که ۹۴ درصد خانه های این روستای ۲۲۵ خانواری در خلال یک سال ویران شده و صرفا ۱۴ خانه از ویرانی در امان مانده است.
«لاما فاکح» مشاور ارشد امنیت در عفو بین‌الملل گفته «تخریب عمدی خانه‌های غیرنظامیان، در بعضی موارد ویران کردن و سوزاندن کل روستاها، آواره ساختن ساکنان آنها در حالی که هیچ رخداد نظامی مرتبط با داعش در آن مناطق رخ نداده است، به هیچ وجه قابل توجیه نیست و اداره خودمختار از اختیارات خود سوءاستفاده و به طرز وحشیانه‌ای حقوق بین‌الملل بشردوستانه را نقض می‌کند. پ.ی.د و ی.پ.گ با ویران کردن و سوزاندن کامل خانه‌های ساکنین بومی و تبعید اجباری آنان که هیچ تناسبی با اقدامات مشروع نظامی ندارد، مرتکب جرائمی شده که در حد جرائم جنگی است. این گروه با بی‌شرمی تمام در حال هیچ انگاشتن قوانین و مقررات بین‌المللی است».
وی تاکید کرد: «به نظر می‌رسد كه اداره خودمختار، به بهانه مبارزه با داعش، حقوق بشر را زیر پا می‌گذارد. ما شاهد جابجایی و تخریب گسترده‌ای بودیم که در نتیجه درگیری اتفاق نیفتاده است. گزارش ما شواهد روشنی را درباره یك برنامه، مبتنی بر همكاری آگاهانه و سیستماتیک برای مجازات جمعی غیرنظامیان در روستاهایی كه قبلاً توسط داعش اشغال شده بودند، یا جایی كه اقلیت كوچك مشكوك به حمایت از این گروه در آن حاضر بودند را فاش ساخته است».
گفتنی است برخی از غیرنظامیان به کارشناسان عفو بین‌الملل گفتند در صورت عدم ترك روستا، ی.پ.گ و ادارت خودگردان، آنها را با حملات هوایی ائتلاف به رهبری ایالات متحده تهدید می‌كنند. یکی از ساکنین روستاها گفت: «آنها به ما گفتند که باید به اجبار روستا را ترک کنیم یا به اتهام فعالیت تروریستی و همکاری با داعش، توسط نیروی هوایی آمریکا بمباران خواهیم شد».
در فوریه 2015، نیروهای ی.پ.گ (YPG)، منطقه‌ای را که تحت کنترل داعش بود، در اختیار گرفتند و پس از آن شروع به تخریب کرده و روستاییان را آواره کردند. یک شاهد عینیِ محلی به کارشناسان عفو بین‌الملل گفته که «آنها ما را از خانه‌های خود بیرون کشیدند و شروع به سوزاندن خانه کردند… بولدوزرها را آوردند… آنها خانه‌ها را به ترتیب و با سرعت تخریب کردند تا اینکه تمام دهکده ویران شد».
برخی از ساکنان گفتند که جنگجویان YPG آنها را به حمایت از داعش متهم کرده و تهدید کرده‌اند در صورت عدم ترک خانه و روستا، به آنها شلیک خواهند کرد. در حالی که در بعضی موارد، ساکنان اعتراف می‌کردند که تعداد معدودی از هواداران داعش در روستاها وجود داشته‌اند، اما اکثریت طرفداران این گروه تروریستی نبودند. در یک مورد ویژه، جنگجویان YPG بنزین بر یک خانه ریختند و تهدید به آتش زدن کردند، در حالی که ساکنان همچنان در داخل خانه بودند؛ آنها خانه را آتش زدند و مردم محلی و وابستگان افراد داخل خانه را مورد ضرب و شتم قرار دادند.
محققان عفو بین‌الملل برای بررسی آوارگی اجباری ساکنان و تخریب خانه‌ها در مناطقی که تحت کنترل اداره خودمختار وابسته به پ.ک.ک هستند ، از 14 شهر و روستا در استان‌های حسکه و رقه بازدید کردند. تصاویر ماهواره‌ای به‌دست آمده توسط عفو بین‌الملل نشان از تخریب گسترده منازل و روستاها دارد.
قربانیان؛ کُرد و عرب و ترکمن
گفتنی است ی.پ.گ این اقدام را به بهانه الزامات نظامی و محافظت از جان غیرنظامیان توجیه کرده است. اما بسیاری از مردم محلی، این ادعا و خطر مواد منفجره و حضور داعش را رد کرده‌اند. جابجایی اجباری غیرنظامیان بدون الزام نظامی ضروری، نقض قوانین بین‌المللی بشردوستانه است. اگرچه اکثر ساکنان تحت تأثیر این اعمالِ غیرقانونی عرب و ترکمن هستند، اما در برخی موارد، به عنوان مثال در شهر سلوک (Suluk)، که کردها نیز در آن هستند؛ ساکنان کُرد نیز از سوی YPG و آسایش (Asayish)، نیروی پلیس اداره خودمختار، از بازگشت به روستا منع شده‌اند. همچنین در روستای عبدی کوی (Abdi Koy)، تعدادی از ساکنان کُرد نیز توسط نیروهای YPG به‌صورت اجباری آواره شده‌اند.
لازم به ذکر است گروه پ.ک.ک، که از سال 1978 درگیر جنگ خونین با ارتش ترکیه است به بهانه مبارزه برای احقاق کردها، مرتکب جنایات بی‌شماری شده و به همین دلیل در فهرست گروه‌های تروریستی ایالات متحده قرار گرفته است و به همین دلیل همکاری آمریکا با یکی از گروه‌های زیرمجموعه پ.ک.ک، یعنی ی.پ.گ به شدت مورد انتقاد فعالان حقوق بشر و دولت ترکیه قرار گرفته است.
1. https://www.amnesty.org/en/latest/news/2015/10/syria-us-allys-razing-of-villages-amounts-to-war-crimes/
2. https://www.amnesty.org/en/documents/mde24/2503/2015/en/