محمود آیتکین، پژوهشگر مسائل گروه‌های افراطی، در یک مقاله به بررسی روندهای رادیکال شدن حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک)، ایدئولوژی و تاکتیک‌های جذب اعضا توسط آن پرداخته است. دیدبان حقوق بشر کردستان ایران این مقاله را در چند بخش ترجمه و منتشر کرده است. بخش‌های قبلی این مقاله را در این لینک مطالعه کنید.
مصاحبه شونده 07 که 49 ساله است نیز در مورد عضویت خود چنین می‌گوید:
«در حالی که با دکتر آگری همراه بودیم، او برای فعالیت در مناطق شهری با پ.ک.ک به بیرون می‌رفت، من در خانه می‌ماندم. قبلا کتاب‌های اوجالان و مجله «سَرخوبوون» را نیز می‌خواندم. وقتی در شهر بودیم، روزنامه گوندم را دنبال می‌کردیم. قبلا آن را با جزئیات کامل می‌خواندیم، حتی نام سردبیران را می‌دانستیم. قبلا احساس می‌کردم موجی از احساسات هر بار به من ضربه می‌زند و احساس بزرگی از تمایل به پیوستن به پ.ک.ک، در من ایجاد می‌شود، ما هر روز اخبار مربوط به شهدا را می‌خواندیم، طوری می‌شود فرد باید نشان دهد که کجا قرار می‌گیرد، با دشمن است یا یا در جبهه خودی‌ها» (ص 88)
پ.ک.ک. برای جذب هواداران، به ویژه در مناطق شهری، از مطالب چاپی مانند کتاب و مجله به طور گسترده استفاده می‌کند. مواد تبلیغاتی چاپ شده برای عضویت پ.ک.ک. را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: یک، کتاب و دوم، مجله/روزنامه. پ.ک.ک. برای تاثیرگذاری بر هواداران خود از کتاب‌ها استفاده گسترده‌ای می‌کند و مراکز انتشاراتی دارد، مانند انتشارات آرام در استانبول و شهر دیاربکر. انتشارات پ.ک.ک. را می‌توان به چهار زیر مجموعه اصلی تقسیم کرد: در زیر گروه اول، پ.ک.ک. از خاطرات و زندگینامه‌ها استفاده گسترده‌ای می‌کند. اینها معمولا شامل زندگی‌نامه و خاطرات مکتوب اعضای سابق یا فعلی پ.ک.ک. است. زندگینامه‌هایی مانند زندگی نامه سکینه جانسز با عنوان «زندگی من چیزی جز جنگ و مبارزه نبود» (چاپ سال 2016) شامل سه جلد و نگاه نویسنده در مورد چگونگی پیوستن به پ.ک.ک.، انگیزه و اینکه چرا دیگران نیز باید بپیوندند، را ارائه می‌کند. کتاب دیگری مانند «خاطرات چریکی» که برای این مطالعه مورد استفاده قرار گرفته است، پنج جلد است و فصل‌های اول آن توسط بنیانگذاران پ.ک.ک. مانند مراد کاراییلان و در مورد چگونگی تشکیل پ.ک.ک. نوشته شده و سپس نویسندگان دیگر دیده می‌شوند که با نام مستعار هستند. در این خاطرات، از کلمات معادل‌سازی دولت ترکیه به عنوان «دشمن» استفاده گسترده شده است. علاوه بر این، از صحنه‌های حمله پ.ک.ک. به ارتش ترکیه و نگهبانان محلی روستاها نهایت استفاده را می‌برد. در زیر گروه دوم، پ.ک.ک. از استراتژی مشابهی استفاده می‌کند. رمان‌ها و قصه‌های عامیانه به عنوان استراتژی‌های عضویت توسط سازمان نسبت به هواداران خود مورد بهره‌برداری قرارمی‌گیرد. جمال تورک، رمان‌نویس، کتاب دوجلدی خود را را اولین بار به «همه شهدای انقلاب» تقدیم کرد (تورک، 2015، ص 3). در این رمان‌ها از عرفان بسیار استفاده می‌شود و صحنه‌هایی از زندگی «در کوه‌ها» و گفتگوهای بین اعضای پ.ک.ک. را نشان می‌دهد. در رمان‌های دیگر، از قهرمان‌گرایی نیز استفاده می‌شود؛ مانند رمان «جوخه گردباد» نوشته سباتلی در سال 2016. نویسنده در این رمان دو جلدی می‌گوید: «به تصویر کشیدن قهرمانان و انقلاب در این دو جلد دیده می‌شود که راه را برای نوشتن تاریخ جدید و از بین بردن زورگویی باز کرده است» (2016 ص 6).
شکل سوم تبلیغات کتاب چاپی، ایدئولوژی پ.ک.ک. را تبلیغ می‌کند. کتب عبدالله اوجالان، رهبر پ.ک.ک.، و دیگران مانند «مجموعه آکادمی» در اردوگاه‌های پ.ک.ک. برای شستشوی مغزی مورد استفاده قرار گرفته است. همانطور که گفته شد، خواندن «نظریه‌های عبدالله اوجالان» یک موضوع مشترک در مصاحبه‌های تحلیل شده است. در همین راستا، پ.ک.ک. «مجموعه آکادمی» پانزده جلدی را که توسط «کمیسیون» نوشته شده با استفاده از نام مستعار «علوم اجتماعی» منتشر کرده است. برخی از کتاب‌های حاضر در این مجموعه با این عناوین هستند: «سرمایه مدرن»، «مبارزه برای حقیقت»، «رهبران مبارزه ما»، «نسل‌کشی»، «مقاومت فرهنگی در برابر نسل‌کشی»، «مسئله کرد در طی دویست سال گذشته» و «هدف آزادی مردم ما». همه اینها در انتشارات آرام در سال 2015 به زبان ترکی منتشر شده است. کتب دیگر مانند عبدالله اوجالان شامل «حقیقت زبان و عمل» (2015)، «چگونه باید زندگی کنیم» (2015)، «عشق کردی» ( 2015) و «پایداری برای سوسیالیسم پایداری برای بشریت است» (2015) از سخنرانی‌های رهبر پ.ک.ک. عبدالله اوجالان از سال 1978 به بعد تشکیل شده است. شکل نهایی تبلیغات کتاب که توسط پ.ک.ک. استفاده می‌شود مواردی است که در مورد خود پ.ک.ک. و تاریخ کرد توضیح می‌دهند. یک مثال خوب برای این مورد کتاب «آناتومی جنگ: مسائل نظامی کردستان» نوشته مراد کاراییلان چاپ 2014 است: کاراییلان در آغاز در مورد تاریخ باستان کردستان توضیح می‌دهد، و سپس این تاریخ را به وضعیت مردم کرد در دهه 1960 میلادی متصل می‌کند. کاراییلان، از اینجا وضعیت را به بنیانگذاری پ.ک.ک.، استراتژی‌ها، انگیزه‌ها و مشکلات آن و مواردی از قبیل «عدم حضور فرماندهان و عدم درک هنرهای جنگ» مرتبط می‌سازد (کاراییلان، 2014، ص 421)
در حوزه مجلات نیز بایستی گفت اکنون پ.ک.ک. دو فصلنامه دارد: «جامعه آزاد»، «مدرنیته دموکراتیک». مجله «جامعه آزاد» به عنوان مجله فرهنگی توصیف شده که با هدف هدایت و راهنمایی مردم است و تقریبا از 9 مقاله تشکیل یافته است. از طرف دیگر مجله «مدرنیته دموکراتیک» به عنوان یک مجله «دانشگاهی و فلسفی» توصیف می‌شود و شامل مفاهیم نظری و ایدئولوژیکی پ.ک.ک. مانند مارکسیسم، مشکلاتی که مارکسیسم با آن روبرو است، و مقایسه بین مارکسیسم و دین می‌شود. پیش از این، پ.ک.ک. همچنین از مجلات «سَرخوبوون» (استقلال) و «واقعیت کردها» نیز استفاده می‌کرد.
بحث
داده‌های گردآوری شده و ادبیات بررسی شده نشان می‌دهد روندهای رادیکال سازی حزب کارگران کردستان شباهت زیادی به مدل‌هایی دارد که در این مقاله قبلا بررسی شد. همانطور که مک کالی و موسکالنکو (2008) در الگوی رادیکالیزاسیون خود برجسته می‌کنند، پ.ک.ک. نیز مانند داعش از مسائل عشقی و عاطفی استفاده می‌کند و به این ترتیب امکان ایجاد پیوند بین زوجین به عنوان یک سازمان عضویت و رادیکال‌سازی فراهم می‌شود تا هواداران را به سمت فعالیت‌های سازمانی سوق دهد که به عنوان اعتراض، و سپس حرکت به سوی اسلحه می‌باشد.
مدل‌های رادیکال‌سازی مقدم (2005)، گیل (2007) و ویکتروویچ (2005) در پی رخ دادن موارد غم انگیز و منجر به احساس بی‌عدالتی ایجاد می‌شوند. مصاحبه‌های تجزیه و تحلیل شده نشان می‌دهد رهبران کاریزماتیک، اردوگاه‌های شستشوی مغزی، دوره‌های آموزشی و موسسات محلی به عنوان دروازه‌ای برای ورود اعضای پ.ک.ک. به محیط رادیکال عمل می‌کنند زیرا امکان استفاده از کمک‌های ایدئولوژیک و مادی را فراهم می‌کنند، دسترسی به هوادار برای دسترسی به سایر شبکه‌ها و فعالیت‌های اجتماعی را آسان تر می‌کند و مطالب تبلیغاتی مانند رمان، مجله، قصه‌های عامیانه، خاطرات و مطالب ایدئولوژیک را فراهم می‌آورد. عضویت‌های اجباری و مزایای مادی به عنوان ابزاری برای رادیکال‌سازی و عضویت توسط پ.ک.ک. در این مطالعه مورد توجه قرار گرفت، حتی عضویت‌های اجباری از جمله کودک سربازان که به طور گسترده ای در گزارش‌های حقوق بشر و رسانه‌ها نیز مطرح شده است.
نتیجه‌گیری و تحقیقات بیشتر
در ابتدای این مقاله، نویسنده استدلال کرده بود که در زمینه ادبیات دانشگاهی در مورد مسیرهای رادیکال‌سازی و جذب توسط سازمان پ.ک.ک.، کمبود گسترده مطالب وجود دارد. هدف این مقاله ارائه تصویری جامع از روندهای رادیکال‌سازی و تاکتیک‌های عضویت پ.ک.ک. به عنوان یک سازمان غیردولتی درگیر در فعالیت‌های تروریستی است. در بخش اول این مقاله، مطالب مربوط به رادیکال‌سازی، عضویت در پ.ک.ک. بحث شد. برای کمک به درک رادیکال‌سازی پ.ک.ک. و پویایی ایدئولوژیکی اعضا جهت پیوستن به سازمان، تثلیث ایدئولوژیک پ.ک.ک.، مارکسیسم-لنینیسم، کمونالیسم دموکراتیک و ژنولوژی مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعه مشخص کرد که پ.ک.ک. از تاکتیک‌های کلیدی عضویت استفاده کرده که با مدل‌های رادیکال‌سازی همراستاست که قبلا بررسی شد. از رایج‌ترین آنها به موارد زیر اشاره شد: 1- روابط خانوادگی و خویشاوندی 2-قوانین کاریزماتیک و نهادهای محلی 3- ازدواج 4- اردوگاه‌های شستشوی مغزی و دوره‌های آموزشی و 5- مطالب چاپ شده. تکنیک‌های عضویت و مسیرهای رادیکال‌سازی مورد استفاده توسط پ.ک.ک. دارای ویژگی‌های مشابه سازمان‌های الهام گرفته از مذهب مانند داعش و القاعده است. استفاده از اردوگاه‌های شستشوی مغزی، ازدواج، رهبران کاریزماتیک و نهادهای محلی توسط سازمان‌های ملهم از مذهب، موضوعاتی است اغلب توسط نهادها و دانشگاه‌ها بررسی شده‌اند (هورگان، تیلور، بلوم و وینتر، 2017 ؛ اشپکهارد 2015). هیچ استفاده‌ای از مشوق‌ها یا منافع مادی در این مطالعه بررسی نشد. این امر به احتمال زیاد با ریشه‌های ایدئولوژیک پ.ک.ک. در مارکسیسم و اقتصاد سیاسی مارکسیستی مرتبط است.
مشوق‌های مادی همچنین ممکن است باعث اختلافات داخلی بین اعضا شود، که این نیز می‌تواند دلیلی برای عدم استفاده از مشوق‌های مادی توسط سازمان باشد. از سوی دیگر، همانطور که در این مطالعه نیزاشاره شد، پ.ک.ک. از مدینه فاضله مبتنی بر هویت و شکایت و محرومیت، به تصویر کشیدن هدف نهایی یک سرزمین مادری و استفاده از این به عنوان یک عامل جذب به سمت سازمان استفاده می‌کند.
پ.ک.ک. دارای یک شبکه بین‌المللی بزرگ از سازمان‌ها در اروپا، بالکان، خاورمیانه و استرالیا است. بیشتر سازمان‌های حاضر در این شبکه‌ها به عنوان «انجمن‌ها یا مراکز فرهنگی» معرفی می‌شوند که پ.ک.ک به موجب آنها تبلیغ می‌شود و رادیکال‌سازی افراد ترویج می‌شود. همانطور که داده‌های ارائه شده در این مطالعه نشان می‌دهد، این مراکز فرهنگی می‌توانند به عنوان درهای دسترسی به تبلیغات و شبکه‌های از قبل موجود در جوامع محلی باشند تا امکان رادیکال‌سازی و بسیج را فراهم کنند. برای تحقیقات بیشتر، مطالب سازمانی نوشته شده به زبان فارسی، کردی و عربی نیز می‌تواند برای تجزیه و تحلیل در نظر گرفته شود؛ زیرا این امکان را برای مجموعه داده‌های گسترده‌تری فراهم می‌کند و دسترسی روایی را گسترش می‌دهد. به‌علاوه، در صورت انجام اقدامات احتیاطی ایمنی، می‌توان مصاحبه‌های حضوری را نیز برای گسترش مجموعه داده‌های موجود در این مطالعه در نظر گرفت. این امر همچنین می‌تواند درک گسترده‌تری از انگیزه‌ها و ایدئولوژی و همچنین امکان مطالعه قوی‌تر را فراهم سازد. سرانجام، تجزیه و تحلیل شبکه‌های اجتماعی حساب‌های پ.ک.ک. نیز می‌تواند برای شناسایی روایت‌های آنلاین و کمک به تبلیغ در رادیکال‌سازی و عضویت مورد بررسی قرار گیرد.
وشته: محمود آیتکین
دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه دیکن، ملبورن، استرالیا
Aytekin, Mahmut (۲۰۱۹), “Radicalisation processes of the Kurdistan Workers Party (PKK): ideology and recruitment tactics