دید‌بان حقوق بشر: کودک‌سربازی در ی.پ.گ رواج دارد

دید‌بان حقوق بشر در گزارش 3 اوت 2018 از رواج پدیده تلخ کودک‌سربازی در یگان‌های مدافع خلق (ی.پ.گ) شاخه نظامی پ.ک.ک در سوریه انتقاد کرده است.[1] دیدبان حقوق بشر اعلام کرد: «یگان‌های مدافع خلق (ی.پ.گ: شاخه نظامی حزب اتحاد دموکراتیک سوریه وابسته به پ.ک.ک.) در شمال شرقی سوریه و مناطق کردنشین این کشور، به طور سازماندهی شده اقدام به بکارگیری کودکان به ویژه دختران برای اعزام آنها به میادین جنگی کرده است». این اقدام که مصداق نقض حقوق کودکان و کنوانسیون حقوق کودک است، در حالی صورت گرفته که این گروه شبه‌نظامی، پیشتر تعهد داده بود این اقدام را متوقف نماید. دیدبان حقوق بشر تاکید کرده که دولت ایالات متحده آمریکا که از نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF- قسد) پشتیبانی می‌کند، باید این گروه را ترغیب کند تا به سواستفاده خود از سربازان کودک پایان دهد.

داده‌های سازمان ملل متحد از افزایش نگران کننده‌ی در میزان استخدام کودکان توسط YPG در سال 2017 حکایت دارد. دیدبان حقوق بشر در گزارش خود تاکید کرده که «این گروه مسلح باید بلافاصله کودکان را از نیروهای سازمانی خود خارج کرده و از جذب کودکان و خانواده‌ها، از جمله خانواده‌هایی که در اردوگاه‌های آوارگان تحت کنترل این گروه هستند، خودداری کند». قوانین بین‌المللی، گروه‌های مسلح غیر دولتی را از بکارگیری افراد زیر 18 سال منع می‌کنند. همچنین ثبت‌نام کودکان زیر 15 سال یک جرم جنگی است.

دیدبان حقوق بشر با هشت خانواده در سه اردوگاه آوارگان در شمال شرقی سوریه مصاحبه کرده و آنها گفتند که نیروهای آسایش (Asayish- امنیت داخلی) و ی.پ.گ، در این اردوگاه‌ها کودکان را به ثبت‌نام تشویق کرده‌اند. این خانواده‌ها گزارش دادند كه شش دختر و دو پسر بین 13 تا 17 سال ثبت نام كرده‌اند. بیشتر خانواده‌ها از زمان استخدام با فرزندانشان هیچ تماسی نداشتند و فقط از طرف مقامات می‌دانستند که بچه‌ها در حال آموزش نظامی هستند.

اما یکی از مادران به بازرسان دیدبان حقوق بشر گفته که پسر 16 ساله‌اش (هنگام ثبت نام)، در میدان جنگ برای پس گرفته شهر رقه در نبرد با داعش کشته شده است. این زن، عکس‌های فرزند خود لباس نظامی، اسلحه و سوابق رسمی را نمایندگان دیدبان حقوق بشر نشان داد که سن وی را تأیید می‌کند. این مادر کُرد گفت: «آنها او را ماشین سوار كردند و به خط مقدم جبهه جنگ رقه بردند». مقامات نظامی، وی را در اردوگاه ملاقات كردند و به او گفتند كه پسرش چگونه کشده شده است. یکی از افرادی که جز نیروهای ی.پ.گ بوده نیز اذعان کرده دختران بین 15 تا 17 سال را در آموزش دیده است.

در گزارش سالانه سازمان ملل[2] در مورد کودکان حاضر در درگیری مسلحانه، 224 مورد از بکارگیری كودكان توسط YPG و واحد زنان آن (ی.پ.ژ) در سال 2017 ثبت شده است كه این رقم تقریباً پنج برابر نسبت به سال 2016 است. هفتاد و دو کودک، تقریباً یک سوم 224 نفر، دختران بودند. حداقل در سه مورد، این گروه کودکان را برای ثبت نام و عضویت اجباری ربوده است. حداقل 2 مدرسه نیز در اختیار ی.پ.گ برای آموزش نظامی قرار گرفته است و از ماموریت اصلی یعنی تحصیل و تدریس، منع شده است. حداقل 6 کودک نیز ربوده شده‌اند. گزارش دیدبان حقوق بشر تلویحا حکایت از فریب کودکان با شعارهای جذاب و فریبنده دارد. زیرا مادر یک دختر 13 ساله گفت: «ما فقیر هستیم، بنابراین آنها به دخترم گفتند که پول و لباس به او خواهند داد».

خانواده‌ها گفتند كه مقامات ی.پ.گ از افشای محل كودكان امتناع می‌كنند و اجازه برقراری ارتباط با آنها را نمی‌دهند. برخی خانواده‌ها بیش از شش ماه است که با فرزندان خود صحبت نکرده‌اند. مادر یک دختر 16 ساله گفته که به دلیل حضور دخترش در ی.پ.ژ، ماهانه 300 دلار دریافت می‌کند. اما شش ماه است که نتوانسته با او ارتباط برقرار کند.

مادر یک دختر 17 ساله گفت: «من هیچ مکالمه‌ای با دخترم نداشته‌ام. فقط می‌خواهیم بدانیم که او زنده یا مرده است. می‌خواهم اردوگاه را ترک کنم، یک خانه در دمشق دارم. من می‌خواهم به آنجا بروم. اما پیش از ترک اردوگاه، می‌خواهم از سرنوشت دخترم مطلع شوم». والدین دیگر نیز خواستار ترک اردوگاه آوارگان بودند، اما به دلیل هراس از آینده فرزندان خود و نگرانی از بابت قطع شدن حلقه‌های ارتباط احتمالی، به اجبار در اردوگاه ساکن بودند.

دیدبان حقوق بشر در 29 ژوئن 2018 نامه‌ای را به این گروه و کمیته اجرایی اداره خودگردان حزب اتحادیه دمکراتیک کردستان سوریه ارسال کردند و از آنها توضیح خواستند. اداره خودگردان حزب اتحادیه دمکراتیک کردستان سوریه در تاریخ 16 ژوئیه به این نامه پاسخ داد[3] و اذعان کرد که خانواده‌ها هنگام ثبت‌نام فرزندان خود به طور کامل از ماجرا آگاه هستند؛ هر چند ممکن است برخی از نوجوانان بدون رضایت والدین به آنها ملحق شوند. در این نامه اذعان شد كه كودكان 16 و 17 ساله می‌توانند ثبت نام كنند، اما آنها در نقش‌ها و ماموریت‌های جنگی قرار نمی گیرند. در این نامه آمده است: «کودكان 16 و 17 ساله در مراكزی ویژه قرار می‌گیرند كه آموزش‌های فكری و شغلی را دریافت می‌كنند». همچنین ی.پ.ژ مدعی شده كه دختران از اردوگاه‌های آوارگان از ازدواج اجباری، آزار و اذیت و تجاوز به عنف، فرار و به شبه‌نظامیان مسلح ی.پ.گ مراجعه می‌کنند و به همین دلیل واحد زنان. به آنها پناه داده است.

این پاسخِ ی.پ.گ، در حالی است که به‌طور کلی کودک‌سرباز از منظر حقوق بین‌الملل و حقوق بین‌الملل بشردوستانه و کنوانسیون‌های بین‌المللی، «هر شخص زیر 18 سال است که عضو نیروهای مسلح رسمی یا غیرسمی دیگر در صورت وجود یا عدم وجود مخاصمات مسلحانه است». بر مبنای این تعاریف، کودک‌سرباز صرفا شامل کسانی نیست که سلاح به دست گرفته‌اند، بلکه کلیه کسانی که با هر عنوان، گروه‌های مسلح را همراهی می‌کنند، نیز شامل این عنوان هستند، مانند نیروی خدماتی و پیام‌رسان. لذا باید گفت گروه‌های مسلح رسمی و غیررسمی، دولتی و یا غیردولتی، احتمالا از کودکان به‌عنوان جاسوس، نیروی خدماتی، نگهبان، عامل حمل سلاح و مواد منفجره، عامل تخریب اموال گروه‌های رقیب، کارگذاشتن مواد منفجره و مین، برده جنسی (به خصوص در مورد دختران) و… .همچنین نحوه عضویت داوطلبانه و اجباری، تغییری در ماهیت این مفهوم ایجاد نمی‌کند. هرچند که عملا بسیاری از کودکان به اجبار عضو این گروه‌ها شده‌اند و یا ربوده شده‌اند.

همچنین احتمالا منظور از آموزش‌های فكری، آموزش‌های ایدئولوژیک مبتنی بر افکار فرقه‌گرایانه اوجالان (سرکرده پ.ک.ک) و شست‌وشوی مغزی کودکان است.

[1] . https://www.hrw.org/news/2018/08/03/syria-armed-group-recruiting-children-camps

[2] . https://undocs.org/s/2018/465

[3].https://www.hrw.org/sites/default/files/supporting_resources/syria_ypg_response_translation_english.pdf