متاسفانه قتل زنان، پدیده مرسومی در کردستان است. با وجود قوانین مختلف و برخورد دولت‌های ایران، ترکیه و عراق، در سال 2021 قتل زنان کُرد در ایران، ترکیه و کردستان عراق در حال افزایش است.
کردستان ایران- شایعات مربوط به قتل یک زن جوان فضای مجازی و حقیقی کردستان ایران را در اختیار خود گرفته است. جسد سوخته یک جوان 26 ساله کُرد و دانشجوی حقوق به نام «گولاله شیخی» در محلی بین سقز و سنندج پیدا شد. سوالات بسیاری در افکار عمومی وجود دارد. گولاله که به مهربانی و آرامش شهره بود، اکنون دیگر زنده نیست. هر کس او را می شناخت باورش نمی‌شود که او این چنین بی‌رحمانه در آتش خشم همسرش سوخته باشد.
گولاله دو هفته پیش به همراه نامزدش که نسبت دوری با وی داشت، برای صرف شام به رستوران رفته بود و به خانواده گفته بود شب به خانه بازخواهد گشت. اما آن شب تلفن‌های مادر گولاله به وی و همسرش (کیومرث) بی‌پاسخ بود. فردای آن روز، همسر کیومرث به پدر گولاله زنگ زد و گفت که وی را به قتل رسانده است. پلیس ایران نیز چند روز بعد کیومرث را در آستارا بازداشت کرد. ظاهرا دلیل قتل گولاله اختلاف وی و همسرش بر سر کار کردن گولاله بوده است. کیومرث او را با ضربه‌ای به قتل رسانده و بعد در جنایتی هولناک، 4 لیتر بنزین بر جسد بی‌جان او ریخته و سپس پیکر وی را آتش زده است. گفتنی است در سی روز گذشته، حدود پنج زن کردِ ایرانی توسط افراد خانواده یا آشنایان خود کشته شدند. در چهار مورد از پنج مورد ثبت شده، زنان توسط شوهر یا نامزد خود به قتل رسیدند. دلیل این جنایات چیست؟
بیشتر بخوانید:
وجود نداشتن حق ارث برای دختران کُرد
ترکیه؛ رتبه اول قتل زنان کُرد
بر اساس گزارشی از پلتفرم «زن‌کشی را متوقف خواهیم کرد»[1]، متأسفانه تعداد موارد قتل زنان توسط مردان در ماه مه در مناطق کردنشین ترکیه کاهش نیافته است. مردان در ماه مه 17 زن را در سراسر ترکیه کشتند. به‌علاوه، 20 زن به طرز مشکوکی کشته شدند.بر اساس این گزارش، از 17 زن کشته شده در ماه مه، 2 مورد توسط پسرشان، یک نفر توسط یکی از آشنایان، یک نفر توسط پدر، 7 نفر توسط شوهرشان، 3 نفر توسط شوهر سابقشان و سایرین توسط هم‌خانه‌های خود کشته شدند. همچنین 10 نفر از زنان در خانه و 2 نفر در خیابان کشته شدند.
پینار گولتکین- دختر جوان کُرد که توسط یک پسر کشته و مثله شد- جسد وی در بشکه‌ای مدفون در خاک پیدا شد
کردستان عراق
روز سه‌شنبه گزارش شد که یک زن کُرد توسط همسر سابق خود در محله باکارجو سلیمانیه کشته شد. این پیشتر طلاق گرفته بودند، اما هنوز در یک خانه زندگی می‌کردند. قربانی، حداقل سیزدهمین زنی است که در کردستان عراق به صورت خشونت‌آمیز کشته شده و یازدهمین موردی است که از اواخر ماه مارس به قتل رسیده است. دو خودکشی نیز تأیید شده است. همه قتل‌ها (و همچنین خودکشی‌ها) مربوط به قتل ناموسی و خشونت خانگی است. مسرور بارزانی در روز 17 آوریل در توییتی نوشت: «من از قتل وحشیانه یک زن جوان دیروز در اربیل متاسفم. در قتل‌های ناموسی هیچ افتخاری وجود ندارد. این قتل است، ما را عقب می‌اندازد و باید متوقف شود. من به وزیر کشور دستور داده‌ام که از مجازات قانونی قاتل اطمینان حاصل کند».
پیشتر انتقادات گسترده‌ای از سوی فعالان حقوق بشر مطرح شده بود که دولت اقلیم در مورد خشونت علیه زنان کاری انجام نمی‌دهد.
نقص قانون در کردستان عراق
خشونت علیه زنان و دختران، مساله‌ای شایع در کردستان عراق است، با وجود وعده‌های دولت اقلیم برای مقابله با مشکل مذکور، فرهنگ بومی خود یک مانع جدی در اصلاح روند نقض حقوق زنان است. طلاق همچنان یک تابوی بزرگ است. در نتیجه، زنان کُرد اغلب برای فرار از خشونت خانگی یا ازدواج‌های اجباری خودکشی می‌کنند. مرتکبان قتل زنان اغلب در کردستان عراق مجازات نمی‌شوند یا فقط مدت کوتاهی را در زندان می‌گذرانند.
بیشتر بخوانید:
وزیر امور داخلی اقلیم کردستان: حقوق زنان نقض می شود
مجازات اعدام
در کردستان ایران، طلاق اکنون بیشتر پذیرفته شده است. به طور کلی، میزان طلاق در ایران بسیار زیاد است، اگرچه اغلب در کردستان ایران به دلیل فرهنگ قبیله‌ای و سنتی بودن جامع محلی، هنوز طلاق یک تابو محسوب می‌شود. با این وجود، روندی در تعداد طلاق‌ها وجود دارد عمدتا ناشی از انجام خشونت خانگی علیه زنان است. قوانین ایران نیز پیشرفته‌تر از اقلیم است و جامعه حساسیت بیشتری در مورد قتل دارد. مجازات اعدام برای قاتلان اعمال می‌شود؛ اما همچنان خشونت خانگی، قتل زنان کُرد و ازدواج اجباری یک مساله مهم در مناطق کردنشین ایران است. همچنین نباید فراموش کرد که در کردستان ایران فرهنگ بخشش وجود دارد. بیشتر اوقات خانواده‌ها ترجیح می‌دهند تا بعد از چند سال، قاتل را ببخشند. از این گذشته، عاملان قتل زنان اغلب اعضای خانواده یا آشنایان هستند، که این امر اجرای مجازات اعدام را برای سایر اعضای خانواده دشوارتر می‌کند.
خروج ترکیه از کنوانسیون استانبول
سال گذشته، اخبار تکان دهنده‌ای از حزب حاکم حزب عدالت و توسعه ترکیه، از جمله رئیس جمهور طیب اردوغان، منتشر شد. بحث در مورد لغو کنوانسیون استانبول در مورد پیشگیری و مبارزه با خشونت علیه زنان و خشونت خانگی بود. در میان اعتراضات زنان، اما در ماه مارس ترکیه از این کنوانسیون خارج شد. کنوانسیون استانبول از زنان (و افراد دگرباش جنسی) محافظت می‌کند و دولت‌ها را در مورد ایمنی آنها مسئول می‌داند. این کنوانسیون یک چارچوب قانونی است که به دقت طراحی شده است و برای جلوگیری از خشونت، به ویژه خشونت خانگی بسیار حیاتی است. هم اکنون نیز به وضوح دولت ترکیه اقدامات کافی برای محافظت از زنان انجام نمی‌دهد. عوامل بازدارنده کافی در برابر زن‌کشی، خشونت خانگی، آزار جنسی، خشونت علیه زنان و تجاوز جنسی وجود ندارد. بسیاری از مجرمین نیز به مجازات‌های سبک محکوم می‌شوند. در هر صورت باید اذعان کرد که کناره‌گیری از کنوانسیون استانبول پیامدهای فاجعه‌باری برای امنیت زنان در ترکیه دارد.
اعتراض زنان ترکیه‌ای به خروج ترکیه از کنوانسیون استانبول
زن‌کشی: مشکل فرهنگی در کردستان
اصولا قتل‌های ناموسی در کردستان به فرهنگ مربوط است. بدن زنان برای موقعیت خانواده در جامعه کلیدی است. بنابراین، تجربه تجسم یافته برای درک زندگی زنان، چه در کردستان و چه در پناهندگان کُرد بسیار حیاتی است. قتل زنان، در هر کجا که اتفاق بیفتد، با این تصور که عزت و شهرت مرد باید به هر قیمتی حفظ شود، صورت می‌گیرد؛ چون این تصور وجود دارد که زن، باید مسئول حفظ شرافت خانواده و خود باشد. علی‌رغم قانونگذاری‌های مختلف در کشورهای ایران، ترکیه و عراق که سیستم‌های سیاسی مختلفی دارند اما هنوز زنان در جوامع کُردی هدف قتل ناموسی و خشونت هستند؛ لذا باید بر «فرهنگی بودن» این پدیده تاکید کرد و از طریق آموزش‌های مختلف به سراغ حل آن رفت.
[1]. Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu