انتخابات یازدهمین دوره مجلس در ایران، روز دوم اسفند 1398 در سراسر کشور و در فضایی آرام و رقابتی برگزار شد. بدیهی است با توجه به مولفههای مختلف سیاسی و جامعهشناسی در ایران، نقاط مختلف این کشور شاهد مشارکتهای مختلفی است. هر استان با توجه به فضای سیاسی و تعداد نامزدها و گرایشات سیاسی آنها، مشارکت خاص خود را ثبت کرده است که ممکن است از میانگین کشوری بالاتر یا پایینتر باشد. در این میان استانهای کردنشین غرب و شمال غرب ایران، ویژگیهای خاصی دارند که همواره مشارکت در آنها به دقت رصد میشود و حضور مردم در انتخابات و گرایش نامزد یا نامزدهای منتخب، پیام سیاسی و اجتماعی خاصی را به تحلیلگران، دولت، مجلس و مردم مخابره میکند.
اما چرا اصل مشارکت یا عدم مشارکت در انتخابات مهم است؟ مشارکت سیاسی، یکی از مصادیق و ابعاد توسعه سیاسی است که سبب میشود مشروعیت نظام سیاسی افزایش یابد و نظام سیاسی در فرایند دموکراتیک شدن، توسط مردم مورد حمایت قرار بگیرد. مشارکت سیاسی در انتخابات، خود یک متغیر وابسته است و طبیعی است که از عوامل مختلفی تاثیر بگیرد.
ساختار نظام سیاسی، وجود قومیتها و هویتهای متکثر و متعدد در یک کشور، از جمله عواملی است که بر افزایش و کاهش میزان مشارکت در انتخابات، تاثیر میگذارد. بدیهی است در ایران به دلیل وجود قومیتهای مختلف، پیچیدگی این موارد نیز بیشتر است. مناطق غرب و شمال غرب کشور که قومیتهای کُرد و تُرک در آن حضور دارند نیز واجد همین پیچیدگیها در تحلیل هستند.
حضور برخی گروهها با گرایشهای خاص سیاسی و قومیتی که سابقه اقدامات افراطی و خشن را در کارنامه خود دارند و همواره اقدامات آنها باعث تشدید تنش و تعارض شده، در این مناطق که قومهای کُرد و تُرک در آن حضور دارند باعث حساسیت انتخابات در آنجا شده است. در انتخابات یازدهمین دوره مجلس در اسفند 1398 نیز متاسفانه برخی گروههای کُردی که مقر آنها در خارج از ایران قرار دارد و همواره رویکرد تنشزا و ضد امنیتی را روش مسالمتجویانه ترجیح دادهاند، سراغ گزینه تحریم انتخابات رفتند و با این اقدام خود به جای تشویق مردم به حضور در انتخابات، به تنشهای قومیتی و مذهبی دامن زدهاند.
اما واکنش مردم به این کنش سیاسی (تحریم انتخابات) چه بوده است؟ بسیاری از مردم با شرکت خود در انتخابات، رفتار گروههای سیاسی حامی تحریم را زیر سوال بردند و پیام واضح خود را مخابره کردند: «شرکت در انتخابات، یعنی هرگونه تغییر از مسیر صندوق رای صورت میگیرد». این امر یعنی مشارکت در شرایطی صورت گرفته است که کشور در شرایط خاصی به سر میبَرد. این ویژگیهای خاص به شرح زیر است:
1. ایران تحت شدیدترین تحریمهای بینالمللی، فعالانه و آگاهانه راه مقاومت را در پیش گرفته است. فشار حداکثری غرب، با مقاومت حداکثری ایران مواجه شده است. بدیهی است شرایط اقتصادی نیز مطلوب ملت ایران نیست. لذا کردها در این شرایط با حضور در انتخابات، نشان دادند علیرغم فشار اقتصادی، همچنان مشارکت سیاسی را بهترین گزینه برای رساندن پیام خود میدانند.
2. عملکرد برخی نهادها و نمایندگان در سالهای اخیر، مطلوب نبوده است و آنها در برآورده کردن انتظارات مردم به خصوص در بُعد توسعه اقتصادی در کردستان و مناطق کردنشین شکست خوردهاند. همین امر نیز طبیعتا باعث کاهش مشارکت میشود. به عبارت دیگر، فشار اقتصادی و ناکارآمدی داخلی، باید باعث کاهش مشارکت سیاسی مردم شود؛ این امر نیز در هر انتخاباتی و در هر کشوری ممکن است رخ بدهد و ایران نیز از این قضیه مستثنی نیست. اما علیرغم موارد فوق و تعارضات قومیتی و تنشهای اجتماعی در مناطق کردنشین و نوع سیاستورزی برخی احزاب کُردی، مردم کُرد راه مشارکت را در پیش گرفتند. همین امر نیز بلوغ سیاسی آنها را میرساند.
مشارکت گسترده مردم در مناطق کردنشین و عدم توجه آنها به فراخوانها برای تحریم انتخابات و بازی در زمین قومگرایان افراطی، در تمدید ساعات رایگیری و آرای بالای نامزدهای پیروز خود را نشان داد. سرمایهای که نامزد پیروز باید آن را خرج توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق کردنشین کند و هرگز وارد بازیهای قومیتی نشود.