هدویگ کوئیجپرز، روزنامه‌نگار و فعال رسانه‌ایِ بلژیکی، در مقاله‌ای به توسعه‌طلبی ترکیه در سوریه، عراق و آذربایجان پرداخته و این احتمال را مطرح کرده که ممکن است ایران در برابر اقدامات ترکیه، به گزینه حمایت از پ.ک.ک فکر کند. او همچنین تحلیل کرده نیروهای نزدیک به تهران در سنجار و شمال عراق، در برابر حملات ترکیه به عراق سکوت نخواهند کرد. مشروح مقاله پربازتاب وی توسط دیدبان حقوق بشر کردستان ایران ترجمه شده است. نوشته‌های این مقاله، نظرات شخصی هدویگ کوئیجپرز است و دیدبان حقوق بشر کردستان ایران، آنها را تایید یا رد نمی‌کند.
آیا ایران برای رسیدن به اهرم فشار علیه ترکیه از پ.ک.ک. حمایت خواهد کرد؟
ترکیه همزمان با نزدیک شدن بهار در حال آماده شدن برای حمله گسترده بعدی خود علیه دشمن دیرینه‌اش حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) است. این کشور قبلا با گلوله‌باران‌های، مداوم عین‌عیسی در شمال سوریه، تهدید به حمله به شنگال/سنجار و انجام عملیاتی با محوریت کوهستان گاره در منطقه دهوک در کردستان عراق تهدید خود را عملی کرده است. اما حمله بزرگ بعدی علیه کجا انجام خواهد بود؟ آیا این حمله به شنگال، عین‌عیسی یا کردستان عراق خواهد بود؟ آیا ترکیه در این راه دشمنان جدیدی درست خواهد کرد؟
شنگال/سنجار
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، روز بیست و دوم ژانویه جمله معروف خود را تکرار کرد: «ممکن است یک شب ناگهان آنجا بیاییم» و منطقه سنجار را به حمله نظامی تهدید کرد. اردوغان گفت: «ترکیه همیشه آماده انجام عملیات مشترک با عراق علیه پ.ک.ک است اما نمی‌توانیم تاریخ چنین عملیاتی را علناً اعلام کنیم.»
تحلیلگران ترک با بیان اینکه سفر ناگهانی خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه به عراق، برای پیشنهاد انجام عملیاتی مشترک علیه پ.ک.ک. بود، با ابراز قصد آنکارا برای آغاز عملیات نظامی در سنجار (عراق) می‌گویند: آکار اعلام کرده ترکیه مصمم است «از طریق همکاری با بغداد و حکومت اقلیم کردستان به تروریسم پایان دهد» و افزود در مرحله بعدی عملیات ترکیه شاهد تحولات مهمی در این زمینه خواهیم بود.
من در مقاله خود با عنوان «ترکیه دولت بایدن را تست می‌کند» ادعا كردم كه تركیه، بایدن و دولت جدید آمریكا را محک می‌زند و امیدوار است كه بتواند عکس‌العمل آمریکا خود را در مورد عملیات تركیه در مناطق ایزدی و محل حضور پ.ك.ك یعنی سنجار آزمایش كند و در این استان که به دست داعش سلاخی شد گورهای دیگری برای ایزدی‌ها بکند. سنجار هنوز از نسل‌کشی می‌نالد. تهدید ترکیه برای ضربه زدن به پ.ک.ک در سنجار ممکن است با پاسخ آمریکا مواجه نشود اما احتمالا ایران واکنش نشان خواهد داد.
تهدیدهای ترکیه علیه سنجار، شبه‌نظامیان عراقی طرفدار ایران را تحریک کرده تا حضور خود را در منطقه افزایش دهند. حشدالشعبی یا بسیج مردمی عراق اعلام کردند دولت مركزی عراق و حکومت اقلیم كردستان در اجرای توافق‌نامه بغداد و اربیل برای سنجار نتوانسته‌اند نقش خود را در این منطقه افزایش دهند. این پیمان که در اکتبر سال 2020 آغاز شد با هدف ایجاد ثبات در منطقه و پایان دادن به جنگ نرم در حال انجام در سنجار بود. اختلافات درباره اینکه چه کسی سنجار را کنترل کند، منجر به فروپاشی خدمات دولتی و ناامنی شده است. ناامنی نیز دلیل اصلی عدم بازگشت مردم به سنجار است.
حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) و شاخه آن، یگان‌های مدافع خلق (ی.پ.گ.) تحت کنترل کردها، پس از استقرار در شمال شرقی سوریه و ارائه کمک‌های بشردوستانه و نظامی به ایزدی‌های در حال فرار در سال 2014 یگان‌های مدافع شنگال (ی.ب.ش.) مرکب از ایزدی‌ها را تشکیل داد. سایر ایزدی‌های به نیروی ایزیدی موسوم به ایزدخان، و تعداد کمی نیز به نیروهای پیشمرگه و نیروهای حشدالشعبی پیوستند.
توافق سنجار تاکید می‌کند که فقط نیروهای فدرال عراق باید در سنجار فعالیت کنند. همه گروههای مسلح دیگر، از جمله پ.ک.ک و حشدالشعبی، باید منطقه را ترک کنند. این توافق همچنین برای حکومت اقلیم کردستان در تاسیس دولت محلی جدید، از جمله تعیین قائم‌مقام جدید و برنامه‌ریزی و اجرای اقدامات بازسازی در سنجار این حق را مورد توجه قرار داد. اقلیم کردستان نیز قرار بود در مورد بودجه مذاکره نماید. توافق مذکور برای حل و فصل اختلافات بغداد و اربیل بر سر کنترل منطقه بود و منجر به عقب نشینی شبه‌نظامیان فعلی در آنجا شد. تهدیدهای ترکیه برای ورود به منطقه از زمانی آغاز شد که توافق به سرعت اجرا نگردید.
نه حکومت اقلیم کردستان نه دولت عراق در بغداد، به تهدید ترکیه برای حمله پاسخ ندادند. تنها نیروهایی که به ترکیه واکنش نشان دادند، شبه‌نظامیان طرفدار ایران بودند. آنها علیه تهدید موضع گرفتند و شروع به تقویت مواضع خود در منطقه کردند. «حرکت النجبا» ارتش ترکیه را به اقدام متقابل در صورت حمله به نینوا و سنجار تهدید کرد. این اقدام، حملات «حرکت النجبا» علیه نیروهای آمریکایی را به ترک‌ها یادآوری کرد. این نیرو در بیانیه خود اعلام کرد در صورت حمله ترکیه همه نیروهای مقاومت علیه آن واد عمل خواهند شد.
اندکی بعد، شبه‌نظامیان دیگری که گفته می‌شود وابسته به ایران هستند یعنی عصائب الخیف، ویدئویی از پرتاب موشک را منتشر کردند که پایگاه نظامی ترکیه در بعشیقه عراق را نشان می‌دهد. شبه‌نظامیان دیگری به فرودگاه اربیل حمله کردند و یک پیمانکار غیرنظامی را کشتند و 9 نفر دیگر را زخمی کردند که یکی از آنها یکی از پرسنل خدماتی آمریکا بود.
اظهارات دیگری که احتمال می‌رود مربوط به سپاه ایران باشد، حاکی است که همه گروههای محور مقاومت در عراق متعهد شده‌اند که در صورت حمله به منطقه سنجار علیه نیروهای ترکیه اقدام کنند. در این بیانیه آمده است که تاکنون 20 هزار نیرو در سنجار مستقر شده‌اند.
نیروهای طرفدار ایران موضع تندی در برابر حمله ترکیه اتخاذ کردند – چیزی که اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق در انجام آن کوتاهی کردند- اعتقاد بر این است تاکنون تهدید را رفع کرده‌اند و ترکیه نمی‌خواهد ایران را تحریک کند.
هفته گذشته، یکی دیگر از حساب‌های تلگرامی «مقاومت اسلامی» مرتبط با ایران نوشت: «ما حوادث سنجار را رصد می‌کنیم. در حال رصد اتاق عمليات دشمن و عوامل آن هستيم. اگر آنها باعث ناراحتی عراقی‌ها شوند، ما به زودی به حسابشان خواهیم رسید».
عین‌عیسی
ترکیه هدف خود را تصرف، بزرگراه ام-4 اعلام کرده که حلب را به قامیشلو متصل می‌کند. این مسیر تا گذرگاه مرزی یعروبیا ادامه دارد. حدود 140 کیلومتر از این جاده با مناطقی که گروههای طرفدار ترکیه در شمال سوریه اشغال می‌کنند هم مرز است. شهر عین‌عیسی تحت کنترل نیروی سوریه دموکراتیک (قسد) در نقطه‌ای که بزرگراه به سمت شمال متمایل می‌شود قرار داد. این امر برای ترکیه قابل تحمل نیست.
شلیک و حملات نیروهای نیابتی در مقیاس کوچک برای تصرف این بزرگراه در زمستان ادامه داشته و روس‌ها را مجبور کرده است ایست‌های بازرسی نظامی خود را در منطقه افزایش دهند.
منابع نظامی در عین‌عیسی تایید کردند که نیروهای روسی مستقر در پایگاه اصلی ارتش روسیه در این شهر واقع در جنوب شرقی و ایجاد یک نیروی محافظ بین نیروهای مورد حمایت ترکیه و قسد، به تل ثامن بازگشتند. گفته می‌شود، روس‌ها برخی از نیروها را در سه پایگاه مشترک شمال شهر قرار دادند.
روز نوزدهم فوریه، نوری محمود، سخنگوی ی.پ.گ.، تایید کرد که قسد، پس از دستیابی به یک راه‌حل سیاسی جامع برای بحران سوریه، ممکن است بخشی از «ارتش سوریه» جدید باشد.
عقب‌نشینی روسیه در شرایط تنش بین روسیه و قسد و مذاکرات جدید آستانه که یک ابتکار عمل به رهبری ترکیه، روسیه و ایران برای پایان دادن به درگیری سوریه می‌باشد، و بدیهی است که برای تحت فشار قرار دادن قسد در توافق با دمشق است تا از حمله قریب‌الوقوع ترکیه جلوگیری کند. این مانور منجر به ایجاد وحشت در میان طرفداران قسد شد که پیش‌بینی می‌کنند با عقب‌نشینی روس‌ها، نیروهای ترکیه به منطقه حمله کنند.
هنوز مشخص نیست که ترکیه و قسد نسبت به خروج روسیه از عین‌عیسی چه واکنشی نشان می‌دهند و اینکه روس‌ها واقعا قصد عقب‌نشینی دارند یا نه. آیا آنها فقط آن هم به طور موقت از حل مشکلات قسد با دولت مرکزی سوریه کنار می‌کشند؟ آیا این یک ترفند است که نشان دهد صبر خود را با «بازی انتظار قسد» برای رویکرد مجدد به دمشق از دست داده است، یا قصد دارد به ترکیه اجازه حمله دهد؟
من شخصا این را یک حرکت سیاسی می‌دانم که در خدمت دومی است. من پیش‌بینی نمی‌کنم از این هفته حمله کامل ترکیه به عین-عیسی انجام شود. ترکیه همچنان در تلاش است تا واکنش واضحی را از سوی روسیه و متحدان ناتو به‌دست آورد. گفته می‌شود این کشور در مرز خود با تل ابیض تانک و نیرو جمع کرده است. با این حال، من معتقدم که این تلاش برای رسیدن به ام-4 از طریق تشدید جنگ توسط نیروهای نیابتی خواهد بود، از این رو، یک بار دیگر شاهد افزایش شلیک‌های شبه‌نظامیان مورد حمایت ترکیه به روستاهای اطراف تل ابیض و عین‌عیسی هستیم.
کردستان عراق
وقایع مربوط به جنگ همیشگی ترکیه علیه پ.ک.ک. همیشه ادامه دارد. عملیات سال 2020 ترکیه باعث شده است تا این کشور تعدادی از مناطق شمالی عراق و همچنین تعداد زیادی پایگاه‌های ارتش ترکیه را در مناطق تحت کنترل حزب دموکرات کردستان (پارتی) به کنترل خود در آورد.
آخرین عملیات ترکیه که از دهم تا چهاردهم فوریه تحت عنوان عملیات پنجه عقاب- 3 در اطراف کوه گاره، واقع در استان دهوک در منطقه کردستان، ادامه داشت، انجام شد. همچنین ترکیه مناطق نزدیک زاپ را بمباران کرد. نتیجه به گونه‌ای بود که هم پ.ک.ک و هم نیروهای مسلح ترکیه پس از عملیات ادعای پیروزی کردند. گزارش‌های مربوط به آنچه در طی این عملیات انجام شد متفاوت است.
پس از آن، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه قول داد که عملیات نظامی را به مناطق دیگری که تهدیدها هنوز قابل توجهی ایجاد می‌کنند گسترش دهد. وی در جریان کنگره استانی حزب حاکم عدالت و توسعه خود در طرابزون، شهری واقع در ساحل دریای سیاه، گفت: «وارد هر سوراخی شوند، ما آنها را پیدا خواهیم کرد و از بین خواهیم برد.»
سلیمان سویلو، وزیر کشور ترکیه، بیانیه تلویزیونی را منتشر کرد و در آن اهمیت استراتژیک گاره برای ترکیه را توضیح داد. وی اظهار داشت كه گاره راهرو پ.ك.ك است كه قندیل و شمال شرقی سوریه را به هم متصل می‌كند. وی همچنین با نشان دادن مکان‌ها روی نقشه توضیح داد که گاره از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا محل استقرار اکثر آکادمی‌های پ.ک.ک است. گفته‌های او درست است. جنگجویان پ.ک.ک برای آموزش به طور گسترده از مناطق گاره و از زیرساخت‌های محلی برای نقل و انتقال خود بین قندیل و مرز سوریه استفاده می‌کنند. گاره همچنین با مناطق دیگری که برای اعزام نیروها به ترکیه استفاده می‌شود هم مرز است. سلیمان سویلو همچنین مراد کاراییلان، فرمانده شاخه نظامی‌پ.ک.ک، را تهدید کرد و قول داد تا زمان دستگیری او آرام نماند و «او را هزار تکه کند».
این اظهارات با خنده کاراییلان مواجه شد، که طی اظهارات خود گفت: «سلیمان سویلو ما را با زبان کوچه و بازاری تهدید می‌کند. اگر از مرگ می‌ترسیدیم، این مبارزه را انجام نمی‌دادیم. سویلو باید تهدید از اتاق خود و فرستادن فرزندان مردم به کام مرگ را متوقف کند. من او را به چالش می‌کشم. اگر جرات دارد اجازه دهید بیاید».
وی همچنین اعلام کرد عملیات ترکیه در گاره عملیاتی مهم بود یعنی عملیاتی با هدف «ماندن» در آنجاست. به گفته وی، اردوغان قصد داشت کوه گاره را تصرف کند تا تدارکات، آموزش‌ها و حرکت نیروها از شرق به غرب را متوقف کند.
به نظر من، ترکیه قطعا به حملات خود به اهداف پ.ک.ک در کردستان عراق ادامه خواهد داد، چون حملات قبلی با مقاومت اربیل، بغداد یا جامعه جهانی مواجه نشده است. تنها مکانی که ترکیه در حال حاضر برای حمله احساس اطمینان می‌کند، شمال عراق است. این کشور سعی خواهد کرد که با بمباران قندیل، و عمدتا گاره و زاپ تحرک پ.ک.ک را در آنجا بیشتر متوقف کند.
با این کار، ترکیه ممکن است تلاش کند تا رهبری و مقرهای پ.ک.ک را به قندیل در سمت ایران سوق دهد. جایی که نمی‌تواند آنها را همانند داخل اقلیم کردستان هدف قرار دهد، و تلاش خواهد کرد «آنها را به مشکلی برای ایران تبدیل کند». با نگاهی به تحولات سوریه، که ترکیه و ایران اهداف متفاوتی در آن دارند، سنجار، و احتمالا تلاش‌های آینده در مرز قندیل، سوال جدیدی مطرح می‌شود. آیا پ.ک.ک به عامل کشمکش بین دو کشور همسایه تبدیل خواهد شد؟[1]
[1]. https://www.joshualandis.com/blog/will-iran-support-the-pkk-turkish-expansion-in-syria-iraq-and-azerbaijan-will-not-go-unanswered/