یک موج واقعی خودکشی جامعه ایزدی‌ها در شمال عراق را در بر گرفته است. از آغاز سال 2021 میلادی تاکنون تعداد دوازده جوان ایزدی خودکشی کرده‌اند. نبود کمک مناسب روانی اجتماعی، بیکاری، ناامیدی و حدود پنج سال زندگی در کمپ‌ها را می‌توان از دلایل اصلی این موج جدید خودکشی دانست. ادامه درگیری‌های سیاسی بین احزاب مختلف با هدف کنترل سنجار (شنگال) یعنی افراد کمتری به این منطقه برخواهند گشت.
عکس بالا متعلق به زینا حاج خدیر، دختری بیست ساله است که در اوج جوانی در روستای خود (گوهبال) در شمال کوه سنجار خودکشی کرد. متاسفانه، او تنها کسی نیست که خودکشی کرده است.
از آغاز سال 2021 تاکنون حداقل دوازده مورد خودکشی در میان جوانان ایزدی به ویژه در اردوگاه‌های ایزدی‌های آواره در استان دهوک تایید شده است. یازده نفر از آنها در طی ده روز خودکشی کردند و بیشتر آنها جوان و حدود بیست ساله بودند. این امر نشان می‌دهد که میزان خودکشی در این جامعه رو به افزایش است، جامعه‌ای که به صورتی وحشتناکی هدف حمله تروریستی داعش قرار گرفت.
ایزدی‌های سنجار (و همسایگان سنی عرب و کُرد آنها) تا سوم اوت 2014 در صلح و آرامش زندگی می‌کردند. در آن روز، نسل‌کشی علیه این اقلیت مذهبی و قومی آغاز شد، بسیاری از مردان به‌صورتی وحشیانه قتل‌عام شدند و داعش زنان را به‌عنوان برده به خدمت گرفت. اما از زمان نسل‌کشی ایزدی‌ها در سال 2014 تاکنون بیشتر ایزدی‌ها هنوز هم آواره و سرگردان، ساعات زیادی را در روز بیکار هستند و از حمایت روانی لازم محرومند. این مردم تا حد زیادی هنوز هم قادر به پردازش و درک آسیب‌های وارده به خود نیستند و احساس بسیار ضعیفی به امید برای بهبود شرایط دارند.
تعداد بسیار کمی از مردم این جامعه، به خانه‌هایشان در سنجار برگشته‌اند. اکثریت قریب به اتفاق هنوز در اردوگاه‌های پناهندگان در شمال عراق اقامت دارند. آنان آسیب دیده‌اند و آواره هستند. این مردم به شدت نیازمند کمک هستند.
کمک روانی- اجتماعی به ایزدی‌ها
در حال حاضر، ژان ایلخان کزلخان، روانشناسی که به همکاری با جامعه ایزدی‌ها در آلمان شناخته شده است، در حال بررسی علل احتمالی افزایش خودکشی است. کزلخان رئیس «موسسه تحقیقات سلامت بین فرهنگی» در دانشگاه دولتی بادن-وورتمبرگ، ویلینگن-شونینگن است. کزلخان از دولت اقلیم کردستان در شمال عراق انتقاد کرده که در زمینه رفع نیازهای پناهندگان ایزدی در منطقه تلاش کافی نکرده است. به گفته موسسه وی، اکنون بیش از 100 هزار ایزدی در شمال عراق و بسیار دور از خانه‌های خود زندگی می‌کنند. به گفته این روانشناس «زندگی در کمپ آوارگان، آینده سیاسی نامشخص برای زندگی بهتر، و همچنین مشکلات اقتصادی و اجتماعی به علاوه محدودیت‌های مربوط به بیماری کووید-19 استرس روحی و روانی را افزایش می‌دهد، به همین دلیل برخی از افراد، به خصوص زنان جوان ایزدی، خودکشی می‌کنند. وی اعتقاد دارد: «ایزدی‌ها هنوز از نسل‌کشی نجات نیافته اند و در جامعه خود با مشکلات عمیقی مواجه هستند و این امر در افزایش خودکشی‌ها نیز موثر است. این یک هشدار است، فریادی برای کمک که شنیده نمی‌شود. هر خودکشی یک فاجعه است و باید بدانیم خودکشی قابل پیشگیری است».
پزشکان بدون مرز نیز قبلاً به بحران عمیق سلامت روانی در میان ایزدی‌ها در عراق، از جمله افزایش تعداد خودکشی‌ها اشاره کرده بود.
تنش‌های سیاسی
به نظر می‌رسد جامعه ایزدی به شدت تحت فشار تنش‌های سیاسی قرار دارد، این امر نیز علت عدم بازگشت بیشتر ایزدی‌ها به خانه‌های خود شده است. به نظر می‌رسد عراق و حکومت اقلیم کردستان به جای سازماندهی حمایت روانی از جامعه ایزدی و بازسازی خانه‌های ویران شده، بیمارستان‌ها و مدارس، بیشتر به دنبال کنترل این مناطق هستند. این منطقه در حال حاضر محل استقرار چندین گروه مسلح مانند حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) و شاخه وابسته به آن ی.ب.ش. از نیروهای محلی است. دولت مرکزی عراق و حکومت اقلیم کردستان توافقنامه‌ای را با نظارت سازمان ملل متحد در مورد سنجار در اکتبر سال 2020 امضا کردند تا گروه‌های مسلح از جمله پ.ک.ک را از منطقه خارج کنند و دولت فدرال، کنترل منطقه را به دست بگیرد. تاکنون این موضوع محقق نشده است، زیرا گروه‌های مربوطه مایل به ترک مناطق تحت کنترل خود نیستند. و این به نوبه خود توجه ترکیه را جلب کرده که پ.ک.ک را دشمن خود در همه جا می‌داند.
روز بیست و دوم ژانویه، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، جمله معروف خود را تکرار کرد: «ممکن است یک شب ناگهان به آنجا حمله کنیم». این همان جمله‌ای است که او کمی قبل از عملیات ضد تروریستی ترکیه در شمال سوریه استفاده کرده بود. به گفته کارشناسان سیاست خارجی، ترکیه ممکن است در واقع از اوایل بهار عملیات جدیدی را در سنجار آغاز کند. در همان هفته، هولوسی آکار وزیر دفاع ترکیه از بغداد دیدار کرد و روز بعد با مقامات کُرد از جمله مسرور بارزانی نخست وزیر کردستان و نچیروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان گفتگو داشت.
مسیری طولانی در پیش رو قرار دارد
خطر حمله مجدد به این منطقه‌ی ویران شده به آوارگان ایزدی که در شمال عراق پراکنده شده‌اند کمک نمی‌کند تا نسبت به آینده و امکان بازگشت به خانه خود خوشبین باشند.
«وجه‌المصالحه شدن» ایزدی‌ها بین احزاب مختلف که ادعای کنترل منطقه دارند قطعا به مردم نیز کمک نمی‌کند. اگرچه هنوز هم به طور منظم ایزیدیان را در رسانه‌های غربی نشان می‌دهند، اما به غیر از کمک محدود چند سازمان غیردولتی کوچک «غربی» هیچ اقدامی برای کاهش درد و رنج مردم آسیب‌دیده انجام نمی‌شود.
به نظر می‌رسد نگرانی در مورد بهداشت روانی ایزدی‌ها، آخرین اولویت همه طرف‌های درگیر باشد. قطعا بازگشت مردم، بازسازی منطقه و تامین امنیت از الزامات اساسی این امر است؛ اما ماسفانه هنوز منطقه سکونت ایزدی‌ها فاقد آن موارد است. تا زمانی که اکثریت این جمعیت در چادرها زندگی کند، بیکار و محروم از تحصیل بمانند، این جامعه به سختی می‌تواند پیشرفت کند. واضح است ایزدی‌ها برای رسیدن به وضعیت مناسب، راهی طولانی در پیش دارند.