پ ک ک و شبکه‌های کردی مواد مخدر: همکاری، همگرایی یا درگیری (قسمت اول)

نوشته‌ی: بهزاد اکیجی، فیل ویلیامز، آیهان آکبولوت

چکیده

این مقاله به بررسی روابط درونی و در حال تغییر پ ک ک و شبکه‌های کردی مواد مخدر می‌پردازد. برای درک ماهیت فعل و انفعال روابط این سازمان‌های با انگیزه‌های خیلی متفاوت، نویسندگان به بررسی اظهارات مستند مسئولان امور مواد مخدر، عوامل پ ک ک و جنایتکاران محکوم مواد مخدر پرداخته‌اند. فعل‌و‌انفعال پ ک ک و شبکه‌های کردی مواد مخدر به عنوان یک مطالعه موردی انتخاب شد، چون این سبب ایجاد نگاهی مهم در مورد مسئله وسیع‌تر و جدل‌برانگیزتر مربوط به روابط بین سازمان‌های تروریستی و جنایی می‌گردد. این تحقیق معتقد است پ ک ک نخست یک نوع همکاری عملی با شبکه های مختلف کردی مواد مخدر را آغاز کرد اما از آغاز این همکاری نامتقارن بود و به میزان زیادی به اصطکاک با پ ک ک منجر شد. اما این همکاری هرگز به تلفیق هر دو منجر نشد بلکه برعکس، پس از آن که پ ک ک در تجارت مواد مخدر تجربه زیادی کسب کرد، روابط آن با شبکه‌های کردی مواد مخدر بیشتر به رقابت رسید. پ ک ک یک ساختار فرعی گسترده برای مدیریت مواد مخدر ایجاد نمود و تلاش کرد تا همه چرخه مواد را به انحصار خود در بیاورد. در نتیجه، پ ک ک و شبکه‌های کردی مواد مخدر وارد درگیری‌های شدید میدانی شدند. به عبارت دیگر، مورد پ ک ک-شبکه‌های کردی مواد مخدر یک نوع پویایی کاملا متفاوت از سناریوهای مشهور و بد را مطرح نمود که در آن شبکه‌های جنایی و تروریستی به یک مسئله مشترک می‌رسند، از طریق توسعه روابط مبتنی بر همکاری به استدلال ظرفیت زیان‌رسانی خود می پردازند، یک ائتلاف نامقدس یا حتی ترکیبی از شبکه‌های مختلف را ایجاد می‌کنند. روابط توصیف شده در این تحلیل بیشتر جنبه اصطکاکی و انفجاری دارند تا که تمایل به همکاری متقابل باشد. به علاوه، آنها بیش از پیش خشن و دشمن همدیگر شدند.

مقدمه

روابط سازمان‌های جنایی و تروریستی بیش از پیش توجه دانشجویان رشته‌های امنیت بین‌الملل و جرم‌شناسی را به خود جلب کرده است. در سطحی گسترده عقیده بر این است که سازمان‌های جنایی فراملی و شبکه‌های تروریستی چالش‌های – شاید تا حدی متفاوت – برای امنیت بین‌الملل در دوره پس از جنگ سرد ایجاد می‌کنند. همچنین، بیشتر محققان معتقدند این دو پدیده با هم ارتباط درونی دارند. اما ماهیت دقیق این رابطه مورد اجماع نیست و جای بحث دارد.  

نقطه آغاز برای بیشتر ناظران شبکه‌های جنایی و تروریستی این است که آنها اهداف خیلی متفاوتی دارند: سازمان‌های تروریستی به صورت ایدئولوژیک اداره می‌شوند و به دنبال تغییر سیاسی هستند در حالی که شبکه‌های جنایی انگیزه سود و پول دارند. اگر در مورد این نقطه آغاز توافق وجود دارد، اما اما تفاوت‌های قابل‌توجهی در تفسیر نیز دارند و در ارزیابی تهدید ناشی دیدگاه‌های متنوع مربوط به اهمیت آن تفاوت‌ها را شکل می‌دهد. گروهی از محققان مدعی‌اند اگرچه سازمان‌های تروریستی و جنایی در یک دنیای زیزمینی واحد عمل می‌کنند و ساختارهای مشابه و نیازهای مشابه مدیریت ریسک دارند اما تفاوت اهداف – و همراه آن نیز تفاوت جوهره و هویت سازمانی – یک منع (اگرچه نه ضرورتا یک ممنوعیت) مهم در مورد تلاش برای همکاری و همیاری است. اگر چه نمونه همکاری‌های عملی بین شبکه‌های جنایی و تروریستی وجود دارد، اما این در مقایسه با استفاده تروریست‌ها از روش‌های جنایی اهمیت کمتری دارد. در این نمونه‌ها، سازمان‌های تروریستی ساختارهای فرعی و توانمندی مدیریت فعالیت جنایات سازمان‌یافته مانند قاچاق مواد مخدر، سلاح و انسان را گسترش می‌دهند.

گروهی نیز معتقدند تفاوت‌های اهداف کمتر از نیازهای عملیاتی مشابه و سود مشترک در مقابله با پلیس و دستگاه‌های استخباراتی اهمیت دارد. از نظر این پژوهشگران، همکاری تنگاتنگ بین شبکه‌های جنایی و سازمان‌های تروریستی امری طبیعی و اجتناب ناپذیر است. درواقع، از این منظر هر دو شبکه گاهی در هم تلفیق می‌شوند و نوعی سازمان هیبرید تشکیل می‌دهند مانند فارک در کلمبیا یا شرکت-دی در هند به رهبری داوود ابراهیم. منتقدان استدلال می‌کنند موارد تلفیق نادر است و در حدی گسترده غیرقابل‌توجه است – به ویژه هنگامی که بر سازمان‌های تروریستی تمرکز صورت می‌گیرد تا که شورش‌ها که نیروی پویایی آنها تا حدی متفاوت است.

رابطه تروریسم و شبکه‌های مواد مخدر در نوشته‌های خاورمیانه کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. در تلاش برای جبران این کمبود و کمک به بحث گسترده در مورد رابطه تروریسم و شبکه‌های مواد مخدر، این مقاله یک مطالعه موردی را ارائه می‌کند که تحول رابطه بین پ ک ک و شبکه‌های کردی مواد مخدر را بررسی می‌کند(4). مقاله تلاش می‌کند تا به سه سوال زیر پاسخ دهد:

-پ ک ک با سازمان‌های جنایی چه فعل و انفعالی انجام می‌دهد؟

-پ ک ک چگونه در زمینه‌های مختلف مواد مخدر تخصص پیدا کرده است؟

-فعل‌و‌انفعال بین پ ک ک و شبکه‌های کردی مواد مخدر در مورد رابطه شبکه‌های مواد مخدر و سازمان‌های تروریستی چه می‌گوید؟

این بررسی از اظهارات عوامل پ ک ک، شواهد اعضای شبکه‌های جنایی، گزارشات موردی نهادهای پلیس، اظهارات ماموران بخش ضد مواد  مخدر، گزارش‌های چندین نهاد اجرایی قانون به ویژه اداره ضد قاچاق مواد و شبکه‌های جنایی استفاده کرده است.

این تحلیل، نخست، بر بحث گسترده روابط سازمان‌های جنایی و تروریستی تمرکز دارد سپس به تحول روابط پ ک ک و شبکه‌های کردی مواد مخدر می‌پردازد و معتقد است این رابطه هرگز واقعی و متقابل و یا همکاری آزادانه نبوده بلکه رابطه‌ای نامتقارن و همراه با برخورد بوده است. رابطه‌ای بود که پ ک ک طی آن یاد گرفت چگونه از این تجارت پرسود پول کسب کند. در نتیجه، پ ک ک بیشتر به صورت مستقیم در جنبه‌های مختلف مواد مخدر وارد عمل شد. ابعاد این دخالت به صورت کامل مورد بررسی قرار گرفته است. بخش نتیجه‌گیری معتقد است الگوی روابط شناسایی شده در این تحلیل در جاهای دیگر نیز موارد موازی دارد اما ضرورتا الگویی جهانی نیست. همچنین استدلال می‌کند اگرچه تجارت مواد مخدر برای پ ک ک پرسود است اما برای آن بدون ریسک و بدون دادن بها نبوده است.