از اواخر روز سهشنبه 24 دی ماه 1398، گزارشهایی در فضای مجازی با تاکید بر توئیتر و تلگرام و رسانههای جمعی منتشر شده است که نشان میدهد هواپیمای اوکراینی با دو موشک مورد هدف قرار گرفته است. بلافاصله روزنامه نیویورکتایمز آمریکا اصالت فیلم جدید را تایید کرد. فیلم منتشر شده که از روی مانیتور مخصوص دوربین مداربسته ضبط و مخابره شده است، نشان میدهد هواپیمای مسافربری اوکراینی با دو موشک هدف قرار گرفته است. اما از همان لحظات اول انتشار فیلم، کاربران سوالات متعددی در این خصوص مطرح کردند که برخی از آنها، هنوز بدون پاسخ مانده است. بسیاری نیز ضمن توجه به این فیلم و سقوط هواپیما توسط پدافند سپاه پاسداران، بر پیچیدگی بیش از حد موضوع تاکید دارند و با نقل مباحث حقوق بشری مانند «حق بر دانستن» و گردش آزاد و شفاف اطلاعات، از مقامات نظامی و سیاسی دولت ایران، درخواست شفافسازی دقیق و مسئولیتپذیری کامل دارند.
سوال اول مربوط به تاریخ نشان داده شده روی صفحه مانیتور است. مشخص نیست چرا تاریخ زمان فیلمبرداری، متعلق به چند ماه قبل از وقوع حادثه است. این امر، نوعی فریب مخاطب را به ذهن متبادر میکند. به خصوص آنکه با امکانات بهروز صنعت سینما، امکان دستکاری در هر فیلم و تصویری وجود دارد و به راحتی میتوان تاریخ را نیز تغییر داد. نکات فنی مدافعان این فیلم نیز بیشتر بر شبهات میافزاید. آنها با قعطیت میگویند آن دوربین خاص که صحنهها را ضبط کرده است، تاریخ خود را تغییر نداده است.
نکته دوم که در کانالهای تخصصی ذکر شده است، مربوط به منحنی شلیک موشک است. شلیک سامانه تورام-1 برمیگردد بهصورت سرد است و موشک پس از خروج از پرتابگر خود و ارتفاع گرفتن از آن به سمت هدف هدایت میشود در حالی که در ویدئوی منتشر شده، موشک به صورت کاملاً منحنی به هدف اصابت میکند.
مساله سوم، به زمان انتشار فیلم باز میگردد. مشخص نیست این فیلمها چرا با تاخر زمانی و در فواصل زمانی مشخصی منتشر میشوند. درست روزی که نیویورکتایمز در ویدئوی خود مدعی خاموش شدن سیگنال هواپیما آن هم 30 ثانیه پیش از شلیک موشک شده است، فیلم دوم منتشر شده و دقیقا ویدئوی دستکاری شدهای را به جهان مخابره میکنند تا فاصله شلیک دو موشک 30 ثانیه باشد. بدین ترتیب، ادعا شده است که موشک اول، آنتن هواپیما را هدف قرار داده است و موشک دوم، باعث سقوط هواپیما شده است. منتشر کنندگان فیلم دوم، قصد داشتند با ایجاد شبهه جدید، غیرمستقیم ویدئوی نیویورکتایمز را بیاعتبار کنند. هرچند نیویورکتایمز نیز صحت فیلم دوم را به صورت فنی تایید کرده است. اما همچنان برای بسیاری این سوال باقی است که چرا این فیلمها به صورت قطره چکانی منتشر میشوند. زیرا این امر، نوعی مهندسی اخبار و افکار عمومی را به ذهن متبادر میکند. ضمن اینکه هنوز معلوم نیست چرا دو ساعت پس از سقوط هواپیما و در حالتی که آمریکا و سایر کشورهای غربی (با آن تجهیزات پیشرفته) هنوز دلیل سقوط را مشخص نکردهاند، اما توئیتر شبکه الحدث وابسته به عربستان سعودی، دلیل سقوط هواپیما را با قطعیت، شلیک موشک عنوان میکند. یک روزنامه به هر میزان هم به عوامل اطلاعاتی و اطلاعات محرمانه دسترسی داشته باشد، نمیتواند زودتر از کشورهای غربی و آمریکا و کانادا، دلیل سقوط یک هواپیمای مسافربری را آن هم در کشوری دیگر تشخیص دهد. این نوع قطعیت را حتی آمریکا نیز نداشت و این کشور، دلیل سقوط را با اما و اگر عنوان میکرد.
دلیل چهارم، به چرایی حضور افراد خاص در زمان حادثه و فیلمبرداری توسط آنها اشاره دارد. چرا باید یک فرد در ساعت اولیه صبح در فضای بیابانی منتظر اتفاق خاصی در آسمان باشد و هنگام وقوع آن سریعا فیلمبرداری کند؟
همچنین نباید از خاطر بُرد که ایران باید در زمان حمله موشکی به پایگاه آمریکا در عراق، فضای کشور را پاک (CLEAR) میکرده؛ اما این امر دلیل بر شلیک عمدی به هواپیمای اوکراینی نیست. بهعبارت دیگر، شلیک حتی دو موشک، از لحاظ فنی صحیح است. مشکل در این مورد خاص، تشخیص غلط هدف است که البته این امر، رافع مسئولیت دولت ایران نیست. اما بهنظر میرسد فیلمها نیز با اهداف خاصی منتشر و یا احتمالا دستکاری میشوند که نافی حق دسترسی به اطلاعات صحیح است.