عبدالله هاوز: آمریکا چگونه می‌تواند مانع جنگ کردها با همدیگر شود

هرگونه جنگ بین حزب دموکرات کردستان (پارتی) و پ.ک.ک. بر همکاری آمریکا با کردها در عراق و سوریه تاثیر زیادی خواهد گذاشت.

به گزارش دیدبان حقوق بشر کردستان ایران، عبدالله هاوز، خبرنگار مطرح کُرد، در مطلبی نوشته است[1]: «احزاب و گروه‌های کرد که در عقب راندن داعش متحدان سرنوشت‌ساز آمریکا بودند، همزمان با تشدید عملیات ترکیه علیه حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک.)، به جنگ با همدیگر روی می‌آورند. پارتی که بر کردستان عراق حاکم است، لحن خود علیه پ.ک.ک. را تشدید کرده و از این گروه خواسته منطقه را ترک کند. پارتی متحد اقتصادی و نزدیک به ترکیه، اما پ.ک.ک یک گروه شورشی کُرد ترکیه است که آنکارا آن را تروریست معرفی می‌کند. اخیرا، پارتی بخشی از نیروهای خود را در مناطقی در شمال و شمال شرقی کردستان عراق مستقر کرده است که از دهه نود میلادی تحت کنترل اسمی پ.ک.ک. هستند. این اقدام در پی حملات زمینی ترکیه به گروه شورشی پ.ک.ک. انجام شد که از ماه ژوئن آغاز شده و ادامه دارد. دو درگیری محدود بین پارتی و پ.ک.ک. در ماه دسامبر، مناطق تحت کنترل کردها در عراق و سوریه را به آستانه یک جنگ تمام‌عیار نزدیک کرد. هرگونه جنگ مستقیم بین حزب دموکرات کردستان (پارتی) و پ.ک.ک. بر همکاری آمریکا با کردها در عراق و سوریه تاثیر زیادی خواهد گذاشت.

دانستن سابقه تاریخی حضور پ.ک.ک. در کردستان عراق مهم است. همزمان که از نظر تئوری درخواست از پ.ک.ک. برای ترک کردن کردستان عراق امری منطقی است، اما ارتباط این گروه با منطقه عمیق است. وجود مقرهای پ.ک.ک در کردستان عراق به سال 1983 بر می‌گردد و اولین حمله این گروه علیه نیروهای ترکیه در سال 1984 از عراق انجام شد. پ.ک.ک در آن دوره مقرهای آموزشی بزرگتری در دره بقاع در لبنان تحت کنترل سوریه داشت. از آن زمان تاکنون، پ.ک.ک از کردستان عراق به عنوان نقطه آغاز حملات خود علیه ترکیه استفاده کرده است. پ.ک.ک. با استفاده از یک کشور همسایه به عنوان نقطه آغاز حملات خود به داخل ترکیه، تنها گروه شورشی کُرد ترکیه است که توانست از نابودی نجات یابد. در آن زمان، پارتی، که خودش نیز یک گروه شورشی بود و با رژیم عراق می‌جنگید، از پ.ک.ک تازه تاسیس در کوه‌های صعب‌العبور کردستان عراق، نزدیک به مرز با ترکیه حمایت کرد. اما در سال 1992، مدتی پس از آنکه کشورهای عضو ائتلاف به رهبری آمریکا منطقه پرواز ممنوع را بر شمال عراق ایجاد کردند و منجر به ایجاد کردستان عراق شد، پارتی علیه پ.ک.ک وارد جنگ شد و همراه با ارتش ترکیه علیه پ.ک.ک. جنگید، اما این عملیات مشترک نتوانست پ.ک.ک. را از عراق اخراج کند. از آن زمان تاکنون ترکیه بیش از دوازده عملیات نظامی اما با موفقیت کم را انجام داده است.

اما امروز وضعیت متفاوت است. ترکیه با موفقیت‌های نظامی خود در سوریه، لیبی و اخیرا در قره‌باغ جسارت پیدا کرده است. پهپادهای ترکیه ضربات سنگینی به اعضای پ.ک.ک وارد کرده‌اند و در سال گذشته بیشتر از هر زمان دیگری فرماندهان ارشد پ.ک.ک را هدف گرفته‌اند. ارتش ترکیه این بار و برخلاف حملات قبلی از نظر گستردگی و زمان حملات محدودیت ندارد و نیروهای ترکیه در حال ساخت پایگاه‌های نظامی دائمی و موقت در داخل کردستان عراق در سرتاسر مرز در مناطقی هستند که به نظر می‌رسد یک «منطقه امن» می‌باشد، یعنی چیزی شبیه مناطق تحت کنترل ترکیه در سوریه. علاوه بر این، سازمان استخبارات ترکیه به کمک ساختار جدید واحد تحت کنترل میت همراه با شبکه جاسوسی محلی در کردستان عراق از توانایی بیشتری برخوردار است.

اما پ.ک.ک. نیز پس از جنگ داخلی سوریه و جنگ با داعش از نفوذ بیشتری برخوردار شده است. یگان‌های مدافع خلق (ی.پ.گ.) وابسته به پ.ک.ک. در سوریه، اکنون شریک آمریکا در سوریه است و یک سوم خاک این کشور را تحت کنترل دارد. پ.ک.ک در جنگ با داعش در عراق و به ویژه در شنگال/سنجار نیز نقشی مهم ایفا کرد، در کمک به هزاران ایزدی برای نجات از حملات داعش نقش اساسی داشت. از آن زمان، پ.ک.ک. پایگاه خود را در شنگال ایجاد کرد و یگان‌های مقاومت شنگال (ی.ب.ش.) را تاسیس نمود که مورد حمایت قابل توجه ایزدی‌ها قرار دارد. همچنین، پ.ک.ک در حفاظت از اربیل پایتخت کردهای عراق در کنار پیشمرگه کرد عراق ایستاد. در آن زمان، مسعود بارزانی، رهبر پارتی، شخصا از پ.ک.ک. تشکر و قدردانی کرد. از آن به بعد، این گروه توانست حمایت محدود اما حیاتی در میان كردهای عراق برای خود دست و پا کند.

درگیری‌های محدود در ماه دسامبر نشان داد تا چه حد سیاست و سرنوشت کردهای ترکیه، عراق و سوریه بسیار در هم تنیده شده است. در اولین مورد درگیری، یک عضو گروه کُرد سوریه و متحد پارتی به نام «پیشمرگه روژ» که شاخه مسلح «انجمن میهنی کردهای سوریه» است در درگیری با پ.ک.ک. کشته شد. در درگیری دوم، ی.پ.گ. متحد کُرد آمریکا در سوریه، که شاخه مسلح حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (پ.ی.د.) است، برای حمایت از گروهی از جنگجویان پ.ک.ک که سعی داشتند از مرز سوریه به عراق عبور کنند، با پیشمرگه‌های پارتی درگیر شد. آمریکا اخیرا تلاش خود را برای متحد کردن این دو گروه اصلی سیاسی کُرد سوریه آغاز کرده است: پ.ی.د. و انجمن میهنی کردهای سوریه. پ.ی.د. حزب حاکم فعلی در شمال شرقی سوریه و مورد حمایت پ.ک.ک. است، در حالی که انجمن میهنی کردهای سوریه و رقیب آن از پشتیبانی پارتی در کردستان عراق پشتیبانی برخوردار است. در عین حال، آمریکا اخیرا برای توافق میان دولت عراق و حکومت اقلیم کردستان به رهبری پارتی در شنگال برای اخراج ی.ب.ش. مورد حمایت پ.ک.ک. میانجیگری و همزمان، برای عملیات ترکیه علیه مناطق محل استقرار این گروه در اقلیم کردستان موافقت خود را اعلام کرد؛ و اخیرا بیانیه‌ای در حمایت از پارتی و علیه پ.ک.ک صادر نموده است/

عدم وجود یک سیاست منسجم آمریکا در قبال کردها، برخورد با کردهای ترکیه، عراق و سوریه به عنوان موجودیت‌هایی جداگانه، فقط می‌تواند به هرج و مرج بیشتر منجر شود و گروه‌های کرد را به کشورهای منطقه، یعنی ترکیه و ایران نزدیکتر کند. به‌علاوه، این تلاش‌های ناسازگار و مخالف هم توسط آمریکا فقط اوضاع را پیچیده می‌کند. مظلوم عبدی، فرمانده نیروی سوریه دموکراتیک (قسد) مورد حمایت آمریکا، اخیرا با اشاره به استقرار نیروهای جدید پارتی در نزدیکی مقرهای پ.ک.ک در کردستان عراق، اعلام کرد حمله به پ.ک.ک را قبول نخواهند کرد. وی همچنین اظهار داشت كه آنها حق دارند در شنگال باشند، زیرا آنها در نجات ایزدی‌ها نقش داشتند. بنابراین این گروه، اخراج متحدان خود یعنی ی.ب.ش. طبق توافق بغداد و اربیل را قبول نخواهند كرد. در همین حال، انجمن میهنی کردهای سوریه و مورد حمایت پارتی همچنان بخشی از ائتلاف ضد قسد و اوپوزیسیون سوریه مورد حمایت ترکیه است، نماینده انجمن میهنی کردهای سوریه اخیرا در جلسه‌ای با حضور یکی از رهبران ارشد شبه‌نظامی طرفدار ترکیه شرکت کرد که هورین خلف یک سیاستمدار برجسته طرفدار پ.ی.د. را به قتل رسانده بود.

هدف اصلی گفتگوهای وحدت کردهای سوریه تحت حمایت آمریکا (که از یک ماه پیش متوقف شده) دور کردن قسد از پ.ک.ک. برای کاهش نگرانی‌های ترکیه و توقف حملات آینده ترکیه علیه مناطق تحت کنترل قسد است. این امر نه تنها گفتگوها را بی‌فایده می‌کند، بلکه قسد را به پ.ک.ک. نزدیک می‌کند. اگر پ.ک.ک در کردستان عراق با فشار فزاینده‌ای روبرو شود، جای پای آن در سوریه عمیق‌تر خواهند شد. درخواست از پ.ک.ک برای ترک کردن کردستان عراق یعنی درخواست برای پایان دادن به موجودیت این گروه؛ لذا گروه منطقه را ترک نخواهند کرد، بلکه راهی برای کنار آمدن با واقعیت‌های جدید پیدا خواهد کرد.

سرانجام، سیاست ضد و نقیض آمریکا تنها پ.ک.ک. و متحدانش را به ایران نزدیک می‌کند. توافق شنگال بین بغداد و اربیل با میانجیگری آمریکا و با هدف مقابله با نفوذ ایران، اتفاق شبکه نظامیان ایزدی مورد حمایت پ.ک.ک. را به حشد‌الشعبی شبه‌نظامیان شیعه مورد حمایت ایران نزدیك كرده است. ی.ب.ش.، که بغداد اکنون به دنبال اخراج آن است، سال‌ها حقوق خود را از بغداد دریافت می‌کرد. این گروه از افراد محلی تشکیل یافته و پس از توافق اخیر، اکنون با شبه‌نظامیان شیعه هماهنگی بیشتری دارند و قرار است به گروه حشد مورد حمایت ایران بپیوندد تا آنها را از اخراج اجباری توسط ارتش عراق محافظت کند. کردهای سوریه برخلاف اوپوزیسیون عرب سوریه از آغاز قیام سوریه با رژیم اسد درگیر نشدند، بلکه این رژیم بود که بیشتر مناطق کردنشین را ترک کرد و زمینه‌ساز ایجاد منطقه شمال شرقی سوریه برای ی.پ.گ. شد. اگرچه قسد از رژیم فاصله گرفته، اما با کمک آمریکا، همه پل‌ها را خراب نکرده است، تا در صورت نماندن هیچ گزینه‌ای، به گزینه اتحاد با دمشق روی آورند.

اگر آمریکا خواهان موفقیت تلاش‌های خود برای متحد کردن کردها در سوریه و مهار نفوذ پ.ک.ک است، باید به حل ریشه مسئله اصلی کمک کند؛ یعنی مسئله کرد در ترکیه. دولت ترکیه از سال 2009 تا 2015 وارد یک روند صلح با پ.ک.ک شد اما به دلیل سیاست داخلی ترکیه و عدم موفقیت رئیس‌جمهور اردوغان در کسب اکثریت مطلق در سال 2015، این روند صلح از هم پاشید. از آن زمان، او ائتلافی با ناسیونالیست‌های افراطی ترکیه تشکیل داد و سیاست‌های داخلی و خارجی خود را بیشتر متمرکز نمود. به همین دلیل است که فعلا بعید به نظر می‌رسد راه‌حل مسالمت‌آمیز برای مسئله کُرد در ترکیه تحقق یابد. با این حال، آمریکا می‌تواند مانع گسترش تنش‌ها بین پارتی و پ.ک.ک. در کردستان عراق شود. ترکیه پارتی را تحت فشار قرار می‌دهد تا وارد درگیری مستقیم نظامی با پ.ک.ک. شود اما به دلیل بحران اقتصادی عمیق در اقلیم کردستان و اختلافات پارتی و شریک اصلی آن در حکومت اقلیم کردستان یعنی اتحادیه میهنی کردستان (یکتی) در مورد نحوه کنترل پ.ک.ک، هرگونه تقابل مستقیم بین پارتی و پ.ک.ک. حداقل تا بهار سال آینده بعید به نظر می‌رسد، چون زمستان سخت شمال کردستان عراق احتمال رویارویی مستقیم را کمتر می‌کند. با این توصیف، استقرار نیروهای پارتی در مناطق استراتژیک، قطع خط تامین بین پایگاه‌های مختلف پ.ک.ک در کردستان عراق (بین قندیل، مقر رهبری پ.ک.ک و شنگال از طریق سوریه) به موفقیت عملیات ترکیه کمک می‌کند. اگر پارتی با جدا و تبدیل كردن پ.ك.ك به مجموعه ‌های کوچک از هم جدا اقدام کند، ممكن است پ.ک.ک. برای تلافي‌جويي جنگی را آغاز کند که هیچ کس نمی‌خواهد. آمریکا باید هر دو طرف را تحت فشار قرار دهد تا مانع گسترش تنش‌ها شوند و صبر استراتژیک را تقویت کنند، تا زمانی که فضا به نفع گفتگو در ترکیه تغییر کند. در غیر این صورت تلاش‌های آمریکا برای کمک به متحدان کُرد خود در عراق و سوریه شکست می‌خورد و منطقه را بیشتر به سوی درگیری سوق خواهد داد.

نویسنده: عبدالله هاوز

[1]. https://abdullahawez.substack.com/p/here-is-how-us-can-prevent-an-intra