سعید اسدیفر، نویسنده کرد، در کتاب “سرزمین کرمانج ها” در فصل دوازدهم به بحث در مورد موسیقی کردی میپردازد و در قسمت مقدمه این فصل مینویسد: موسیقی کردی از آئین مقدس اسلام به ویژه در زمینه جوانمردی، صداقت، گذشت و نجابت بسیار تاثیر گرفته است. این موسیقی بسیار غنی میباشد و بیش از آن که زائده تصور و خیال شاعران باشد بیانگر یک واقعیت اجتماعی است. برای بیان وقایع، داستان و نمایش و بیشتر به صورت شفاهی و سینه به سینه مانده است.
این نویسنده آزاده که چندین اثر برجسته در زمینه ادبیات مقاومت نیز منتشر کرده مینویسد: آوازخوانهای دورهگرد کرد وقایع و داستانها و حماسههای گذشتگان را به صورت تکخوان و بعضا بدون آلات و ادوات موسیقی با نوای جذاب و دلنشین میخوانند که در کردی لاوژهبِژ یا دَنگبژ مینامند.
اسدیفر در ادامه میگوید: محققین و نویسندگان سبک ترانه و آواز کردی را به هفت شاخه زیر تقسیم کردهاند: لاوک، لورین، حیرانوک، گولا چیا، دیلوک، نارینگ، لاوژه. لاوک مهمترین شاخهی ترانههای کردی هستند که با آواز خاصی خوانده میشوند و مسائل دینی، حماسی، گذشت، عشق و عاشقی، جوانمردی، شجاعت، وفا به عهد را در بر میگیرد.
در مورد لاوژه نیز مینویسد: اشعار این آوازها جنبه دینی و مرثیه دارند و شیوه اجرای آن همانند مرثیه و روضهخوانی اجرا میشود. توماس بوآ، کردشناس اروپایی، میگوید “لاوژههای کردی ویژه ترانههای عرفانی و دینی میباشند و به همین خاطر این ترانهها را دراویش میخوانند. مانند شیخ صنعان و داستان حضرت ایوب.