پ.ک.ک و شبکه‌های کردی مواد مخدر: همکاری، همگرایی یا درگیری (قسمت پنجم)

متخصص شدن پ ک ک در تجارت مواد مخدر

پ.ک.ک به جای تلفیق با شبکه‌های کردی مواد مخدر، دست به تغییرات ساختاری زد تا بتواند خود را به شرایط بازار مخفی مواد مخدر برساند. چندین عامل سبب رشد این مسئله شدند. نخست این که با تشدید درگیری‌ها بین این دو تشکیلات دارای انگیزه‌های متفاوت، شبکه‌های کردی مواد مخدر کمتر با پ.ک.ک همکاری نمودند. دوم، یک دهه همکاری پ.ک.ک و شبکه‌های مواد مخدر و تعامل شدید این شبکه سبب شده بود تا پ.ک.ک بر اصول تولید و توزیع مواد مخدر مسلط گردد. بنابراین، پ.ک.ک دیگر به راهنمایی آموزشی شبکه کردی مواد مخدر نیاز نداشت. درواقع پ.ک.ک از مرحله گرفتن مالیات و فعالیت قاچاق، وارد مرحله تولید شد. سوم، پ.ک.ک پس از کنگره سوم خود هسته‌های نیمه‌مستقلی برای تجارت مواد مخدر ایجاد کرد. حضور هسته‌های مواد مخدر پ.ک.ک در مسیر بالکان امتیازات قابل‌توجهی برای آن داشت. چهارم، تشدید فعالیت‌های تروریستی پ.ک.ک در دهه نود نیازمند تامین مالی زیاد بود. پ.ک.ک برای تامین مالی لازم دانست واسطه‌ها را از میان بردارد و خودش مستقیم جایگزین آنها شود. این سبب شد پ.ک.ک بر مواد مخدر از تولید تا انتقال و توزیع خیابانی مسلط شود و به شبکه‌های کردی مواد مخدر وابسته نباشد.

عوامل پ.ک.ک در مراحل اولیه در وارد شدن در بازار مخفی دچار مشکل می‌شدند و گرفتن مالیات تنها منبع دریافت پول بود. اما وقتی عملیات مسلحانه پ.ک.ک در دهه نود به اوج خود رسید، عوامل آن به این نتیجه رسیدند پول مالیات برای تامین مالی کافی نیست. رهبران پ.ک.ک به جای وابستگی به «مالیات میهنی» به صورت مستقیم وارد قاچاق مواد مخدر شدند. برای همین نیز هسته‌های نیمه‌مستقل وارد عمل شدند. این هسته‌ها از طریق روابط طولانی با شبکه‌های کردی مواد مخدر تجربه و روش کار را یاد گرفتند. این مهارت به سران پ‌ک‌ک امکان داد تا در همه مراحل مواد مسلط شوند. به علاوه، عوامل پ.ک.ک با قوانین و روش‌های بازارهای مخفی آشنا شدند. در زمینه تولید و توزیع با سران اصلی ارتباط برقرار کردند. در نتیجه، وابستگی پ.ک.ک به شبکه‌های کردی مواد مخدر به تدریج از بین رفت. رابطه استاد-شاگردی به تدریج به رابطه شراکت تبدیل شد و سرانجام این رابطه به صورت نامتقارن به سود هسته‌های مواد مخدر پ.ک.ک در آمد، هسته‌هایی که خواهان انحصار بر مواد مخدر اروپا شدند. اظهارات پلیس، عوامل محکوم جناییِ پ.ک.ک نشان می‌دهد روابط پ.ک.ک با شبکه‌های کردی مواد مخدر در اواخر دهه نود میلادی ضعیف‌تر و در بیشتر موارد روابط همکاری به رابطه دشمنی تبدیل شد. تغییرات ساختاری پ.ک.ک در کنگره سوم راه را برای کادرهای آن باز کرد تا بتوانند عملیات مالی و اقتصادی انجام دهند. اعضای خاصی از پ.ک.ک در ایران، ترکیه، سوریه، اروپا تعیین شدند تا از طریق ابزارهای قانونی و غیرقانونی پول جمع آوری نمایند.

پس از سال 2001 وقتی مجموعه کارساز (KARSAZ) نهادینه شد، دستگاه اقتصادی آن جدی‌تر شد (KOM 2005b). مجموعه کارساز «مسئول جمع آوری پول از همه انواع فعالیت‌های قاچاق مواد مخدر، انسان و اسلحه شد. اما پول مواد هسته اصلی تامین مالی ماند (Laciner, 2007) و رهبران پ.ک.ک به هسته‌های نیمه‌مستقل خود اهمیت خیلی زیادی دادند». به مرور زمان پ.ک.ک ویژگی‌های جنایی بیشتری از خود نشان داد و ساختارهای مخفی مواد مخدر آن شدیدا رشد کرد (Sahin 2001). عوامل پ‌ک‌ک به محیط جدید جنایی بدون مشکل خاصی وارد شدند. عوامل این هسته‌ها از جنگجویان بدون سابقه جنایی انتخاب شدند. پ ک ک افراد تازه را به سه قسمت تقسیم کرد: شاخه نظامی، سیاسی، مالی (Demirel 2001, 2005). به افراد شاخه مالی آموزش می‌دادند از هر روشی از جمله مواد مخدر پول کسب کنند. سران هسته‌های مواد مخدر به مسئولان و سران منطقه‌ای پ ک ک گزارش می‌کردند. در دهه نود میلادی پ ک ک فعالیت خود در مواد مخدر را تشدید کرد تا بتواند مواد مخدر تولیدی جنوب غرب آسیا را به دست مصرف‌کنندگان اروپایی برساند. در دهه نود یک کیلوگرم هروئین در جنوب غربی آسیا 3 الی 4 هزار دلار بود اما در آلمان 45 هزار و در بریتانیا 54 هزار دلار و در اسپانیا و فنلاند بیشتر از 100 هزار دلار بود (UNODC 2006). به علاوه میزان خلوص 90 درصد در جنوب آسیا در اروپا به کمتر از 7 درصد کاهش یافت و این امر سبب ایجاد بازارهای حاشیه‌ای شد (EMCDDA, 2004). هسته‌های خوب سازماندهی شده پ.ک.ک راه را برای کنترل کامل آن بر بازار مواد مخدر باز کرد. به عبارت دیگر، پ.ک.ک مواد را از جنوب غربی آسیا مواد را با هزینه کمتر به اروپا می‌رساند و بدین ترتیب سهم بازار شبکه‌های کردی را از بین برد.

در طی دهه گذشته، کاهش تقاضای مواد تریاکی و افزایش درخواست محرک‌های نوع آمفتامین سبب شد تا عوامل پ.ک.ک خود را با شرایط بازار جدید وفق دهند. هسته‌های پ.ک.ک علاوه بر فعالیت هروئین وارد مواد مخدر مصنوعی نیز شدند. در مورد دخالت پ.ک.ک در فعالیت مواد مخدر مصنوعی اسناد بسیار زیادی وجود دارد. به عنوان مثال (KOM) در سال 2009 گزارش کرد در چندین مورد تعداد 337412 قرص مواد مخدر از عوامل پ‌ک‌ک کشف و ضبط شد. این فقط شامل یک مورد گزارش شده است و موارد مرتبط با ژاندارمری را نیز شامل نمی‌گردد. اما در مورد تولید مواد مخدر مصنوعی توسط پ.ک.ک هنوز گزارشی منتشر نشده است. حتی در مواردی نیز عوامل مواد اکستازی را از اروپا (بیشتر از هلند، بلژیک و آلمان) به استانبول می‌آورند و با هروئین تعویض می‌کنند (11). این هروئین نیز مخفیانه به اروپا منتقل می‌شد. عوامل مختلفی در مصاحبه‌ها این را تایید کردند. متوجه شدیم عوامل جنایی، مواد مخدر مصنوعی را با هروئین در ترکیه مبادله می‌نمایند. یعنی مواد آمفتامین را به ترکیه می‌آورند و هروئین می‌برند (12).

در طی دو دهه گذشته تعداد زیادی از عوامل پ.ک.ک به خاطر مواد مخدر و اقدامات جنایی دستگیر شده‌اند. طبق گزارش کوم در سال 2009 به خاطر کاشت، تولید، قاچاق، توزیع مواد از 1984 تا 2009 تعداد 807 عضو پ‌ک‌ک دستگیر شده‌اند. این موارد، افراد دستگیر شده در اروپا را شامل نمی‌شود.