آیا آمریکا همان سرنوشتی که برای افغانستان رقم زد و آنان را در برابر طالبان تنها گذاشت را برای کُردها در سوریه تکرار خواهد کرد؟ گفت و گوی تفصیلی روزنامه قدس با اردشیر پشنگ، پژوهشگر مسائل خاورمیانه، پیرامون بررسی استراتژی آمریکا در قبال بحران سوریه و مساله کُردها در این کشور.
با توجه به خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان که تصمیم آن در دوره ترامپ اتخاذ شده بود و همچنین باتوجه به اینکه تصمیم خروج نیروهای آمریکایی از سوریه نیز در دوره ترامپ اتخاذ شد و لی هنوز اجرایی نشده؛ پیش بینی شما در مورد خروج یا بقای آمریکا در سوریه چیست؟ اساسا چه تفاوت هایی بین حضور آمریکا و اهداف آن در افغانستان با حضور و اهداف آن در سوریه دارد؟
پشنگ: بطور کلی از زمان ورود سوریه به بحران دامنه گیر داخلی پس از بهار عربی که خیلی زود به یک جنگ تمام عیار داخلی با حضور بازیگران مختلف داخلی و خارجی تبدیل شد، شاهد نوعی دستپاچگی و فقدان تصمیم استراتژیک از سوی آمریکا در قبال سوریه بوده و هستیم. این امر چه در زمان باراک اوباما و چه در زمان دونالد ترامپ با تغییرات اندکی ادامه یافت یعنی آمریکا هم در بخشی از سوریه ورود پیدا کرد و هم برای در دست گرفتن سکان تغییرات اساسی و ساقط کردن دولت بشار اسد کاملا بی میل و بی انگیزه بود در این بین تلاشها و حتی شاید برخی توطئه های دولتهایی نظیر ترکیه برای درگیرکردن بیشتر آمریکا، هم تاثیری در این سیاست نداشت. در دولت بایدن هم ما تغییر جدی نخواهیم داشت امریکا با توجه به تجارب پرهزینه و شاید بتوان گفت کم نتیجه ای که در افغانستان و عراق بدست آورد دنبال آن نبوده و نیست تا سوریه تبدیل به سومین پروژه ناکامش در خاورمیانه جدید شود!
لذا هدف آنها عمدتا حول درگیری با داعش و نیز اینک از نظر اخلاقی حمایت از متحدین کُرد خود در قبال دولت مرکزی سوریه و ترکیه است به همین دلیل جو بایدن در تازه‌ترین دستوراتی که داده است بر باقی مانده ۹۰۰ نظامی آمریکایی در شمال شرق سوریه یعنی همان بخشهایی از کردستان سوریه که کنترلش در دست نیروهای سوریه دموکراتیک است تاکید کرده است این دستور مورد حمایت جدی اعضای کنگره و سنای آمریکا قرار دارد. اما از سوی دیگر فعالیت شرکت نفتی دلتا کرسنت انرژی که در زمان ترامپ به این منطقه وارد شد و در استخراج و صادرات نفت در آنجا فعالیت می‌کند را حال تعلیق کردن است که منجر به نگرانی کُردها که نیازمند درآمدهای مالی آن هستند شده است! لذا فعلا در کوتاه مدت نباید انتظار خروج نیروهای آمریکایی از شمال شرق سوریه را داشت و فکر میکنم محتملا این نیروها دست کم تا پایان دوره ریاست جمهوری بایدن یعنی سال ۲۰۲۴ در منطقه باقی خواهند ماند و آمریکا منتظر می شود ببیند نهایتا چه فرمولی در پیش روی مردم سوریه قرار خواهد گرفت!
با توجه به اینکه پارلمان عراق قانون اخراج نیروهای آمریکایی را تصویب کرده و مقاومت عراق بر اجرای این قانون تأکید دارد؛ تحلیلگران می گویند اگر آمریکا به خروج از عراق مجبور شود بالاجبار از لحاظ لجستیکی توان بقای در سوریه را ندارد. نظر شما در این مورد چیست؟
پشنگ: مساله خروج آمریکا از عراق امری ساده و سریع نیست، آمریکایی ها در بغداد بزرگترین سفارتخانه شان را دایر کرده اند در اربیل بزرگترین کنسولگری شان را دارا هستند پایگاههای نظامی چندی را در مناطق عربی و کُردی عراق دارا هستند، محتملا از تعداد نیروهای نظامی آنها در بخشهای عربی کاسته خواهد شد اما در بخش کُردی این روند متفاوت خواهد بود و اگر قرار بر خروج باشد روند خروج در کل عراق بطور عام در اقلیم کردستان بطور خاص توام با کندی و در نظر گرفتن ملاحظات مختلفی خواهد بود. در نتیجه اینکه در کوتاه مدت عراق را خالی از نیروهای آمریکایی ببینیم به نظر چندان واقع بینانه نیست!
همچنین باید این نکته را هم در نظر بگیریم که بین بسیاری از ادعاعای اعلامی با اعمالی سیاستمداران عراقی در قبال خروج نیروهای آمریکایی باید با احتیاط برخورد کرده و نوعی تمایز قائل شویم، یعنی برخی رهبران عرب ولو شیعی عراقی در فضای عمومی و رسانه ای فریاد خروج آمریکا سر می دهند اما در جلسات غیرعلنی و غیررسانه ای خواهان تمدید حضور آمریکایی ها و یا دست کم خروج با تعلل و زمان بندی شده هستند، این مساله را دونالد ترامپ چندین بار اذعان کرده است و در دوره اخیر و جو بایدن هم با توجه به واقعیات و روابط و رقابتهای قدرت در داخل عراق طبیعی است ادامه داشته باشد.
اما اگر بخواهم به سوال شما بطور خاص جواب بدهم اگر فرض را بر خروج کامل آمریکا از عراق بگیریم، بله طبیعتا از نظر لجستیکی باعث تضعیف موقعیت نیروهای آمریکایی در کردستان و شمال سوریه می شود اما این باز هم دلیل اینکه نیروهای رقیب نظیر روسیه، سوریه، ترکیه و … به آنها حمله ور شوند نیست!
آیا این امکان وجود دارد که آمریکا به صورت ناگهانی تصمیم خروج خود از سوریه را اعلام کند؟ اگر این اتفاق رخ دهد، گروه های مسلح تحت حمایت آن به ویژه نیروهای کرد دموکرات سوریه(قسد) که وابستگی زیادی به آمریکا دارد، با چه فرجامی روبه رو خواهند شد.
پشنگ: همانطور که در پاسخ سوال نخست جواب دادم تقریبا سیاست خارجی ترامپ در قبال نیروهای کُرد سوریه و باقیماندن ۹۰۰ نظامی آمریکایی در این منطقه روشن است، و آنها فعلا در این منطقه ماندگار هستند مگر اینکه صحنه سیاست در بین کُردها با خود و دیگر بازیگران با تغییرات اساسی روبرو شود که در نتیجه آمریکا دیگر نیاز به حضور در این منطقه پیدا نکند!
اگر نیروهای آمریکایی از سوریه خارج شوند، روند عملیات سیاسی در سوریه به کدام سمت پیش خواهد رفت؟
پشنگ: در سوریه با توجه به انتخاباتی که اخیرا در مناطق تحت کنترل نیروهای دولتی این کشور برگزار شد و اعلام شد ۹۵ درصد شرکت کنندگان به تداوم ریاست جمهوری بشار اسد رای دوباره داده اند به نظر می رسد دولت مرکزی این کشور خواهان برگرداندن وضعیت به پیش از تحولات بهار عربی و روال سابق است روالی که زمینه ساز اعتراضات و بحران و جنگ داخلی و مداخله بازیگران مختلف شد، امری که به باور بنده چندان برای مردم سوریه و بازگشت میلیون ها آواره و امید به آینده کارساز نخواهد بود بالاخره باید رهبران سوری تغییراتی در سیستم پیشین خود اعمال کنند و الا همچنان این کشور به مانند بسیاری دیگر از مناطق خاورمیانه آبستن وقوع رویدادها و تحولات پیش بینی ناپذیر خواهد بود.
از نظر آرایش دیپلماتیک و نظامی بازیگران خارجی، روسیه مترصد آن است تا آمریکا هرچه سریع تر از سوریه خارج شود تا عملا قدرت نفوذ و اثرگذاری اش بیش از پیش شود، روسها تحمل حضور هیچ بازیگر دیگری اعم از آمریکا، ترکیه و حتی جمهوری اسلامی ایران در سوریه را ندارند، بارها هم طی چند سال اخیر این موضع خود را به صراحت اعلام کرده اند که تنها کشوری که می تواند بر اساس توافق دمشق-مسکو در این کشور دارای پایگاه نظامی و حضور باشد روسیه است و بایستی سوریه را دیگر بازیگران تخلیه کنند. از این منظر به باور بنده در امر بالانس سازی حتی بودن آمریکایی ها می تواند به نفع دیگر بازیگران نیز باشد و لذا نبایستی بطور خطی و سیاه و سپیدی به تحولات سوریه و از منظر تنها آمریکا ستیزی بنگریم!