دیدبان حقوق بشر کردستان ایران اعتقاد دارد بسیاری از اعضای گروه‌های مسلح، جرم خاصی مرتکب نشده‌اند و می‌توانند به ایران بازگردند.
به گزارش دیدبان حقوق بشر کردستان ایران، پس از اجرای توافقنامه امنیتی میان ایران و عراق و عقب‌نشینی اعضای هر ۳ شاخه گروه کومله از نزدیکی مرزهای ایران و تخلیه مقرهای فعلی و عقب‌نشینی از نزدیکی مرز به عمق اقلیم شمال عراق، اکنون می‌توان گفت بخشی از توافق امنیتی ایران و عراق اجرا شده است. گروه مسلح کومله نیز به صراحت اعلام کرده که در راستای اجرای مفاد توافقنامه امنیتی بین ایران و عراق مقرهای خود در زرگویز را تخلیه کرده و نیروهای خود را به منطقه سوراش در جوار شهر دوکان و ۴۰ کیلومتری شمال منطقه قبلی انتقال داده است. از سوی دیگر باید مشخص شود وضعیت مقرهای فعلی به لحاظ امکانات و دسترسی به لوازم زندگی مانند آب، برق، درمان و بهداشت و… چگونه است. چون در میان این اعضای منتقل شده، کودکان و زنان نیز وجود دارند و باید حقوق اولیه زندگی آنها تامین شود. هرچند که ممکن است برخی از آنها مجرم باشند، اما چون تبعه ایران هستند، دولت ایران باید حقوق آنها را تضمین کند.
با توجه به این رخدادها، دیدبان حقوق بشر کردستان ایران اعتقاد دارد بسیاری از اعضای گروه مسلح کومله، جرم خاصی مرتکب نشده‌اند و می‌توانند به ایران بازگردند و نباید از بازگشت به ایران هراس داشته باشند. در واقع دیدبان چنانچه بارها اعلام کرده است گروه‌های شبه‌نظامی مانند پژاک، پ.ک.ک، کومله، پاک و دموکرات، از عمد اعضای خود را از بازگشت به ایران می‌ترسانند و به دروغ به آنها می‌گویند که در صورت بازگشت به ایران، مجازات در انتظار آنها است. در حالی که مصاحبه‌های بسیاری از اعضای سابق گروه‌های مسلح کُردی در سایت دیدبان منتشر شده است که نشان می‌دهد آنها پس از بازگشت به ایران، دچار هیچ مشکلی نشده‌اند و صرفا به دلیل خروج غیرقانونی از ایران، جریمه مادی شده‌اند و خبری از بازداشت و زندان نبوده است. به همین دلیل نیز دیدبان اعتقاد دارد دولت‌های ایران و عراق و مسئولین اقلیم شمال عراق باید زمینه بازگشت اعضای بی‌گناه این گروه‌ها را به ایران فراهم کنند. در واقع، صرف انتقال اعضای کومله از جدار مرزی ایران به عمق خاک عراق نباید در دستور کار باشد، بلکه می‌توان و باید اعضای عادی و فریب‌خورده را به ایران بازگرداند تا آنها بتوانند به زندگی عادی خود بازگردند. این امر، مطابق حقوق بشر نیز می‌باشد؛ زیرا مقرهای جدید نیز از امکانات کافی برخوردار نیست و اعضای گروه‌های کُردی، اتباع ایران هستند و حق دارند حتی دوران محکومیت خود را در ایران سپری کنند. همچنین با این اقدام، این اعضا بعد از مدت‌ها با خانواده‌های خود دیدار می‌کنند. به همین دلیل دیدبان حقوق بشر کردستان ایران پیشنهاد می‌دهد با همکاری مشترک دولت‌های ایران و مسئولان اقلیم شمال عراق، در گام اول علاوه بر خلع سلاح و جابه‌جایی مقرهای کومله، اعضای داوطلب و البته بی‌گناه و فریب خورده این گروه‌ها به ایران بازگردند. زیرا در ایران، هیچ خطری آنها را تهدید نمی‌کند؛ چون آنها جرمی مرتکب نشدند و لذا قرار نیست به دلیل هراس از مجازات از بازگشت به ایران فرار کنند.
