«اجرای مفاد توافق امنیتی دولت‌های ایران و عراق در مورد خلع سلاح و انتقال سازمان گروه‌های مسلح کُردی»
دیدبان حقوق بشر کردستان ایران به‌عنوان یک نهاد حقوق بشری، غیرسیاسی و سازمان مردم‌نهاد که در طول چند سال فعالیت اخیر خود همواره بر پیگیری حقوقی و غیرسیاسی مشکلات عمیق مناطق کردنشین ایران تمرکز کرده است، اکنون و پس از سال‌ها پیگیری و درخواست در مورد حضور و فعالیت گروه‌های ستیزه‌جو و مسلح کُرد در مناطق مرزی ایران و مناطق کردنشین در شمال عراق و همزمان با آنچه که «اجرای مفاد توافق امنیتی دولت‌های ایران و عراق در مورد خلع سلاح و انتقال سازمان گروه‌های مسلح کُردی» توصیف شده است، نکات مهمی را به شرح زیر اعلام می‌کند:
- دیدبان بارها از دولت ایران به‌عنوان متهم ردیف اول شرایط در مناطق کردنشین ایران انتقاد کرده است. آسیب‌های اجتماعی، نگاه به مناطق کردنشین به عنوان محل سکونت شهروندان درجه دوم، عدم توسعه اقتصادی- زیرساختی، حاشیه‌نشینی گسترده، چالش‌های امنیتی و فرهنگی و زیست‌محیطی، سهولت نسبی فعالیت‌های گروه‌های مسلح، ربایش کودکان و فریب زنان و جوانان، عملیات تروریستی، اخاذی از واحدهای صنعتی کوچک و بزرگ و در یک کلام، عدم توسعه جامع و پایدار در کردستانات ایران، بیش و پیش از همه به دولت جمهوری اسلامی باز می‌گردد.
اگر دولت ایران بخواهد می‌تواند زمینه سرمایه‌گذاری اقتصادی کلان، توسعه زیرساخت‌های ارتباطی (فرودگاه- راه‌آهن) و… را در این مناطق فراهم کند. به‌راستی چرا همچنان در شمال غرب کشور، مساله کولبری باید حاکم باشد؟ دولت ایران است که باید نگران اتباع ایرانی و سرنوشت هزاران جوان کُردی باشد که به‌هر دلیل فریب گروه‌های مسلح را خورده‌اند و عضو آنها شده‌اند و اکنون پس از مرگ، حتی مشخص نیست جسد آنها کجا دفن شده است. دولت ایران باید با قدرت از تمامیت ارضی و جان شهروندان کُرد خود دفاع می‌کرد که متاسفانه در این زمینه، چندان موفق نبوده است. اما اکنون و پس از سال‌ها مطالبه شهروندان و نهادهایی مانند دیدبان، باید گفت ما به عنوان یک گروه مردم‌نهاد و حقوق‌بشری، از آغاز خلع سلاح این گروه‌ها که در لیست سیاه کشورهای مختلف قرار دارند، استقبال می‌کنیم. دیدبان از انتقال این گروه‌های ستیزه‌جو به عمق خاک عراق و دوری آنها از مناطق مرزی و کردنشین ایران، عمیقا رضایت دارد و معتقد است یکی از مهمترین دلایل عدم توسعه کردستانات ایران، وجود و فعالیت مسلحانه و بعضا تروریستی همین گروه‌ها است. تا زمانی که اعضای محدود و معدود پاک، پژاک، کومله، دموکرات و… در مناطق مرزی ایران تردد داشته باشند، توسعه، امنیت، حفاظت از جان و مال مردم کُرد، ممکن نیست و دولت ایران باید بسیار زودتر از این‌ها، برخورد جدی با این گروه‌های ضدکردی را در دستور کار قرار می‌داد. پاک، پژاک و کومله و…، گروه‌های مسلحی هستند که باید در دادگاه صالح مورد پیگرد قرار بگیرند. اخاذی از واحدهای تولیدی و صنعتی، عملیات تروریستی علیه غیرنظامیان، ربایش کودکان، استفاده از آنها به عنوان سرباز، تخریب محیط‌‌زیست و…یکی از عوامل وضعیت فعلی مناطق کردنشین ایران است. موضوعی که البته نافی وظایف دولت ایران نبوده و نیست. دیدبان اعتقاد دارد اجرای این توافق و آغاز خلع سلاح تروریست‌ها، اولین گام است و گام بعدی باید نظارت بر اجرای صحیح توافق و ادامه مطالبه از دولت مرکزی عراق و البته دولت محلی در اربیل باشد.
- نظارت بر حُسن اجرای توافق، بسیار حائز اهمیت است. با شرایط سیاسی- امنیتی حاکم بر عراق و فساد سازمانی گسترده در اربیل و دولت محلی آن، همواره امکان دارد گروه‌های مسلح مجددا به شرایط پیش از توافق بازگردند. اگر اربیل اراده و پاک‌دستی ساختاری داشت، اصلا این گروه‌ها نباید در مناطق تحت کنترل آن، حضور پیدا می‌کردند، لذا دولت ایران باید آماده هرگونه نقض توافق هم از جانب اربیل و هم از جانب این گروه‌های مسلح باشد. خاطرنشان می‌شود طرف اصلی دولت ایران، بغداد است و ایران باید مطالبات خود را به طور جدی از جانب دولت مرکزی در بغداد پیگیری نماید. نتیجه نهایی این توافق و هر نوع مذاکره و دیپلماسی نیز باید یک چیز باشد: «امنیت، ثبات و توسعه کردستان در یک شرایط عادی مانند سایر مناطق ایران».
- سرنوشت کودکان و اتباع ایران به خصوص زنان، باید در دستور کار جدی دولت ایران باشد. در واقع، اجرای توافق و خلع سلاح و جابه‌جایی این گروه‌ها، نباید مانع از پیگیری سرنوشت اتباع ایران باشد. این موضوع، بسیار مهم است و ابعاد حیثیتی و انسانی گسترده‌ای دارد. هزاران زن و کودک؛ در طی سال‌های گذشته ربوده شده و یا فریب این گروه‌های مسلح را خورده‌اند. بسیاری از آنها، به ادعای این گروه‌ها کشته شده‌اند، اما خبری از جنازه و محل دفن آنها نیست. بسیاری نیز زنده هستند و دولت ایران باید آنها را به خانواده‌شان بازگرداند. در واقع، دیدبان تاکید می‌کند مهمترین گام بعد از اجرای توافق و نظارت بر انجام صحیح مفاد آن توسط دولت عراق، آزادی اتباع ایرانی است. این افراد، حتی اگر جرمی را نیز مرتکب شده باشند، شهروندان دولت ایران هستند و باید در ایران به جرایم آنها رسیدگی شود. کودکان زیادی توسط پاک، پژاک، کومله، دموکرات و… ربوده شده‌اند. حق بر تحصیل، حق بر مسکن و سایر حقوق بشری این کودکان نقض شده است و خانواده‌های آنها بسیار نگران هستند. مهمترین وظیفه دولت و وزارت امور خارجه ایران، پیگیری کنسولی سرنوشت این افراد است. نباید جابه‌جایی گروه‌های مسلح، مانع از پاسخ آنها در مورد اقدامات کیفری و ربایش کودکان ایرانی باشد.
- ادامه تمرکز بر توسعه کردستان و بدون بهانه و بدون نگاه امنیتی، گام بعدی و وظیفه اصلی دولت ایران است. اکنون دیگر نمی‌توان به بهانه حضور گروه‌های مسلح، توسعه کردستان را متوقف کرد. حفاظت از سرمایه بخش خصوصی، به موازات سرمایه‌گذاری گسترده دولت در صنایع و واحدهای تولیدی، اتمام پروژه‌های زیرساختی (توسعه جدی فرودگاه سنندج، کرمانشاه و تکمیل راه‌آهن سنندج)، بهبود وضعیت جاده‌های استان، افزایش بازارچه‌های مرزی و صادرات از مناطق مرزی کردنشین به عراق و ترکیه، افزایش نرخ اشتغال به ویژه نرخ اشتغال زنان تحصیل‌کرده، توسعه دانشگاه کردستان در تمامی رشته‌ها، بهبود جدی سرانه درمانی، آموزشی، ورزشی و رفاهی استان‌های کردنشین، رونق گردشگری و بوم‌گردی در مناطق روستایی و مرزی، و حل اساسی مشکل کولبری، باید برنامه اصلی دولت ایران باشد. دیدبان، آزادی اتباع ایرانی و توسعه اقتصادی کردستان را به طور جدی بررسی و از دولت ایران مطالبه خواهد کرد. ما همچنان خواستار برخورد جدی با گروه‌های مسلح هستیم و اولین مخاطب ما در سه حوزه امنیت و ثبات، توسعه و حقوق شهروندی، دولت ایران و حاکمیت جمهوری اسلامی است.