بر اساس گزارشی که در جلسه هیئت مدیره سازمان دیدبان حقوق بشر کردستان ایران ارائه شده است در این هفته (هفته پایانی دی ماه ۱۴۰۲) تعدادی از خانواده‌های کودکان و نوجوانان کُرد ایرانی برای پیگیری و بازگرداندن فرزندانشان به اقلیم کردستان عراق و شهر اربیل عزیمت کرده‌اند.
«کُردهای ایرانی به دنبال فرزندان خود در اقلیم کردستان عراق هستند و اعتقاد دارند که گروه‌های مسلح که در منطقه تحت کنترل اقلیم حضور دارند؛ فرزندان آنها را فریب داده و در اختیار خود گرفته و از آنها به عنوان نیروی مسلح و سرباز استفاده می‌کنند؛ این امر بر خلاف حقوق بشر و کنوانسیون‌های بین‌المللی است. این خانواده‌ها انتظار دارند دولت محلی در اقلیم کردستان و دولت ایران و البته گروه‌های مسلح؛ فورا سرنوشت فرزندان آنها را مشخص و زمینه آزادی آنها را فراهم نماید».
عبارت فوق؛ تمام آن چیزی است که در چند روز اخیر در اقلیم کردستان عراق رخ داده است. به همین دلیل دیدبان حقوق بشر کردستان ایران، بیانیه مهمی به شرح زیر صادر کرده است:
بر اساس گزارشی که در جلسه هیئت مدیره سازمان دیدبان حقوق بشر کردستان ایران ارائه شده است در این هفته (هفته پایانی دی ماه ۱۴۰۲) تعدادی از خانواده‌های کودکان و نوجوانان کُرد ایرانی برای پیگیری و بازگرداندن فرزندانشان به اقلیم کردستان عراق و شهر اربیل عزیمت کرده‌اند. یکی از مشاورین افتخاری دیدبان حقوق بشر کردستان ایران نیز این خانواده‌ها را همراهی کرده است. برابر تحقیقات دیدبان، این کودکان و نوجوانان کُرد به شیوه‌های غیراخلاقی و فریب از طریق شبکه‌های اجتماعی- اغلب اینستاگرام- و به بهانه‌های دروغین کار، مهاجرت و تحصیل به اقلیم کردستان عراق کشانده شده و به ناگاه خود را درون مقرها و ساختار بسته‌ی یک گروه شبه‌نظامی به نام پارت آزادی کردستان موسوم به پاک دیده‌اند.
این گروه شبه‌نظامی، زندگی پادگانی را برای اعضایش رقم زده و حسین یزدان‌پناه رئیس خودخوانده آن که علاقه شدیدی نیز به استالین دارد و چهره خود را نیز همانند دیکتاتور سابق شوروی گریم می‌کند، با شیوه ارعاب، تهدید، شکنجه و تجاوز، کودکان و نوجوانان کُرد ایرانی را در اقلیم کردستان عراق اجیر کرده است. در واقع، کودکان و نوجوانان کُرد ایرانی، اسیر این فرد و گروه مسلح آن هستند.
بنا به اذعان اعضای سابق این گروه و تحقیقات مفصل سازمان دیدبان حقوق بشر کردستان ایران، محدودیت‌هایی که برای اعضای این گروه وجود دارد، تقریبا کم‌نظیر است: «فشارهای روحی و روانی و شکنجه‌های متنوعی که سران این گروه بر اعضای کم سن و سال خود وارد می‌کنند مصداق جنایت علیه بشریت است». یافته‌های ما نشان می‌دهد مسئولین حکومت اقلیم کردستان عراق از جزئیات اتفاقاتی که در اردوگاه‌های پاک می‌افتد خبر دارند، ولیکن تاکنون هیچ اقدام موثری برای توقف این جنایت‌ها صورت نگرفته است. به عبارت دیگر، این جنایات و محل انجام آن در منطقه تحت کنترل اقلیم کردستان عراق قرار دارد؛ اما دولت اقلیم تاکنون به وظایف اخلاقی، سیاسی، حقوقی و بین‌المللی خود کاملاً بی‌توجه بوده و واکنشی به اسارت و شکنجه اتباع کُرد ایرانی نداشته است.
ما اعتقاد داریم حضور خانواده‌های کُرد ایرانی در هفته پایانی دی ماه ۱۴۰۲ نقطه عطفی بود که علیرغم مشکلات بسیار می‌توان آن را آغازی بر توقف روند جنگ‌طلبی و خشونت دانست و امیدوار به غلبه گفتگو و صلح به جای جنگ و جدال هستیم. بر این باور هستیم که آغاز این فرایند، آزادی کودکان کُرد ایرانی است.
بعد از سال‌ها پیگیری سازمان دیدبان و مطالبه از دولت ایران و نهادهای دیپلماتیک ایرانی در اقلیم کردستان عراق، دولت ایران بالاخره به مسئولیت قانونی خود اذعان کرد و مسئولان کنسولگری ایران در اربیل، همکاری موثری را در حمایت از حقوق شهروندی ایرانیان گرفتار در اردوگاه‌های گروه پاک داشتند و مسئولین اقلیم کردستان نیز به منظور پیگرد قانونی این گروه جنگ‌طلب همکاری‌هایی را انجام دادند که در نهایت دادخواست و شکوائیه این خانواده‌ها در سیستم قضایی اقلیم کردستان ثبت شد. دیدبان امیدوار است با استفاده از ابزارهای قانونی و ظرفیت‌های حقوقی و مطالبه مردمی و رسانه‌ای، زمینه بازگشت این فرزندان به آغوش خانواده‌هایشان را فراهم آورد.
ما متوجه شدیم که دغدغه بسیاری از اعضای گروه‌های مسلح، احتمال مجازات آنها در ایران است. این یافته نیز بعد از مدت‌ها کار تخصصی و مصاحبه با اعضای سابق این گروه‌ها، به دغدغه اصلی ما تبدیل شده است. اما اکنون و بعد از مدت‌ها کار تخصصی و مطالبه از مقامات دولتی در ایران و بعد از مذاکرات جدی با مقامات کنسولگری ایران در شهر اربیل، این دغدغه اعضای گروه‌های مسلح به آنها منتقل شد. ترس از مجازات‌های سنگین، در ایران یکی از موانع جدی جدایی اتباع ایرانی از این گروه‌های شبه‌نظامی است.
اما با قاطعیت اعلام می‌کنیم سیاست رسمی و قطعی دولت ایران تسهیل بازگشت کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالانی است که به هر دلیل وارد این گروه و گروه‌های مشابه شده‌اند. بررسی‌های کارشناسان و خبرنگاران ما و اذعان اعضای سابق این گروه‌ها نیز تایید می‌کند که این سیاست سال‌هاست در کشور حاکم است و اعضای پاک، پژاک، کومله، دموکرات و…، در ایران به زندان محکوم نمی‌شوند و آزادانه مشغول زندگی و تحصیل و کار هستند.
ما به نهادهای رسمی و دیپلماتیک ایران مجددا تاکید می‌کنیم: «پیگیری سرنوشت اتباع ایرانی در اقلیم کردستان و تلاش‌های دیپلماتیک، فشارهای سیاسی و حقوقی و رسانه‌ای، وظیفه اصلی کنسولگری ایران در اربیل و سلیمانیه است. این نهادها و مسئولان ایرانی وظیفه دارند حمایت از حقوق شهروندی ایرانیان مقیم اقلیم را با جدیت پیگیری کنند و اطلاع‌رسانی مستمر در این خصوص، بسیار ضروری است».
شایان ذکر است مسئولین قضایی اقلیم هر چند در روند ثبت دادخواست شکوائیه‌ی خانواده‌ها از شخص حسین یزدان‌پناه و گروه مسلح پاک همراهی داشتند، ولیکن به بسیاری از وعده‌هایی که به خانواده‌ها داده شد نیز عمل نشده است. شبه‌نظامیان پاک با ضبط اعترافات اجباری از دو تن از دخترانی که خانواده‌هایشان برای بازگرداندن آنها به اربیل رفته بودند، تلاش کردند روایت وارونه ارائه دهند؛ این درحالی است که دوره اعترافات اجباری به پایان رسیده است و بر همگان مشخص است که اعترافات اجباری دختران عضو این گروه، فاقد ارزش حقوقی است. خانواده‌های اعضای پاک نیز اعتقاد دارند فرزندان آنها نه به اختیار، بلکه با فریب و اجبار و ربایش وارد ساختار پاک شده و مجبور به ادامه زندگی در این گروه هستند.
درخواست اصلی سازمان دیدبان حقوق بشر کردستان ایران هم در این سفر و هم در تمام سال‌های اخیر این بوده که فقط یک ساعت، این نفرات را از اردوگاه‌های پاک، خارج و تحت نظر سیستم قضایی با خانواده‌هایشان تنها بگذارند و با توجه به اینکه برای همه آنها امان‌نامه معتبر دریافت شده است، حق انتخاب ادامه مکان زندگی (حضور در پاک یا بازگشت به ایران و یا عزیمت به هر جای جهان) را بدون اعمال فشار و زور اسلحه به خودشان بسپاریم. اما چنانچه انتظار می‌رفت این گروه استالینیستی و شبه‌نظامی، حاضر نشد چنین ریسکی را بپذیرد!
حتی پیشنهاد شد مسئولین اقلیم کردستان عراق، با نظارت نماینده سازمان ملل در امور پناهندگان در اربیل، درب‌های این اردوگاه‌ها را باز کنند و بدون تهدید و ارعاب سران پاک، اجازه دهند اعضای کودک و نوجوان و سایر شهروندان ایرانی، خود انتخاب کنند که کجا باشند؛ اما این پیشنهاد دیدبان نیز مورد توجه قرار نگرفت.
به هر حال پرونده قضایی علیه سران پاک و شخص حسین یزدان‌پناه در اقلیم کردستان عراق مفتوح شده و ما تصمیم داریم از همه ظرفیت‌های قانونی چه در ایران و اقلیم کردستان و عراق و حتی دادگاه‌های بین‌المللی حداکثر استفاده را داشته باشیم تا این خانواده‌ها را از نگرانی برهانیم. ما اعتقاد داریم کودکان باید به خانه و نزد پدر و مادر خود بازگردند و استفاده از کودکان، به عنوان سرباز، جنایت اصلی پاک و سایر گروه‌های مشابه آن است. سازمان دیدبان حقوق بشر کردستان ایران یک رسالت برای خود تعریف کرده است: زندگی آزاد و امن برای کودکان کُرد ایرانی.