در منطقه کردی شمال عراق، قربانیان زن «قتل‌های ناموسی» در قبرهای غیرقانونی دفن شده‌اند، حتی اسامی آنها نیز درج نمی‌شود. اما فمینیست‌های کُرد در حال مبارزه برای تغییر این رویه هستند.
گزارش طولانی الجزیره با این عبارات آغاز شده است.
نازا (اسم مستعار) به سراغ قبر دخترش در بخش بدون علامت یک گورستان در سلیمانیه،رفته است. او مخفیانه به آنجا می‌رود. زیرا مرگ دختر در پرده شرم خانواده پوشانده شده است و قبر او علامت و نشان ندارد.
نازا می‌گوید: «دختر زیبای من توسط پسر عموی خود کشته شد، زمانی که از ازدواج با او امتناع کرد. برای قاتل هیچ اتفاقی نیفتاد. پلیس حرف او را که گفت بی‌گناه بود پذیرفت. سپس، چون بزرگان خانواده گفتند که او افتضاح به بار آورده است، او را در یک قبر بدون نام و نشان دفن کردند، مثل اینکه هرگز وجود نداشته است. من هم باید مخفیانه به این قبرستان بیایم. اینکه مجبورم مخفیانه در وسط شب برای بودن کنار قبر دخترم حرکت کنم درد مرا به آزار مداوم تبدیل می‌کند».
یکی دیگر از زنان که خبرنگار الجزیره در گورستان ملاقات کرده – که خواهرش کشته شده بود -، گفت که از طرف یک رهبر جامعه مردانه به او گفته شده است که خواهر کشته شده وی «خوش شانس» بوده که جایی را داشته که «استخوان‌هایش را پس از آنچه که او انجام داده بود دفن کنند [فرار از ازدواج اجباری]». در واقع، منظور مردان فامیل این بوده که این زن باید پودر شود!
یکی دیگر از بازدید کنندگان گورستان این احساس را توصیف کرد که این مکان انگار «روح‌های مرده اما واقعا زنده را در بر دارد که از درد، بلند گریه می‌کنند.
گورستان‌هایی مانند این در چندین بخش منطقه کردی شمال عراق، وجود دارد. پر از گورهای بدون علامتِ زنان و دخترانی که توسط بستگان مرد به نام «قتل ناموسی» کشته شده‌اند.
بیشتر بخوانید:
زن‌کُشی در کردستان- گولاله ۲۶ ساله توسط نامزدش به آتش کشیده شد
از زمان قیام سال ۱۹۹۱ منطقه کردنشین عراق، بیش از ۲۰،۰۰۰ زن کُرد در «جنایات ناموسی» کشته شده‌اند.
اقداماتی برای رسیدگی به این قبرها صورت گرفته است.از طریق تلاش‌های سازمان‌های مردمی حقوق زنان در منطقه اقلیم، مانند جامعه صوفیه، توجه و تمرکز بر موضوع «جرائم ناموسی» در حال آغاز است.
قباد طالبانی، معاون نخست وزیر دولت اقلیم، در این زمینه معتقد است «این نوعی خشونت است که این زنان را حتی پس از مرگشان نیز عذاب می‌دهد. با دفن بدون احترام و شناخت، آنها احترام این قربانی را حتی در هنگام مرگ نگاه نداشتند. من به عنوان یک مقام رسمی، یک کرد و یک مرد، احساس شرم می‌کنم که چنین جنایاتی توسط کردها علیه زنان انجام شود. در قتل زنان هرگز افتخاری وجود ندارد، فقط شرمندگی است. شرم بر جنایتکار و شرم بر جامعه‌ای که چنین اعمالی را تحمل می‌کند».
طبق سنت کردی، معمولاً اعضای خانواده در همان قبرستان دفن می‌شدند، اما نه در قبرستان قربانیان «قتل ناموسی». مادران اجازه ندارند با دخترانشان دفن شوند و اجساد، بدون علامت و تنها دفن می‌شوند.
این نقض حقوق زنان، در حالی است که زنان زیادی در پست‌های سیاسی در اقلیم کردستان حضور دارند. رئیس پارلمان منطقه‌ای کردستان و وزارت امور اجتماعی زنان و همچنین تمام عضای شورای امور زنان. سهمیه ۳۰ درصدی برای نمایندگان زن پارلمان وجود دارد و بسیاری از سازمان‌های حقوق زنان و NGOها توسط دولت حمایت می‌شوند.
اما هوزان محمود، فمینیست کُرد که در دوران حکومت صدام حسین بزرگ شده و اکنون در منطقه‌ای بین آلمان و انگلستان زندگی می‌کند، معتقد است: «مشکل این است که بسیاری از این زنان نشانه هستند و نقش آنها تا حد زیادی نمادین است».
محمود توضیح داد که «با الهام از تحولات مناطق کردنشین سوریه، با دیگر فمینیست‌های کرد ارتباط برقرار کردم و در سال ۲۰۱۹، برای سخنرانی در کنفرانسی درباره خشونت جنسی علیه زنان و دختران به سلیمانیه دعوت شدم. آن زمان من با جامعه صوفیه – سازمان دهندگان رویداد – آشنا شدم، گروهی از حدود ۴۰ فمینیست جوان کرد که در سال ۲۰۱۶ توسط لنجه خواوه، وکیل ۲۰ ساله تأسیس شده بود. این مراسم صدها زن و مرد از جمله طالبانی معاون نخست وزیر شرکت کردند».
انجمن صوفیه با هدف اولیه افزایش سواد در بین دختران و زنان جوان در شهرهای کوچک و روستاهای این منطقه تاسیس شد. فعالان صوفیه با دوچرخه، اغلب کیلومترها سفر می‌کنند تا به دخترانی برسند که در مناطق دور افتاده زندگی می‌کنند.
اعضای گروه می‌گویند کتابخانه‌های منطقه کردستان به عنوان یک محیط عمدتاً مردانه در نظر گرفته می‌شوند. یکی از اعضای صوفیه توضیح می‌دهد: «بسیاری از دختران جوان به شدت به دنبال کتاب هستند. ما مشتاق پاسخگویی به این خواسته هستیم زیرا می‌دانیم که بسیاری به صورت مخفی مطالعه خواهند کرد. بسیاری از خانوادهها دختران را از حضور در کتابخانه‌ها منع می‌کنند چون فکر می‌کنند ممکن است علیه هنجارهای پدرسالارانه قیام کنند».
در سال ۲۰۱۷، جامعه صوفیه، که در تعدادی از شهرهای اقلیم کردستان فعال بود، یک کمپین رسانه‌ای اجتماعی علیه آزار و اذیت جنسی اجرا کرد و از زنان خواست عکس‌های خود را به اشتراک بگذارند. لذا هشتگ #Kurdistanwomenpower توسط صدها زن استفاده شد.
برای حفظ استقلال و آزادی بیان، جامعه صوفیه ترجیح داده است که از دولت، احزاب سیاسی یا سازمان‌های بین‌المللی وجهی دریافت نکند.
گفتنی است زنان فعال در گروه شجاع هستند، اما از عواقب آن نیز می‌ترسند. تمام زنانی که با آنها صحبت شده است به جز یکی از خبرنگار الجزیره خواستند که هویت آنها را پنهان کند.
زنان در اقیم کردستان به الجزیره توضیح دادند که به زنان گفته می‌شود باید «ناموس»خانواده خود را حفظ کنند و اگر «شرم» را برای جامعه به ارمغان بیاورند، به شدت مجازات خواهند شد.
بر اساس گزارش شبکه آگاهی از خشونت ناموسی (HBVAN)، سالانه تقریباً ۱۲ مورد قتل ناموسی در انگلستان اتفاق می‌افتد که نشان می‌دهد در جوامع توسعه یافته نیز این قتل‌ها وجود دارد.
پرونده باناز محمود، یک کرد ۲۰ ساله عراقی، واقعیت چنین جنایاتی و خطر نادیده گرفتن آنها را در انگلستان مورد توجه جدی قرار داد. باناز، که در جنوب لندن زندگی می‌کرد، پس از اینکه همسر متجاوز خود را ترک کرد، به دستور پدر و عمویش در سال ۲۰۰۶ توسط دو پسر عمو و یک مرد دیگر مورد تجاوز قرار گرفت و به قتل رسید. جسد او سرانجام در چمدانی پیدا شد که در باغ خانه‌ای متروک در بیرمنگام دفن شده بود.
پدرش، محمود محمود، و عمویش به حبس ابد محکوم شدند. باناز در گورهای بدون نشان در منطقه، توسط خانواده‌اش در جنوب لندن به خاک سپرده شد. یک سال بعد، مراسم یادبودی برای وی برگزار شد و سنگ قبر برای وی نصب شد. هزینه آن توسط سازمان حقوق زنان ایران و کرد ، افسران پلیس و وکیل ناظر تقبل شده بود.
پدر باناز
قتل باناز قابل پیشگیری بود. سه ماه قبل از کشته شدن، باناز در پنج مورد جداگانه از پلیس کمک خواسته بود، اما پلیس به این ادعاها توجه نکرده بود. عدم آگاهی در مورد خشونت‌های مبتنی بر ناموس احتمالاً بزرگترین عامل غفلت پلیس انگلستان بود.
فعالان می‌گویند که همه‌گیری کووید ۱۹ خشونت جنسیتی را در اقلیم کردستان تشدید کرده است زیرا میزان خودکشی در بین زنان نیز افزایش می‌یابد. قتل زن، در هر کجا که اتفاق می‌افتد، با این مفهوم که ناموس و شهرت مردان باید به هر قیمتی حفظ شود، و زنان مسئول حفظ ناموس در خانواده هستند، مشروعیت دارد.
در اقلیم کردستان در شمال عراق، خشونت‌های جنسیتی، شامل خشونت جنسی، خشونت خانگی، جنایات ناموسی، ازدواج کودکان، قاچاق و ختنه زنان در حال افزایش است. این امر منجر به این بحران می‌شود که تعداد بیشتری از زنان کرد خودکشی کنند و این مسئله فقط با همه گیری COVID-19 تشدید شده است.
اما میزان خشونت اغلب به دلیل ناکافی بودن سیستم عدالت کیفری در تعقیب مجرم مبهم می‌ماند.
طالبانی معتقد است که برای بهبود اوضاع، به چالش کشیدن تصورات غلط برتری ذاتی مردان و خادم بودن زنان بسیار مهم است. «این تغییر از خانه و سپس در بخش آموزش شروع می‌شود. ما باید هنجار فرهنگی را تغییر دهیم که به نوعی افتخار ما و خانواده ما به رفتار دیگران وابسته است».
وی از طرح نصب سنگ قبر در قبور بدون نشان و همچنین تلاش برای شناسایی اجساد حمایت کرد. او می‌گوید: من به آزمایشگاه‌های DNA دستور داده‌ام که با خانوادهها همکاری کنند.
با این حال، او اصرار دارد که قانون محکمی برای محافظت از زنان وجود دارد. وی گفته «ما یک اداره شجاع و فعال برای مبارزه با خشونت علیه زنان و خانوادهها داریم. یک خط تلفن مستقیم برای قربانیان خشونت جنسیتی برای گزارش ناشناس جنایات، که سریعاً به آنها رسیدگی می‌شود ، و حتی یک اداره تازه تاسیس مبارزه با قاچاق برای جلوگیری از گسترش قاچاق انسان و کودک».
راه درازی در اقلیم در پیش است تا نگاه‌ها به زنان و خواسته‌های آنها تغییر کند…