به گزارش دیدبان حقوق بشر کردستان ایران، سال جاری، چهلمین سالگرد تاسیس گروه شبه‌نظامی پ.ک.ک است. گروهی مسلح، با ایدئولوژی مارکسیستی- لنینیستی و آموزه‌های خاص مانند ممنوعیت ازدواج. این گروه در ابتدا با هدف اعلامی استقلال کردستان و تجزیه ترکیه تاسیس شد، اما به مرور از اهداف اعلامی خود فاصله گرفت و در نهایت به شعاری مبهم مبنی بر کنفدرالیسم دموکراتیک رسید. رئیس این گروه، یعنی عبدالله اوجالان، از سال 1999 در بازداشت دولت ترکیه است. این گروه با رویکردی خشن و مسلح و با الهام از آموزه‌های حاکم بر شوروی، در پی آنچه احقاق حقوق کردها می‌خواند، بود. این گروه مسلح، هدف نهایی خود را تاسیس یک دولت کمونیستی و چپگرا با الهام از الگوی شوروی اعلام کرد.
اما طبیعتا به دلیل فعالیت در مناطق کردنشین و عقب افتادگی و عدم توسعه آن مناطق، از نیروهای کرد استفاده می‌کرد. لذا برای پوشش و مشروع جلوه دادن هدف نهایی نزد مردم کرد، یکی از مواردی که پ.ک.ک بر آن تاکید داشت زبان کردی و فرهنگ این قوم بود. این گروه معتقد بود به دلیل رویکردهای افراطی و خشن آتاترک و کمالیست‌ها، کردهای ترکیه نادیده گرفته شده‌اند و فرهنگ و زبان آنها تحقیر می‌شود. البته همه این ادعاها، با باورها و رویکردها و هدف نهایی پ.ک.ک کاملا در تناقض بود. پ.ک.ک اصولا در پی دولت کردی نبود، بلکه خواستار حکومتی مانند دولت شوروی بود؛ اما از رهگذر کردستان و کردها. این گروه در شعار خود در مورد احترام به زبان و فرهنگ کُردی نیز صادق نیست. روزنامه رسمی و زبان حاکم در گروه نیز ترکی است و بسیاری از سران پ.ک.ک، اصولا کُرد نیستند و کردی نمی‌دانند (اینجا را بخوانید)
چنانچه ذکر شد عبدالله اوجالان، در سال ۱۹۹۹ در کنیا توسط سازمان اطلاعات ترکیه دستگیر و به این کشور منتقل شد. اوجالان که روزگاری جنگ با ترکیه، تجزیه این کشور و حتی تجزیه ایران، سوریه و عراق و تشکیل یک کشور کردی را نهایت خواسته‌های خود عنوان می‌کرد و هرگونه سازش با دولت ترکیه و کمالیست‌ها و پان‌ترکسیت‌ها را خطایی نابخشودنی می‌دانست، پس از دستگیری در تغییری ۱۸۰ درجه‌ای، مواضع متناقض جدیدی اتخاذ کرد. این تغییر مواضع، بسیاری از کردها و حتی اعضای پ.ک.ک را به این نتیجه رساند که اوجالان تسلیم شده است و بر سر جان و منافع خود، با دولت ترکیه معامله کرده است. پژوهشگران مسائل کردی حتی این فرضیه را مطرح کردند که پ.ک.ک و خود اوجالان، پروژه دولت ترکیه برای منحرف و بدنام کردن کردها و خواسته‌های آنها بوده است تا زمینه امنیتی شدن موضوع و برخورد سخت و نظامی را فراهم شود از جمله کارشناسانی که به این فرضیه اعتقاد دارد «ابراهیم گوچلو» است. این کارشناس کُرد ترکیه‌ای که بارها در این زمینه در رسانه‌های ترکیه صحبت کرده است، در مصاحبه با دیدبان حقوق بشر کردستان ایران، شواهد بسیاری برای فرضیه خود ذکر کرده است. آقای گوچلو معتقد است که «پ.ک.ک. در شرایطی غیرطبیعی و با هدف از بین بردن جنبش‌های اصیل کُردی در ترکیه تاسیس شد. به همین خاطر نیز کردهایِ فعالی که طی سال‌ها فعالیت می‌کردند در پروژه مشترک دولت و پ.ک.ک. قرار نگرفتند. بیشتر موسسان پ.ک.ک. کُرد نیستند. به همین خاطر نیز، به غیر از اوجالان و چند فرد وابسته به او، و البته همانند خودش افراد غیرمحبوب اجتماعی در جنبش‌های کُرد، افراد کردزبان در بین موسسان پ.ک.ک. دیده نمی‌شود اما تعداد زیادی ترک بین آنها وجود دارد. دراصل آن جماعت تُرک، پ.ک.ک. را تاسیس نمود». مشروح مصاحبه طولانی دیدبان حقوق بشر کردستان ایران با این کارشناس ترکیه‌ای، در ادامه از نظرتان خواهد گذشت.
بیشتر بخوانید: مصاحبه‌های قبلی ابراهیم گوچلو با دیدبان حقوق بشر کردستان ایران
- آقای گوچلو ابتدا برای آشنایی خوانندگان این مصاحبه با گروه پ.ک.ک، لطفا از نحوه تاسیس این گروه برایمان بگویید. اصلا پ.ک.ک برای چه و در چه فضای جغرافیایی و فکری و ایدئولوژیکی در ترکیه تاسیس شد؟ به چه دلیل بخشی از کردهای ترکیه به عضویت این گروه درآمدند؟
پس از کودتای نظامی 12 مارس 1971 میلادی، در سال 1974 یک عفو عمومی برای فعالان کُرد در ترکیه نیز صادر شد. من هم یکی از آنان بودم که پس از محاکمه، حکمی سنگین برایم صادر شده بود. دولت کمالیست ترکیه بر این باور بود که کودتای نظامی سبب می‌شود جنبش‌هایِ کردهای ترکیه از بین برود. اما پس از سال 1974 مشخص شد تصور دولت اشتباه بود. جنبش کردهای ترکیه قوی‌تر شد. قبلا فقط حزب دموکرات کردستان ترکیه وجود داشت، اما پس از سال 1974 تعداد زیادی حزب و سازمان کردی در فضای سیاسی ترکیه تاسیس شدند. حزب دموکرات کردستان ترکیه در شرایط کودتا خیلی ضعیف شده بود و پس از سال‌ها خودش را از نو سازماندهی کرد. سازمان‌های جدید توسط سیاستمداران و کادرهای فعال در مناطق کردنشین ترکیه تاسیس شدند. کسانی که پس از سال 1959 برای ایجاد جنبش کُردی در ترکیه فعال بودند. مردم به آن سازمان‌ها خیلی اعتماد می‌کردند. آن احزاب (جنبش رزگاری-آلا رزگاری، حزب سوسیالیست کردستان ترکیه، د.د.ک.د.، کاوه، تکوشین) در میان مردم و مناطق کردنشین هواداران زیادی جذب کرده بودند.
افکار ناسیونالیستی چپ و راست در مناطق کردنشین ترکیه تقویت شد. دولت کمالیست ترکیه متوجه شد با دستگیری، محاکمه، زندان، شکنجه، قتل، مجازات نمی‌تواند مانع اعتراضات مردمی در این مناطق شود. به همین خاطر، در آن مناطق یک «بهار جدید» آغاز شده بود. دولت در آن زمان یک استراتژی خیلی خطرناک در پیش گرفت و به نام کردها، گروه پ.ک.ک. را تاسیس نمود. هدف دولت این بود که خودش از بیرون و از طریق پ.ک.ک. از داخل، جنبش‌های کُردی ترکیه را پوچ کند و از بین ببرد.
واقعیت این است، طی روندی به ویژه پس از موفقیت نظامیان در کودتای 12 سپتامبر 1980، از طریق پ.ک.ک. نخست، جنبش‌های کُردیِ ترکیه را بی حس کردند، سپس شکست دادند و سرانجام نابود کردند.
- همه اعضای موسس اولیه گروه، کُرد بودند؟ این اعضا چه باورهای ایدئولوژیکی داشتند؟
همان طور که عرض کردم، پ.ک.ک. در شرایطی غیرطبیعی و با هدف از بین بردن جنبش‌های اصیل کُردی در ترکیه تاسیس شد. به همین خاطر نیز کردهایِ فعالی که طی سال‌ها فعالیت می‌کردند در پروژه مشترک دولت و پ.ک.ک. قرار نگرفتند. پاسخ این سوال خیلی واضح است. یعنی می‌دانیم بیشتر موسسان پ.ک.ک. کُرد نیستند. به همین خاطر نیز، به غیر از اوجالان و چند فرد وابسته به او، و البته همانند خودش افراد غیرمحبوب اجتماعی در جنبش‌های کُرد، افراد کردزبان در بین موسسان پ.ک.ک. دیده نمی‌شود اما تعداد زیادی ترک بین آنها وجود دارد. دراصل آن جماعت تُرک، پ.ک.ک. را تاسیس نمود.
آنان به حقوق کردها اعتقاد ندارند. پیرو ایدئولوژی چپ استالینی و کمالیسم ترک هستند. به همین خاطر نیز همه کردها و سازمان‌ها و احزاب کُرد (امیر، آغا، شیخ، رئیس عشیره، ملا، روشنفکر ناسیونالیست محافظه‌کار) را به عنوان دشمن اعلام کرد. برای حذف آنان نیز با حمایت دولت ترکیه جنگی سنگین و مسلحانه را آغاز کردند.
- نظر پ.ک.ک در مورد استقلال کردستان عراق مخالف شعارهای این گروه برای اتحاد کردها است. دلیل این تناقض چیست؟
پ.ک.ک. در مرحله اول و با هدف جمع کردن کردها به دور خود، استقلال کردستان و اتحاد کردستان را مطرح کرد. پس از آن که کردها دور آن جمع شدند، و هزاران کُرد کشته شدند، اوجالان، دوستان خود و فعالان کُرد را به قتل رساند و سپس دست از استقلال‌خواهی کشید. عبدالله اوجالان در دادگاه به صورت علنی گفت اگر پ.ک.ک. نبود، ناسیونالیست‌های کُرد و جلال طالبانی و مسعود بارزانی با حمایت آمریکا و اتحادیه اروپا دولت مستقل کردستان را به عنوان اسرائیل دوم تاسیس می‌کردند. حتی افزود برای کردستان، فدرالیسم یا خودمختاری و هرگونه وضعیت رسمی نیز لازم نیست و نباید در وضعیت کردها تغییری ایجاد کرد. دشمنی پ.ک.ک. با استقلال کردستان و یا تغییرات دیگر برای کُردهای ترکیه و یا عراق، از پروژه دولتی بودن پ.ک.ک. ناشی می‌شود، پ.ک.ک، سازمانی عملیاتی، ضد کردها و جنبش‌های اصیل کُرد- عمدتا در ترکیه- است.
بیشتر بخوانید: اوجالان؛ دشمن یا همکار استراتژیک دولت ترکیه؟!
- شبهاتی همواره پیرامون پ.ک.ک و ارتباط آن با میت مطرح بوده است. عده‌ای اعتقاد دارد پ.ک.ک، از ابتدا توسط میت تاسیس شد؛ عده‌ای دیگر نیز بر این باور هستند که بعدها میت توانست در پ.ک.ک نفوذ کند. نظر شما چیست؟
در پاسخ سوال اول مشخص کردم پ.ک.ک. چگونه توسط دولت استعمارگر کمالیست ترکیه تاسیس شد. هدف این پروژه را نیز مشخص کردم. از طرف دیگر، عبدالله اوجالان شخصا می‌گوید افرادی که با من بودند، افراد میت (استخبارات ترکیه) بودند. خودش نیز واضح می‌گوید و در نوشته‌هایش نیز مطرح می‌کند و در دادگاه نیز اعلام کرد میت به او کمک کرده است. قبل از دستگیری نیز می‌گفت «من میت را فریب دادم». پس از دستگیری گفت «با اطلاع قبلی میت اقدام می‌کردیم. میت به ما کمک کرد».
موضوع مهم‌تر نیز این است که در زمان محاکمه نیز می‌گوید «من بیش از همه افراد و دستگاه‌های دولتی تُرک به دولت خدمت کرده‌ام. اگر من و پ.ک.ک. نبودیم، ناسیونالیست‌های کرد با حمایت اتحادیه اروپا و آمریکا کردستان مستقل تشکیل می‌دادند.» اوجالان در ادامه و بسیار شفاف می‌گوید «مسعود بارزانی و جلال طالبانی با کمک آمریکا می‌خواهند اسرائیل دوم را در خاورمیانه تاسیس کنند. به من و پ.ک.ک. کمک کنید تا مانع این کار شویم. چون کردستان مستقل در خاورمیانه همانند اسرائیل برای شما دولتی خطرناک خواهد بود. اگر دولت مستقل در شمال عراق تاسیس شود، ترکیه، سوریه و ایران نیز تجزیه خواهند شد. یعنی کردستان متحد و بزرگ تاسیس خواهد شد.»
وقتی اوجالان در کنیا دستگیر شد، او را به ترکیه آوردند، همان اول گفت «دایی من ترک است. من به دولت خود خدمت کنم. به همین خاطر نیز دولت باید برای من فرصت ایجاد کند». واقعا هم اوجالان از همان آغاز به دولت خدمت کرد. پس از آن که زندانی شد نیز به دولت خدمت کرد. اما برای کردها، سران کرد، احزاب و سازمان‌های کُرد و اقلیم کردستان دشمن بود. دوستی و همکاری را برای دولت ترکیه به ارمغان آورد. اوجالان خیلی واضح گفت «کردها حق داشتن دولت مستقل ندارند. حتی فدرالیسم و خودمختاری نیز حق کردها نیست.» این دشمنی او با کردها عجیب است.
وقتی اوجالان را از کنیا به ترکیه آوردند، اصلا او را شکنجه نکردند. همه چیز را به میل خود گفت. اطلاعاتی که داریم نشان می‌دهد اوجالان در بازجویی‌های خود مطالب زیادی گفته است، پ.ک.ک. چگونه تاسیس شده، توسط و با برنامه چه کسی تاسیس شده و….
من در برنامه‌های مختلف تلویزیونی ترکیه گفته‌ام «دولت باید مطالب جدید و دیدگاه‌های اوجالان در بازجویی‌ها را برای افکار عمومی منتشر کند». این درخواست به خاطر منافع دولت ترکیه تحقق نیافت. اگر اظهارات اوجالان منتشر شود، برای دولت ترکیه به یک فاجعه مبتذل تبدیل خواهد شد. بخش خیلی کوچکی از اعترافات علنی شد و در همان بخش نیز اوجالان می‌گوید علیه جنبش کُردهای ترکیه چه کرده است، در مورد نقش خود در آن خیلی واضح حرف می‌زند. آن هم خدمتی دیگر برای دولت است.
- ترکیه و میت، چه نفعی از پ.ک.ک و هدایت و تاسیس آن می‌برند؟ این گروه چه نفعی برای ترکیه و پان‌ترک‌ها داشته است؟
دولت ترکیه و دستگاه استخباراتی میت برای جلوگیری از جنبش کُردها در مناطق کردنشین ترکیه، و نابود کردن احزاب و سازمان‌های کُرد، و یا دور کردن آنها از استقلال‌خواهی، برای تعمیق اختلافات در جنبش ملی کُرد، پ.ک.ک. را تاسیس نمود. برای همین نیز، پ.ک.ک. نخست احزاب و سازمان‌های کُرد را با جنگی کثیف هدف قرار داد. علیه عشایر کرددوست نیز جنگ کرد. این جنگ‌ها را با حمایت عشایر مورد حمایت دولت انجام داد. هزاران غیرنظامی و بزرگان جامعه و روسای عشایر و روحانیون دینی و آغاها و امرای کرد را به قتل رساند.
پس از مناطق کردنشین ترکیه، در بخش‌های دیگر کردنشین نیز این ماموریت کثیف را علیه کردها و کردستان ادامه داد. هزاران کُرد را کشت یا به کشتن داد. فقط در اقلیم کردستان عراق 3500 پیشمرگه را به قتل برساند. آیا خدمتی بزرگتر از این برای دولت ترکیه وجود دارد؟
- آقای گوچلو! ما اکنون شاهد اشغال مناطق کردنشین سوریه به دست ترکیه هستیم. از سوی دیگر می‌دانیم که مذاکرات کردهای سوریه، به نتیجه مطلوب نرسیده است. فارغ از منافع آمریکا، ترکیه و دولت سوریه، چرا مذاکرات کردهای سوریه به نتیجه نمی‌رسد؟ در حالی که ظاهرا در این شرایط آنها برای مبارزه با اشغالگری ترکیه باید متحد شوند.
پ.ک.ک. به عنوان پروژه دولت کمالیست تاسیس شد. به همین خاطر نیز ماموریت کثیف و بیمار خود را در هر چهار بخش کردنشین اجرا نمود. در سوریه نیز پ.ک.ک و گروه‌های وابسته به آن، بازی را خراب می‌کنند تا اتحاد انجام نشود. همین پ.ک.ک باعث شد ترکیه به مناطق کردنشین سوریه حمله کند.
در سال 2011 زمانی که اعتراضات مردم غیرنظامی در درعا در نزدیکی مرز اردن آغاز شد، سازمان‌های کردی به صورتی مدنی و دموکراتیک از آن حمایت کردند. همان طور که می‌دانیم در درعا، خواسته اولیه مردم دموکراتیک و اقتصادی بود. خواسته سیاسی نداشتند. اما بعدا خواسته‌های سیاسی را مطرح کردند. در آن زمان در مناطق کردنشین سوریه نیز نیروهای کُرد، از خواسته‌های مدنی و دموکراتیک حمایت کردند. کردها هرگز به این فکر نکردند اسلحه به دست بگیرند و جنگ کنند. پ.ک.ک./پ.ی.د. از رژیم حاکم بر سوریه حمایت کرد. اعلام کرد ما خواهان سقوط رژیم بعث نیستیم. کردها بعد از مدتی از ایده فدرالیسم دفاع کردند. پ.ک.ک. با این خواسته‌ها شدیدا مخالفت کرد. در این مرحله، دولت سوریه، پ.ک.ک./پ.ی.د. را مسلح نمود، مناطق کردنشین را به آنان واگذار نمود. در این مرحله شاهد دیکتاتوری پ.ک.ک و شاخه سوریه‌ای آن هستیم. هدف دولت سوریه از این اقدام، تمرکز بر سایر مناطق و تهدید ترکیه بود.
پ.ک.ک./پ.ی.د. در این مدت، همیشه علیه احزاب و سازمان‌های کُردی اقدامات متعددی را انجام داد. سیاستمداران و مسئولان سازمان‌های کُرد و مردم عادی را دستگیر و زندانی و شکنجه کرد.
پ.ک.ک./پ.ی.د. هرگز با با کردها متحد نبوده است. اکنون نیز به نمایندگی از آمریکا و ائتلاف جنگ می‌کند. آمریکا و فرانسه خواهان اتحاد پ.ی.د. با انجمن میهنی کردهای سوریه هستند اما پ.ک.ک. رد می کند. چون از منافع مردم کُرد دفاع نمی‌کند.
- ما می‌دانیم که شما به مدت چهار سال بر روی موضوع اعدام‌های غیرقانونی داخل سازمانی پ.ک.ک و همچنین سوءقصدهای صورت گرفته توسط این گروه تحقیق می‌کنید. به چه نتایجی رسیده‌اید؟ چند نفر از افراد شاخص پ.ک.ک به دلیل مخافت با اوجالان و سایر سران گروه، حذف شده‌اند؟
اکنون 45 سال است که پ.ک.ک. در همه مناطق کردنشین، کردها را به قتل می‌رساند. پ.ک.ک.: 1-کردهای فعال، روسا و کادرهای احزاب و سازمان‌های کُرد را به قتل رساند، 2-مردم غیرنظامی، عشایر، مسئولان اجتماعی مانند روسای عشایر، امرا، آغاها، شیوخ، روستائیان، دانشجویان، ملا، دهیاران را به قتل رساند، 3-مخالفان و منتقدان در داخل سازمان را ترور کرد.
طبق بررسی‌های بنده، به غیر از سه- چهار فردی که که به عنوان موسسان پ.ک.ک. مشهور هستند (که صوری هستند، در اصل موسسان واقعی اوجالان و 3-2 نفر بیش نیستند)، همه یا توسط پ.ک.ک. کشته شده یا فرار کرده‌ا‌ند. طبق اظهارات خود اوجالان در دادگاه ترکیه «ما 17 هزار نفر را در داخل سازمان خود به قتل رساندیم.» و در ادامه می‌گوید «حتی شاید بیشتر از این رقم نیز باشد».
- شما در سالگرد قتل سکینه جانسیز (از سران پ.ک.ک)، اعتقاد داشتید که ترور وی، حذف سازمانی پ.ک.ک بود. مستندات شما چیست؟ چرا ترکیه را متهم نمی‌کنید؟
وقتی دلیل قتل سکینه جانسز را بدانیم، در این صورت مشخص می‌شود چه کسی/کسانی او و دوستانش را به قتل رساند. همان طور که می‌دانیم سکینه جانسز و دوستانش در طی روند صلح کشته شدند. او مخالف روند صلح بود. آپو (اوجالان) می‌خواست پ.ک.ک. خلع سلاح شود؛ اما قندیل و دولت پنهان در دولت این را نمی‌خواستند. لازم بود این روند صلح به هم بخورد. سکینه جانسز و دوستانش قربانی شدند. به همین خاطر نیز، مشخص شد فرد قاتل؛ همان عامل میت و عضو و از مسئولان پ.ک.ک. بود.
- وضعیت کنونی کردهای ترکیه چگونه است و آینده را چگونه ارزیابی می کنید؟
وضعیت کردهای ترکیه بد است. اینکه وضعیت آینده چگونه خواهد بود، نیز موضوعی مفصل و خیلی مهم است. به اندازه یک کتاب نیازمند تحلیل است. قبل از کودتای 12 سپتامبر 1980، جنبش‌های کُرد در مناطق کردنشین ترکیه وجود داشت و از هر لحاظ نیز قوی بود. احزاب و سازمان‌های مختلفی داشت. یک جنبش جامعه‌شناختی و اجتماعی بود و با همه بخش‌های جامعه ارتباط داشت. در مبارزه نیز ثبات و استقرار وجود داشت. مردم و اعضای احزاب و سازمان به روسای خود اعتماد داشتند. جنبش‌های کُرد و سازمان‌ها به موقع در رویدادها مداخله می‌کردند و خواهان زندگی براساس معیارهای نوین بودند. روسا و اعضا افرادی فداکار بودند. اعضا و مسئولان احزاب و سازمان‌ها به توسعه مناطق کردنشین امیدوار بودند. با تاسف باید بگویم آن وضعیت، توسط دولت و به دست کردها (پ.ک.ک) این جنبش از بین رفت. دولت برای تسهیل نابودی، پ.ک.ک. را تاسیس کرد. از طریق پ.ک.ک. به جنبش‌های کُرد، احزاب و سازمان‌های کُرد حمله کرد. اما وقتی دید با عملیات پ.ک.ک. موفق نمی‌شود، زمینه کودتای نظامی را از طریق پ.ک.ک. و زمینه فعالیت سازمان‌های رادیکال چپ و راست فراهم نمود. پس از کودتا، نابودی سازمان‌ها و احزاب کُرد واقعا آغاز شد. در نتیجه آن، جنبش‌های کُردی در مناطق کردنشین و همه سازمان‌های آن نابود شدند. ارتباط آنها با روسا و مردم قطع شد. در دهه نود میلادی باز هم کردها تلاش کردند جنبش خود را تاسیس نمایند. این بار از طریق انجمن‌ها و احزاب قانونی؛ در این زمان بود که حزب هِپ (HEP) تاسیس شد. اما متاسفانه از طریق برنامه دولت، افراد کمالیست در دولت، این حزب را نیز تحت کنترل پ.ک.ک. قرار دادند.
سپس، پ.ک.ک. انحصار خود بر احزاب کُرد را آغاز نمود و همه افراد مستقل و البته مخالف را حذف نمود. دولت این احزاب را نیز در اختیار پ.ک.ک. قرار داد و با اسامی مختلف آرای کردها را کسب نمودند. اما این احزاب هرگز نماینده خواسته‌های کردها نبودند، بلکه با هرگونه اقدام مثبت برای کردها در ترکیه مخالفت نمودند. هنوز هم پ.ک.ک. این نقش کثیف خود را ایفا می‌کند. اکنون نیز متاسفانه جنبش اجتماعی در مناطق کردنشین ترکیه وجود ندارد.