عثمان باشقالی، روزنامه‌نگار مستقل کرد در اقلیم کردستان، معتقد است وضعیت بحرانی در زینی ورتی، نتیجه دخالت‌های ترکیه در اقلیم است.
از چند هفته اخیر و همزمان با استقرار نیروهای حزب دموکرات کردستان عراق (پارتی) در راه‌های منتهی به شهرک مسکونی زینی ورتی، تنش‌ها در اقلیم کردستان عراق افزایش پیدا کرده است. این منطقه مسکونی، در واقع دروازه ورود به قندیل در شمال عراق است که مقر نیروهای پ.ک.ک و پژاک می‌باشد و منجر به تشدید فشار ترکیه بر این گروه و حتی نیروهای وابسته به پ.ک.ک در سوریه خواهد شد. حملات ترکیه به این شهرک و حضور نیروهای پارتی در این منطقه، با خشم پ.ک.ک مواجه شده است. پیشتر نیروهای پ.ک.ک و رسانه‌های وابسته به این گروه، به پارتی در مورد همکاری با ترکیه هشدار داده بودند. پ.ک.ک مدعی است پارتی با ترکیه برای اخراج نیروهای پ.ک.ک، همکاری نزدیکی دارد و کشته شدن فرماندهان ارشد پ.ک.ک در اقلیم کردستان (و کوهستان قندیل) نتیجه این همکاری است. ترکیه مایل و مصمم است که پ.ک.ک را هرچه سریعتر و بیش از گذشته، تضعیف نماید. لذا هم در سوریه و عراق، به همکاری با نیروهای مختلف دست زده تا به هدف خود برسد.
برای بررسی بیشتر این موضوع، با عثمان باشقالی، روزنامه‌نگار کُرد در اقلیم کردستان عراق، گفت‌وگو کرده‌ایم. آقای باشقالی معتقد است وضعیت بحرانی در اقلیم، نتیجه دخالت‌های ترکیه است.
1- آقای باشقالی، همان‌طور که می‌دانید بین پارتی از یک طرف و یکتی و پ.ک.ک از طرف دیگر در زینه ورته تنشی به وجود آمده که هنوز هم ادامه دارد. آیا نیروهایی که حکومت اقلیم به آن منطقه فرستاده، واقعا پیشمرگه غیرحزبی هستند؟ و آیا حضور پ.ک.ک نیز قانونی و حقوقی است؟ چون نچیروان بارزانی، حضور این گروه را غیرقانونی و نامشروع توصیف کرد.
-این مسئله نخست بین سه گروه رخ داد. منطقه ورته در اصل مرز مناطق حزبی بین پارتی و یکتی از زمان جنگ برادرکشی بین آنها یعنی دهه نود میلادی است. این مرزبندی و نقطه جدایی، هنوز هم وجود دارد. اما وقتی پ.ک.ک بخشی از نیروهای خود را در آن منطقه، مستقر کرد، مشکل بزرگ‌تر و جدیدی آغاز شد. یکتی نیز بخشی از نیروهای ضدترور و ویژه خود را به این منطقه اعزام کرد. با شیوع کرونا و بسته شدن راه‌ها، وزارت پیشمرگه نیز نیروهایی را برای تحکیم بهتر مرزها به این منطقه اعزام کرد. لذا این مشکل سه‌جانبه شد (یعنی پ.ک.ک، یکتی و وزارت پیشمرگه). حتی می توان گفت چهارجانبه شد. مواضع پارتی، یکتی و حکومت اقلیم متفاوت هستند و موضع پ.ک.ک نیز تند و خشن و این گروه آماده برای جنگ است.
البته من معتقدم این وضعیت تاحدی نتیجه دخالت ترکیه است. ترکیه می‌خواهد با تحمیل این نوع جنگ‌های خشن، اقلیم کردستان را پریشان سازد. هدف آنکارا نیز نزدیکی و کنترل هرچه بیشتر قندیل است. زینی ورتی، به قندیل نزدیک است و قندیل نیز به میزبانی از سران پ.ک.ک مشهور است. کوهستان قندیل برای نیروهای پ.ک.ک نیز مخفیگاه بزرگی است. این مسئله واقعا در حال تبدیل به بحرانی بزرگ بود و احتمال جنگ داخلی وجود داشت.
اما خوشبختانه آقای نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، کنترل را به دست گرفت و توانست تا حدی مواضع طرفین را تعدیل نماید و از شدت تنش‌ها بکاهد. چون اقلیم کردستان در وضعیتی نیست که با این درگیری‌ها و تنش‌ها نیز مواجه شود. هم پارتی و هم یکتی، همزمان در حکومت شرکت و شراکت کرده‌اند و البته دو دیدگاه متضاد دارند. طرف دیگر این ماجرا نیز پ.ک.ک است. به نفع این گروه‌ها و البته مردم نیست که درگیری صورت گیرد. من در راستای همان نظر قبلی یعنی، تمایل ترکیه به بحران در اقلیم، اعتقاد دارم اگر جنگی در منطقه رخ دهد، اقلیم کردستان حاکمیت خود را از دست خواهد داد، فرو خواهد پاشید و همه چیز را از دست می‌دهد. در آن صورت ترکیه نیز می‌تواند به این منطقه برسد و در این صورت تمام اقلیم کردستان به دست ترکیه می‌افتد.
نکته جالب این است که منطقه زینه ورته از مرز ترکیه بسیار دور است. در سطح بین‌المللی نیز اقدامات ترکیه با مخالفت کشورهای منطقه روبروست. مثلا ایران دوست ندارد ترکیه در قندیل با ایران هم مرز شود. چون در آن صورت آنکارا می‌تواند در آینده در امور ایران نیز دخالت و مشکل ایجاد کند. مسئله بین‌المللی است و به‌عنوان مثال، آمریکا و بریتانیا و قدرت‌های بزرگ نیز نمی‌خواهند قندیل خالی شود. چون در آن صورت می‌تواند مامن و محل مناسب و بزرگ برای افراطیون اسلامی تبدیل شود که آماده‌اند با همکاری ترکیه همان کاری را انجام دهند که در سوریه و لیبی انجام می‌دهند. (یعنی همکاری با ترکیه به عنوان مزدور). ترکیه تمایل دارد قندیل بزرگ‌ترین محل گروه‌های افراطی شود. لذا موضوع ییچیده است و این روزها هنوز هم موضوع و بحران حل نشده است.
2-گفتید پ.ک.ک آماده جنگ است و در مورد ترکیه نیز بحث کردید. بعضی کارشناسان معتقدند ترکیه با همکاری پارتی می‌خواهد قندیل را تخلیه کند و همان کاری که در عفرین و سرکانیه انجام شد؛ یعنی گروه‌های مسلح مورد حمایت خود را در قندیل نیز مستقر کند. شما هم گفتید می‌تواند به تهدیدی بلندمدت برای اقلیم کردستان تبدیل شود. ارزیابی شما از این مساله چیست؟
-درست است، این ارزیابی نیز وجود دارد. سران پارتی خوب می‌دانند که از بین رفتن حاکمیت کردی در اقلیم کردستان برای ترکیه به مراتب بیشتر از نابودی پ.ک.ک سودمند است. ترکیه عضو ناتو است و پ.ک.ک نمی‌تواند هیچ کاری برای کردها در ترکیه انجام دهد. این برای همه کردها موضوعی علنی است. ترکیه هر روز با سلاح‌های ناتو کردها را می‌کُشد. کردها را هر روز زندانی و شکنجه می‌کند. ناتو و سیا و موساد نیز رئیس پ.ک.ک را در آفریقا دستگیر کردند و به ترکیه تحویل دادند. اما برای ترکیه آنچه بسیار مهم است، از بین بردن اقلیم کردستان است. سران پارتی نیز این را خوب می‌دانند.
نچیروان بارزانی در کنفرانسی مطبوعاتی گفت «اگر این روند ادامه یابد، دیگر دو اداره‌ای (سلیمانیه تحت نظر یکتی و اربیل تحت نظر پارتی) نخواهیم بود، بلکه صفر اداره‌ای خواهیم شد. یعنی نابودی حکومت اقلیم. چیزی به نام اداره نخواهد ماند. چون هر جنگی در بین کردها رخ دهد، فقط کردها ضرر خواهند کرد. حکومت مرکزی عراق نیز اکنون بسیار ضعیف است و مشکل دارد؛ اما اگر جنگی رخ دهد و ترکیه وارد شود، در آن صورت دولت عراق هم حق دارد بگوید که خواستار استقرار ارتش در منطقه برای حفظ جان مردم در اربیل و دهوک و سلیمانیه.
فشار شدید ترکیه بر پارتی را نمی‌توانیم انکار کنیم. پارتی هم می‌داند اگر جنگی رخ دهد، در منطقه پارتی خواهد بود. و پارتی بیشتر ضرر خواهد کرد. همان طور که گفتم پارتی و پ.ک.ک در نظر ترکیه تفاوتی ندارند. چون هر دو کرد هستند. شاید ترکیه به خاطر منافع خود با پارتی به زبانی نرم سخن می‌گوید. آنکارا به اقلیم به عنوان یک بازار نگاه می‌کند، اما در حوزه سیاسی همه کردها را یکی می‌داند و این را مخفی نیز نمی‌کند. ترکیه می‌گوید هر جا کردها خواهان حقوق شوند حتی اگر در آرژانتین باشد ما مخالف هستیم. وقتی ترکیه در سرکانیه دخالت کرد، متوجه شدیم که هدف ترکیه نه فقط کردستان سوریه بلکه در اصل اقلیم کردستان است. موضوع کاملاً روشن است که ترکیه با طراحی و نقشه وارد بحران شده است.
3-اگر چنین است، چرا پارتی اجازه داده حدود بیست پادگان ترکیه در اقلیم تاسیس شوند؟
-این اقدام پارتی، اشتباه است. پارتی نباید اجازه این کار را می‌داد، چون اولین متضرر خواهد بود. هر مقدار تعداد پادگان‌های ترکیه در مناطق تحت کنترل پارتی بیشتر باشد، به همان میزان پارتی تحت اراده سیاسی ترکیه قرار خواهد گرفت و قدرت تصمیم سیاسی را از دست خواهد داد. فقط پارتی ضرر خواهد کرد. نباید فراموش کنیم که پارتی و حکومت اقلیم در بدترین وضعیت اقتصادی قرار دارد و قیمت نفت نیز بسیار پایین آمده است. ترکیه نیز از طرفی منتظر است که اقلیم کردستان در حوزه اقتصادی نیز متلاشی شود و بگوید شما توانایی اداره کردن خود را ندارید. زمان آن رسیده که پارتی این دروازه را به روی ترکیه ببندد. ترکیه در رزوهای سخت به پارتی کمک نکرد. در حمله داعش این امر را به خوبی درک کردیم. امروز نیز ترکیه می‌تواند به پارتی برای حل مشکلات واقعی کمک کند، اما این کار را نمی‌کند. فقط می‌خواهد پارتی ابزاری جهت حمله علیه پ.ک.ک باشد.