ماهیت گروه‌های مسلح و غیرقانونی در نقاط مختلف جهان و ارتکاب اعمال خشن و جنایت‌بار باعث می‌شود که بعد از مدتی، اعضای این گروه به اشتباهات خود پی ببرند و از این گروه‌های خشن جدا شوند. زیرا اعضا متوجه دروغ بودن شعارهای سران گروه شده‌اند و می‌دانند که در نهایت یا باید کشته شوند یا بی‌گناهان را به قتل برسانند. گروه پژاک به عنوان شاخه ایرانی پ.ک.ک که در لیست گروه‌های تروریستی اروپا و آمریکا قرار دارد نیز با این مساله روبرو است. بسیاری از اعضای پژاک متوجه پوچ بودن شعارها و ایده‌های پ.ک.ک و سران آن شده‌اند و از ترس جان خود، از گروه فرار کرده‌اند.
دیدبان حقوق بشر کردستان ایران، با یکی از فرماندهان سابق و مستعفی پژاک مصاحبه کرده است تا از جریان‌های درون این گروه مسلح و غیرقانونی، اطلاعات بیشتری به خارج درز پیدا کند. دیدبان صرفا به انتشار مصاحبه پرداخته و نمی‌تواند صحت برخی موارد را رد یا تایید کند. همچنین دیدبان آماده است با رعایت چارچوب‌های اخلاق حرفه‌ای و رسانه‌ای نظرات مخالف یا منتقد را نیز منتشر کند. هرچند که اعضای پژاک بارها درخواست مصاحبه دیدبان را رد کرده‌اند و آماده گفت‌وگو در مورد ماهیت این گروه و رویکرد آن نیستند.
خودتان را معرفی کنید و در خصوص آشنایی و پیوستنتان به گروه توضیح دهید؟
من بنا به مسائل امنیتی نمی‌توانم اسم خود را ذکر کنم و همانند هزاران نفر دیگر که فریب سیاست‌ها و شعارهای دروغین پ.ک.ک و پژاک را خورده‌اند، هستم. من اهل منطقه کرمانشاه و حدود 10سال در گروه عضو بودم و بیش از یک سال است که از پژاک جدا شده‌ام و در اربیل زندگی می‌کنم. درباره علت عضویت باید بگویم واقعا در شرایط سنی و خانوادگی من در آن زمان عوامل مختلفی نقش داشت. اول اینکه من واقعا درک مشخصی از ماهیت پ.ک.ک و پژاک نداشتم و تبلیغات خیلی تاثیرگذار بود. من نیز آن زمان تحت تاثیر این فضا قرار گرفتم. فضای عمومی نیز به شکلی نبود که ما بتوانیم اطلاعات دقیقی از پ.ک.ک داشته باشیم. بسیاری از رسانه‌ها اطلاعات صحیحی نمی‌دادند و من نیز به دلیل مشکلاتی که در خانه داشتم دنبال این بودم که از این مشکلات فرار کنم.
جنابعالی که به عنوان عضو سابق گروه پژاک در پست‌های مهم درون سازمانی حضور داشتید لطفا برای دیدبان حقوق بشر توضیح دهید که ماهیت پژاک چیست؟ برای چه به‌وجود آمده است و به دنبال چیست؟
ابتدا باید توضیح دهم که پژاک هدفی شفاف ندارد. آنچه که در اساسنامه پژاک ذکر شده است با عمل گروه در تضاد است. زیرا آنچه که در اساسنامه ذکر شده بیشتر رویکرد سازماندهی براساس سیاسی و اجتماعی است. اما در عملکرد پژاک در طول چند دهه گذشته بیشتر جنبه نظامی دیده می‌شود و بعضی حملات نظامی پژاک به ایران سبب شده است که پژاک در عمل از اساسنامه خود فاصله بگیرد و دیگر اینکه تغییرات ایدئولوژیک به‌وجود آمده، هدف پژاک را در ایران مبهم کرده است. قبلا می‌گفتند خودمختاری هدف آنهاست؛ الان هم می‌گویند کردستان آزاد و ایران دموکراتیک و از یک طرف هم در پی جدایی کامل از ایران نیستند و مانند دیگر نیروها خواهان دولت مستقل نیستند. در مجموع باید بگویم این تغییرات سبب شده که هدفی مبهم داشته باشد و همین امر سبب بی‌اعتمادی اعضا به سیاست‌های حزب شده است.
در خصوص روابط پژاک با دیگر احزاب کلاسیک کردی برای ما توضیح دهید.
روابط پژاک با دیگر احزاب سطحی است و روابطی عمیق و استراتژیک ندارند و تا جایی که من فهمیدم احزابی مانند دمکرات و کومله از پژاک فاصله می‌گیرند. آنها ادعا می‌کنند که پژاک مستقل نیست؛ بلکه دست نشانده پ.ک.ک است و ترجیح می‌دهند به‌جای اینکه با پژاک گفتگو گنند، با پ.ک.ک مذاکره کنند. زیرا آنها می‌دانند که پژاک از طرف پ.ک.ک مدیریت می‌شود و این احزاب به پیشنهادهای ارائه شده از طرف پژاک اهمیت نمی‌دهند.
دلیل عدم به رسمیت شناختن پژاک به‌عنوان حزب رسمی از سوی دیگر احزاب کلاسیک چیست؟
آنها پژاک را یک حزب غیر ایرانی تلقی می‌کنند که در سیاست‌گذاری مستقل نیست. همچنین این احزاب نمی‌خواهند در ایران یک رقیب داشته باشند. تا جایی که من می‌دانم در حال حاضر به غیر از پژاک، حدود 7 تا 9 حزب کردی از جمله دمو‌کرات‌ها و کومله‌ها و زحمتکشان‌ها ….مخالف دولت ایران هستند و ادعا می‌کنند که برای کردها مبارزه می‌کنند و اینها با اینکه درگیر مشکلات خودشان هستند، نمی‌خواهند یک رقیب جدید در ایران برای خودشان داشته باشند و یکی از اختلافات آنها با پژاک این است که پژاک اجازه نمی‌دهد آنها در نوار مرزی کار کنند و گمرکی بگیرند و اخاذی کنند. در عرصه عملی نیز پژاک، آنها را محدود کرده است. به همین دلیل این نیروها با پژاک مشکل دارند.
آیا پژاک در تصمیمات سیاسی و نظامی به صورت مستقل عمل می‌کند؟
البته که خیر، زیرا کمیته سیاسی پ.ک.ک وک‌ج‌ک مستقیم بر امور پژاک نظارت دارند و از یک طرف هم در اساسنامه پژاک به وضوح آمده است که عبدالله اوجالان را به عنوان رهبر خود معرفی کرده است و خط مشی ایدئولوژیک اوجالان را معیار خود می‌داند. به همین سبب نمی‌تواند به صورت مستقل تصمیم‌گیری کند.
دلیل تمایل کادرهای ایرانی پژاک برای فعالیت در سوریه چیست؟ مگر پژاک اصطلاحا برای آزادی کردهای ایران نمی‌جنگد؟
یکی از دلایل اصلی این است که کادرهای ایرانی رغبتی برای کار در محیط ایران ندارند و بهانه کافی را پیدا نمی‌کنند. زیرا در ایران نسبت به دیگر بخش‌ها، وضع کردها بسیار بهتر است. کردها در ایران به طور سیستماتیک، مورد ظلم واقع نشده‌اند. همچنین در سوریه شرایط نسبت به دیگر بخش‌ها راحت‌تر و از امکانات رفاهی بهتری برخوردار است. مثلا در ایران یا در ترکیه کادرها همیشه باید ماه‌ها پیاده‌روی کنند و کوله‌پشتی حمل کنند و تغذیه کافی و امکانات کافی ندارند. اما در شمال سوریه وضعیت متفاوت است. ماشین وجود دارد و حتی از طرف آمریکا به آنها ماهیانه حقوق دلاری می‌دهند و به همین علت ترجیح کادرها حضور در شمال سوریه است. البته این آسایش، اولاً ظاهری است و ثانیا کاملا موقتی می‌باشد؛ ضمنا این امکانات در اختیار همه اعضا نیست. بلکه فرماندهان ارشد به این مسائل رفاهی دسترسی دارند. باید تاکید کنم که فضای سوریه به شدت آسیب‌پذیر و خطرناک شده و موارد متعددی بوده که کادرهای اعزامی پژاک به سوریه ناپدید شده‌اند که معلوم نیست فرار کرده یا کشته شده‌اند زیرا سوریه درگیر یک جنگ جهانی شده است. قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در این جنگ درگیر هستند.
میزان نفوذ پژاک از لحاظ سیاسی و نظامی چقدر است؟
نفوذ پژاک از لحاظ نظامی و سیاسی نسبت به گذشته در ایران به چند دلیل بسیار محدود شده. پژاک نمی‌تواند به راحتی در جامعه نفوذ کند؛ اصلی‌ترین علت آن مسائل امنیتی است که پژاک تنها در نوار مرزی محدود می‌شود و نمی‌تواند به عمق مناطق وارد شود. هر تلاش پژاک برای حضور در عمق مناطق کردنشین، با ضربه سخت ایران مواجه شده است. قبلاً تیم‌های پژاک، بیش از ده نفر را شامل می‌شدند؛ اما اما الان حداکثر 4 نفر می‌توانند با هم حرکت کنند. یکی از اصلی‌ترین مشکلات پژاک، عدم مشروعیت این گروه در نزد مردم است. زیرا پژاک را به عنوان یک حزب ایرانی باور ندارند.
روابط پژاک با پ.ک.ک در چه سطحی می‌باشد؟
پژاک بخشی از پ.ک.ک است. جدا کردن پژاک از پ.ک.ک امکان پذیر نیست. زیرا تاسیس پژاک به‌دست پ.ک.ک بوده است. در واقع باید گفت که پژاک کپی پ.ک.ک است. زیرا در اساسنامه پژاک آمده است: «پژاک اوجالان را به عنوان رهبر خود پذیرفته و مانیفست تمدن دمکراتیک وی را مانیفست مبارزاتی خود می‌داند».
روابط پژاک با دولت‌های اروپایی در چه حدی است؟
پژاک تنها با سرویس‌های اطلاعاتی آنها در ارتباط است و این هم منوط به این است که پژاک به آنها درباره ایران اطلاعات بدهد. به‌خصوص دولت فرانسه و اسرائیل و عربستان و سایر دولت‌های اروپایی، مشتری این اطلاعات هستند. البته دولت‌های اروپایی هم شرطی برای پژاک گذاشته‌اند و آن هم این است که اگر پژاک مستقل باشد، قول کمک بیشتر داده‌اند. اما پژاک اراده سیاسی لازم را ندارد که از پ.ک.ک اعلام استقلال کند.
با توجه به تبلیغات رسانه‌ای گروه پژاک در خصوص حقوق بشر، میزان رعایت حقوق بشر در گروه تا چه اندازه جدی و واقعی است؟
همه ادعاها، تبلیغات هستند. ذاتا اگر یک تعریف از پژاک داشته باشیم، باید بگویم پژاک با سیستم اجتماعی خاص خود، بسیار بسته و خشن و پادگانی عمل می‌کند. ابتدا تحریف ذهنی و تغییر رفتار افراد مبنای کار در پژاک است و فرد را به حالتی تغییر می‌دهند که نسبت به گذشته و خانواده‌اش بی‌تفاوت می‌شود. این امر نتیجه آموزش‌های ایدئولوژیک پژاک است که افراد دچار تحریف می‌شوند. سیستم اجتماعی پژاک سیستمی آزادانه نیست که همه افراد راجع به خودشان بتوانند به طور مستقل تصمیم‌گیری کنند و به همین علت پژاک و شرایط آن، نقض حقوق انسانهاست. همچنین نباید فراموش کرد که قتل کردها در کردستان ایران به بهانه‌های گوناگون کار اشتباهی بوده و اکنون پژاک تاوان آنها را می‌دهد.
تامین منبع مالی و تسلیحاتی پژاک چگونه می‌باشد؟
تامین مالی پژاک بیشتر در نوار مرزی از قاچاقچیان است؛ از افرادی که در مرز تردد می‌کنند اخاذی می‌کنند. هر کس به اندازه بار خودش باید پولی تحت نام «گمرک» پرداخت کند. کولبران هم باید این گمرک را پرداخت کنند. ورود مشروبات الکلی، احشام و اسلحه به ایران، بدون پرداخت گمرک به پژاک، ممکن نیست. اما اگر پژاک دچار کمبود مالی شود، از طرف کمیته مالی ک‌ج‌ک با دستور رهبر مشترک پ.ک.ک و ک.ج.ک به آنها پول پرداخت می‌شود. بیشتر تسلیحات پژاک از طرف پ.ک.ک تامین می‌شود. اگر دقت کنیم همه اسلحه‌ها امریکایی هستند که از طریق نیروهای دمکراتیک سوریه به پ.ک.ک و پژاک می‌رسد.
چرا عملیات‌های نظامی پژاک در ایران به شکل قابل توجهی کاهش یافته است؟
علت کاهش درگیری در ایران به چند دلیل وابسته است. پژاک قدرت گذشته خود را از دست داده است وبیشتر کادرها تازه جذبی هستند. با ورود پژاک به عمق ایران (20 تا 30 کیومتر) تیم‌های پژاک ضربه می‌خورند و ایران اجازه فعالیت به آنها نمی‌دهد و به همین علت نیروها بیشتر در نوار مرزی فعال هستند.
جایگاه پژاک در نزد دولت‌های غربی و حامی تروریسم چگونه است؟
توضیح دادم که جایگاهی ویژه ندارد. زیرا شرط این دولت‌ها این است که پژاک به‌طور کلی از پ.ک.ک جدا شود. اما این اراده هم در پژاک وجود ندارد و پژاک بیشتر در جنبه اطلاعاتی- امنیتی به آنها کمک می‌کند.
آیا پژاک در سلیمانیه مقر رسمی دارد؟
بله؛ در این اواخر این مقر جنبه رسمی نداشت. بلکه کارهایشان را در ساختمان ته‌فگه‌ر و مرکز مطبوعاتی مزوتوپامیان (وابسته به پ.ک.ک) انجام می‌دهند و در سلیمانیه خانه اجاره می‌کنند و راحت تردد دارند.
رفتار پارتی و اتحادیه میهنی با پژاک چگونه است؟
پارتی با پژاک رابطه ندارد. اما اتحادیه میهنی تا حدودی رابطه دارد و برای آنها مزاحمت ایجاد نمی‌کند. اعضای پژاک در مناطق تحت کنترل اتحادیه میهنی با ماشین از پنجوین به سلیمانیه و از آنجا به رانیه و منطقه اسوس و قندیل تردد دارند.
آیا شما از جدا شدن از پژاک راضی هستید؟ برنامه شما برای ادامه زندگی چیست؟
بله! باید خیلی پیشتر جدا می‌شدم، اما نشد. فعلا برنامه خاصی ندارم و به زندگی عادی ادامه می‌دهم.
برخورد سران پژاک با شما بعد از جدا شدن از گروه چگونه بوده است؟
معمولا کسی که از هر گروهی جدا شود، این امر برای گروه ناخوشایند است. بعضاً تهدید می‌شوم؛ اما چون در اربیل هستم؛ نگرانی‌ام بر طرف شده است ولی باز هم احتیاط لازم را انجام می‌دهم.
روابط زنان و مردان در گروه به چه صورت است؟! آیا سوءاستفاده‌های اخلاقی در گروه مشاهده کردید؟
زنان در گروه بیشتر جنبه تحت امر بودن دارند و باید اطاعت کنند. آنها چندان آزاد نیستند؛ و در چارچوب معیارهای حزب زندگی می‌کنند و بیشتر دچار زحمات و کارهای سخت می‌شوند. مثلا با مهمات و کوله‌پشتی باید بیست روز و شب و پیاده به مناطق ماکو و سلماس و کوه‌های شاهو بروند و این امر هم برایشان نسبت به پسران به مراتب سخت‌تر است. به همین دلیل بیماری و خستگیِ بیشتر در زنان وجود دارد. اما باید اعتراف کنم که در پژاک مشکلات اخلاقی هست.
مواردی را به‌عنوان مثال ذکر بفرمایید که گروه برای مردم عادی کُرد مزاحمت ایجاد می‌کرده و می‌کند؟
اخاذی تحت عنوان گمرک که پژاک به نام کمک انجام می‌دهد، یک مشکل جدی است من شاهد بودم مردم با دل و خواسته خود کمک نمی‌کنند، بلکه مجبورند. برخی از کادرها هم از روی نادانی، بیشتر از حد توان مردم درخواست پول می‌کنند و این هم سبب می‌شد که مردم از پژاک ناراضی شوند. اخاذی از مراکز تولیدی و معادن و مراکز پرورش ماهی و زنبور عسل و مرغ‌داری، سبب تعطیلی آنها شده است. آتش زدن اداوات راهسازی سبب شده که مردم از پژاک فاصله بگیرند زیرا اعتقاد دارند پژاک برای کمک به آنها تاسیس نشده است. مردم نیز در گزارش تردد تیم‌های پژاک به نیروهای انتظامی، فعال شده‌اند. همه این واکنش‌ها به دلیل عمکرد پژاک است.
می‌توانید اختلافات داخلی پژاک را توضیح دهید ؟
بله؛ اختلافات داخلی پژاک جند جنبه خاص دارد. یکی از آنها اختلاف بین سران گروه مانند سیامند معینی و اهون چیاکو است. این افراد که در مناطق عملیاتی تجربه ندارند و بیشتر در اروپا هستند برای کادرهای میدانی، دستورالعمل صادر می‌کنند که همین امر باعث ناراحتی اعضا شده است. عده‌ای از فرماندهان که در ایران کار کرده‌اند می‌گویند: «آنها تنها به‌دنبال رفاه خودشان هستند و امکاناتی بهتر دارند. رفتار سیامند معینی و شیوه ارتباط وی با یک خانم خبرنگار فرانسه خیلی مورد بحث و انتقاد قرار گرفت. اعضا از رفتار صمیمانه سیامند معینی به‌شدت ناراحت شده بودند و عده‌ای از کادرهای باسابقه می‌گویند که سیامند و اهون چیاکو توسط سرویس‌های اطلاعاتی اروپایی از طریق زنان تحت کنترل در آمده‌اند.
یک مشکل اصلی هم تناقض بین کردهای سوران و کرمانج است که از ابتدا در پژاک بوده است. مشکل فعلی هم بین آزاد ماکو به‌عنوان سرگروه کرمانج‌ها و آمد شاهو به‌عنوان رئیس سوران‌ها است و سبب شده که دوگانگی در پژاک به‌وجود آید. به همین سبب آمار کرمانج‌ها کاهش پیدا کرده است و نمی‌خواهند در پژاک بمانند و می‌خواهند به سوریه بروند. کرمانج‌ها می‌گویند این تناقض در برنامه‌های تلویزیون پژاک به‌نام «آرین تی‌وی» هم قابل مشاهده است و برنامه با زبان کرمانجی بسیار کمتر پخش می‌شود. این اختلافات سبب شده که کنگره پژاک برای قانع کردن کرمانج‌ها رهبر مشترک کودار را که قبلا دختری بنام زیلان وژین بود، عزل کنند و مسئولیت وی را به دختری از اهل ارومیه بنام گلان فهیم بدهند.
آیا کادرهای پژاک می‌توانند از فضای مجازی و اینترنت استفاده کنند؟
خیر؛ یک مشکل اصلی که سبب اختلاف شده همین است. مثلا در شمال سوریه کادرها از فضای مجازی مانند فیسبوک و اینستاگرام استفاده می‌کنند؛ اما در پژاک خبری از این مسائل نیست. حتی تلفن هم ممنوع است و تنها باید تلویزیون و رادیوی گروه مورد استفاده قرار بگیرد. حتی کتابی به جز کتاب‌های اوجالان وجود ندارد که مطالعه شود! ورود هرگونه کتاب و مجله خارج از انتشارات پژاک ممنوع است. کادرهای دموکرات و کومله از فضای مجازی استفاده می‌کنند و این امر سبب شده که هر کادر به‌طور مستقیم با مردم در ارتباط باشند. این مساله سبب ارتباط بیشتر آنها است. اما در پژاک به دلیل فضای بسیار محدود؛ همان مخاطبان اندک نیز با گروه ارتباطی ندارند.