تەڵاق و هەژاری وەک زیانێکی کۆمەڵایەتی؛ یەکێک لە هۆکارەکانی ئەندامبوونی گەنجانی کوردی ئێرانی وەک نەوید ئەسەدی لە گرووپە چەکدارە کوردییەکاندا.
بە پێی ڕاپۆرتی ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران لە سنەوە، یەکێک لە زیانە کۆمەڵایەتییەکانی کۆمەڵگای ئێستای ئێران ڕێژەی بەرزی تەڵاق و زیانەکانی یەکەی بنەماڵەیە. دوای جیابوونەوە، منداڵی خێزانەکە بە کردەوە وازی لێدەهێنرێت و بەر هەموو جۆرە برینێکی دەروونی و سۆزداری دەبێت. هەروەها ئەمەش بەو مانایە دەبێت کە منداڵەکە لە تەمەنێکی بچووکدا تووشی ڕەفتارە مەترسیدار و تاوانبارەکان دەبێت. لە ناوچە کوردنشینەکانی ئێران کە مەترسیی پەیوەست بوون بە گرووپە چەکدارە کوردییەکانیش هەیە، ئەم مەترسییە چەند هێندە زیاترە. کەیسی نەوید ئەسەدی، ئەندامی پێشووی گرووپی کۆمه‌له، دەکرێ لەم چوارچێوەیەدا شی بکرێتەوە. نەوید لە ساڵی 1996 لەدایکبووە، ساڵی 2022 کۆمه‌له‌ی بەجێهێشت و گەڕایەوە ئێران. نەوید دوای جیابوونەوەی دایک و باوکی لەیەکتری لەگەڵ باوکیدا ژیاوە و لە سەردەمی منداڵیدا بەهۆی ڕووداوێک و زیانگەیاندن بە مێشکی، جارجارە تووشی گرژبوون دەبێت. نەوید ئەسەدی بەو هۆیەوە لە خزمەتی سەربازی بەخشرا و لە ئێستادا لەژێر چاودێری پزیشکی دەماردایە. کاک ئەسەدی دانی بەوەدا ناوە کە بە مەبەستی کارکردن چووەتە هەرێمی کوردستان و دوای ماوەیەک بەهۆی پەیوەندی لەگەڵ یەکێک لە ئەندامانی تەشکیلاتی گروپی کۆمه‌له لەوێ پەیوەندی بە گروپی کۆمەڵەوە کردووە.
پەیامنێری چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران: چی وای لێکردی بڕیار بدەیت ببیتە ئەندامی کۆمەڵە؟ ئایا چالاکی سیاسی و حزبیتان هەبووە؟ ئایا کەسێک لە خزم و دۆستەکانت ئەندامی گروپە چەکدارەکانی کۆمه‌ڵە بووە؟
نەوید ئەسەدی: کاتێک منداڵ بووم دایک و باوکم جیابوونەوە، خوشک و برام نەبوو. لە منداڵییەوە لەگەڵ باوکم دەژیام، هەرچەندە ژیانێکی زۆر ئاسوودەم نەبوو و پەیوەندیم لەگەڵ باوکم بە هیچ شێوەیەک باش نەبوو. دایکمیش لەگەڵم نەبوو. چەند ساڵێک لەمەوبەر ڕووداوێک زیانی بە دەمارێکی دەستم گەیاند و ئەم ڕووداوە بووە هۆی ئەوەی دەستی چەپم ئیفلیج بێت و هەندێک جار تووشی گرژبوون بووم. لەم ساڵانەدا ڕووبەڕووی هەموو کێشەکان بوومەوە؛ چونکە دایکم نەبوو باوکێکم نەبوو کە گرنگی بە من بدات. لە ڕاستیدا خێزانم نەبوو. زیانە دەروونییەکانی ئەم حاڵەتە، لەگەڵ نەخۆشییە جەستەییەکان، زۆر بێزاری کردم.
تەمەنم دەچوو و ململانێی نێوان من و باوکم زیاتر بوو لە پێشوو. چەند جارێک منی لە ماڵەوە فڕێدابووە دەرەوە. بەڵام کاتێک تەمەنم گەیشتە ١٨ ساڵ، بۆ هەمیشە لە ماڵەوە فڕێیدامە دەرەوە! کێشەکانم چەند هێندە زیاد بوون. ئیتر شوێنی خەوتنم نەبوو؛ لە لایەکی ترەوە بەهۆی کێشەی دەستەوە نەمتوانی بچمە سەر کارەکەم. بۆ هەر کوێیەک دەچووم بەهۆی نەخۆشییەکەمەوە قبوڵیان نەدەکردم لەوێ کاربکەم، هەندێکجار تەشەنوجم هەبوو. کە ئەم دۆخەیان بینی، منیان دەرکردم. من شوێنی ژیانم نەبوو و کەسیشم نەبوو لەگەڵیدا بژیم. شەو و ڕۆژ لە شاخی ئابیدەر دەژیام، تەنانەت ناچار بووم بچمە ئاودەستە گشتیەکانی ئابیدەر بۆ ئەوەی بچمە حەمام. چەند جارێک هەوڵمدا خۆم بکوژم؛ بەڵام نەمتوانی. دایک و باوکم بە کردەوە وازیان لێهێنابووم. ڕۆژێک کە لەگەڵ هاوڕێکەم قسەم دەکرد، پێشنیاری کرد بچم بۆ کار لە هەرێمی کوردستان، ڕەنگە لەوێ کارێک بدۆزمەوە، بەڵام هیچ پارەیەکم نەبوو. بۆیە بڕێک پارەم لە هاوڕێکەم قەرز کرد و بە قاچاخ خۆم لە سنوور دەرهێنا و چوومە سلێمانی و لە نانەواخانەیەک کارم کرد. لە ڕاستیدا من چووم بۆ دەوام لە هەرێمی کوردستانی عێراق و نەک چالاکی چەکداری و ئەندامێتی لە کۆمه‌له! نەمدەزانی گروپ و حزبی سیاسی و کاری چەکداری چییە!
پەیامنێری چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران: چۆن کۆمه‌له‌ت ناسی؟ ئایا پێشتر زانیاریت لەسەر ئەوان هەبووە یان لەبارەی کاری سیاسییەوە؟
نەوید ئەسەدی: وەک وتم نیازی ئەوەم نەبوو بچمە ناو هیچ گروپ و حزبێکەوە، لە ئێران و لە شارەکەی خۆم باوکم لە ماڵەوە فڕێی دام. شەوانە لە شاخ دەخەوتم، تەنها بە دوای سەقفێک بەسەر سەرم و داهاتێکی کەمدا دەگەڕام بۆ ئەوەی بژیم! ئامانجم تەنها مانەوە بوو نەک کاری سیاسی و حزبی! هۆکاری ڕۆشتنی نایاساییم بۆ هەرێمی کوردستان تەنها بۆ دۆزینەوەی کار و شوێنی خەوتن بوو! کاتێک لەو نانەواخانەیەدا دەستم بە کارکردن کرد؛ هەندێک جار دەبینم کۆمەڵێک چەکدار دەهاتن و نانیان دەکڕی، سەرەتا گرنگیم پێنەدەدا؛ مەبەستم ئەوەیە گرنگ نەبوو کێ لە نانەواخانەکەدا ئامادەیە. بەڵام دوای ماوەیەک کنجکاو بووم و لە هاوکارەکانمم پرسی بۆچی ئەم خەڵکە چەکدارن؟ نان بۆ کێ دەکڕن؟ یەکێکیان وتی: ئەم نانەواخانەیە هی کۆمه‌له‌یه و ئەم کەسانە پێشمەرگەن کە نان بۆ بنکەکان ئامادە دەکەن. ئیتر هیچم نەپرسی و بە هیچ شێوەیەک گرنگیم نەدا. چونکە نەمدەویست بچمە هیچ گروپێک و کارێکەوە، تەنها ویستم کاربکەم و کاتێک دەخەوم سەقفێک بەسەر سەرمدا هەبێت. دوای ماوەیەک یەکێک لەو کەسانەی لەوێ کاریان لەگەڵ دەکردم پێشنیاری کردم لەبری ئەوەی لە نانەواخانە کار بکەم، ببمە ئەندامی کۆمه‌له.
پەیامنێری چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران: ئەو کەسە چ بەڵێنێکی پێداویت کە بڕیارت دا بەشداری بکەیت؟
نەوید ئەسەدی: پێی وتم ئەگەر ببمە ئەندام، و ماوەیەک لەوێ بمێنمەوە و ببمە پێشمەرگەی خاوەن مێژوو؛ مووچەیەکی زۆرم پێدەدەن! واتە هۆکاری ئەندامێتی من تەنها بۆ وەرگرتنی پارەی زیاتر بوو. بەڵێنی پێدام کە دەتوانم ژیانێک بنیات بنێم و تەنانەت بۆ چارەسەریش دەمنێرن بۆ ئەوروپا. بۆ من کە تەنها بۆ پەناگەیەک و بۆ ئەوەی بڕە پارەیەکی کەمم هەبێت و لە برسێتی نەمرم چووبوومە ئەوێ، ئەم بەڵێنانە زۆر جوان بوون. دەمتوانی ئەو شتانە بەدەست بهێنم کە لە ژیان لەگەڵ خێزانەکەمدا نەمدەتوانی هەمبێت، بۆیە بڕیارمدا ببمە ئەندام. بەڵام هەموو ئەمانە درۆ بوو! هەواڵی ئەوروپا و پارەیەکی زۆر نەبوو.
پەیامنێری چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران: دوای بوون بە ئەندام، ئەو بەڵێنانەی پێت درابوو جێبەجێ کران؟ ئایا لە ئەندامێتی لە کۆمه‌له ڕازی بوویت؟
نەوید ئەسەدی: نەخێر هیچیان نەهاتنە دی. تەنانەت ئەو بارودۆخە ژیانەی کە بۆی باسی کردبووم، ڕاستەقینە نەبوو. پێی وتم لەوێ خانوویەک دەدەن بە هەر کەسێک، بەڵام دەبوو لە یەک ژووردا ١٠ کەس بژین! تەنانەت دەبێ بڵێم کە بارودۆخی ژیانی نانەواخانەکە زۆر باشتر بوو! چونکە لانیکەم من ئەندامی ئەو گروپە چەکدارە نەبووم. هەر کە گەیشتمە بنکەی کۆمه‌له، تێگەیشتم کە بارودۆخی سەخت چاوەڕێم دەکات و هەروا بوو. لە خەوتنی ١٠ کەس لە ژوورێکدا تا بەیانی زوو لە خەو هەڵسان و کاری قورس، زۆر قورس بوو بۆ من کە لە دەستێکدا کەمئەندام بووم. تەنها پێویست بوو هەموو بەیانیەک ڕاکردن و وەرزشکردن بوو، دوای ئەوە وانەکانی ڕاهێنانی زمانی کوردی و پۆلی سیاسییان ڕێکخستبوو من خۆم زمانی کوردیم دەزانی. بەڵام من لە چین و توێژە سیاسییەکان هیچ تێنەگەیشتم. چونکە زۆرم نەخوێندبوو. جوڵە وەرزشییەکان بۆ من قورس بوون و بێزار بووم. ڕۆژ و شەوەکانم وەک یەک بوون، بەیانیان بە وەرزش و پەروەردەی سیاسی بەسەر دەبرد و دوای ئەوە ناچار بووین کۆمەڵێک شتومەکی قورس بگوازینەوە کە تەنانەت نەماندەزانی چییە. نزیکەی ساڵ و نیوێک بوو لەوێ بووم و ماندوو بووم. من ئامادە بووم جارێکی تر لەسەر شەقام بخەوم، بەڵام لە زیندانێکدا زیندانی نەکرێن. چەند جارێک ناڕەزایەتیم بۆ دەربڕین کە پێش ئەوەی پەیوەندیم پێوە بکەم، پێتان وتم “ئێوە یارمەتیم دەدەن بۆ چارەسەر، مووچەیەکی باشم دەدەنێ و دەتوانم ئازاد بم”؛ بەڵام ئێستا ساڵ و نیوێکە لێرە گیرم خواردووە. وتم ناتوانم لێرە بمێنمەوە. ووتیان: بۆ ئەوەی بتوانم بۆ خۆم بە ئازادی سەفەر بکەم، پێویستە لانی کەم ٤ ساڵ ئەندام بم. ئەگینا ناتوانم بە ئاسوودەیی بژیم. لە وەڵامی ئەوانیشدا بڕیارمدا لەوێ بڕۆم. چونکە بەڕاستی ماندوو بووم.
پەیامنێری چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران: چۆن توانیت لەوێ بەجێبهێڵیت و دوای ئەوە چیت کرد؟ کاردانەوەی سەرکردەکانی کۆمەڵە چی بوو؟
نەوید ئەسەدی: لەسەرەتادا تەنها دەیانویست بۆچوونی من بگۆڕن. هەڕەشەیان دەکرد و درۆیان دەکرد. ئەوان بەردەوام دەیانگوت ئەگەر لێرە دەربچیت و بکەویتە دەستی هێزەکانی ئێران بە دڵنیاییەوە لە سێدارە دەدرێیت یان زیندانی دەکرێیت و ئەشکەنجە دەدرێیت. لە کاتێکدا من لە کۆمەڵە هیچم نەکردبوو و تەنیا بە نایاسایی ئێرانم بەجێهێشتبوو! دڵنیا بووم کە چەند چینێکی سیاسی و زمانی کوردی لە ئێران هیچ کێشەیەکم بۆ دروست ناکەن. من گرنگ نەبوو ئەندامانی کۆمەڵە چی دەڵێن. تەنها ویستم لەوێ دەربچم و دوای سواڵکردنێکی زۆر ڕێگەیان پێدام بڕۆم. هەر کە کۆمەڵە‌م بەجێهێشت، پلانم دانا بگەڕێمەوە بۆ ئێران، بەڵام بۆ ساتێک قسەکانیانم بیرکەوتەوە، ترسام لە زیندان یان لەسێدارەدان. بڕیارمدا بچمە هەولێر، لەوێ بۆ ماوەیەکی زۆر لەناو مزگەوتی شاردا خەوتم، خزمەتکاری مزگەوتەکەش ڕۆژانە جارێک قاپێک فاسۆلیای پێدام. پارەیەکی زۆرم نەبوو، هەندێک جار لە بازاڕدا چام دەفرۆشت و هەفتەی جارێک لەگەڵ کەسانی تردا لە دەوری گۆڕەپانێک بە ناوی گۆڕەپانی کرێکار وەستابووم، چاوەڕێی ئەوە بووم کەسێک وەک کرێکار قبوڵم بکات. ترسم لە گەڕانەوە بۆ ئێران هەبوو؛ بەڵام دڵخۆش بووم کە ئیتر ئەندامی کۆمەڵە نیم. ئازاد بوون بۆ من مانای زۆری هەبوو!
پەیامنێری چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران: کاتێک بڕیارت دا بگەڕێیتەوە ئێران چی ڕوویدا؟ وە کاتێک هاتیتەوە چۆن مامەڵەت لەگەڵ کرا؟ ئایا بەڕاستی سزای زیندانیکردنت بەسەردا سەپێندرا؟
نەوید ئەسەدی: بە هیچ شێوەیەک لە ئێران کێشەم نەبوو. ڕۆژێک کە لەگەڵ هەندێک کەس چوومە سەر کارەکەم، لە کاتی پشوودا قسەمان دەکرد. یەکێکیان پێی وتم: تۆ خۆت ئەشکەنجە دەدەیت چونکە دەستێکت کارناکات و بە دەستێک ناتوانیت کیسە چیمەنتۆکان بجوڵێنیت. بۆ ناگەڕێنەوە بۆ ئێران؟ هەروەها گوتم کە دەترسم بگەڕێمەوە بۆ ئێران. پێیان وتم هەرکەسێک ئەندامی کۆمەڵە بێت لە سێدارە دەدرێت یان زیندانی دەکرێت. بە قسەکانی من پێکەنی و بە پێکەنینەوە وتی: باوەڕ بکەن زیاتر لە 10 هاوڕێی ئێرانیم هەیە کە سەردەمانێک ئەندامی ئەو گروپانە بوون و تا ئێستاش لە پەیوەندیدام لەگەڵیان، زۆر بە ئاسانی دەتوانن بگەڕێنەوە و هیچتان بەسەر نایەت. ” پێی وتم تۆ کوشتنت ئەنجام نەداوە یان تاوانت کردووە، کەواتە لە چی دەترسیت؟ بۆچی دەبێت لە هەولێر بەم شێوەیە بژیت؟ بگەڕێوە بۆ وڵاتی خۆت.
ئەم قسانە وای لێکردم بیربکەمەوە، هەر بۆیە بڕیارمدا ڕیسکێک بکەم و بگەڕێمەوە بۆ ئێران و لە دڵی خۆمدا گوتم با هەرچییەک بێت. بەڵام دڵنیا بووم کە هیچ هەڵەیەکم نەکردووە و تەنها نیگەران بووم. کە گەیشتمە ئێران بەڕاستی هەموو شتێک پێچەوانەی ئەو لێدوانانە بوو. کرێکارەکە ڕاستی کرد کە وتی هیچت بەسەر نایەت. ئەو ڕاستی دەگوت، من هیچم نەکردبوو، هەرچەندە هەمیشە بێ پارە بووم، لە ژیانمدا هیچ هەڵەیەکم نەکردبوو. تەنها بیرم لەوە دەکردەوە کە بەهۆی درۆیەکەوە؛ جگە لەوەی ساڵ و نیوێک لە کۆمەڵە بووم، ساڵ و نیوێکی دیکەم لە هەژاری و وەک کرێکارێک لە دەربەدەریدا بەفیڕۆدا. هەر کە چوومە ناو ئێران بانگهێشتیان کردم و چەند پرسیارێکیان لێکردم، منیش ئیمزام کرد و هاتمە دەرەوە و ئەوە بوو. هیچ هەواڵێکی زیندان نییە و منیش نەگیرام. زیندانی سەرەکی بۆ من بارەگای کۆمەڵە بوو! ئێستاش ئەگەرچی دۆخی داراییم باش نییە، بەڵام سوپاسی خودا دەکەم کە لانیکەم لە وڵاتێکدا دەژیم کە دەزانم سەر بە خۆمم. لانی کەم من ئازادم و ڕۆژانە سەدان پاکێجی قورس ناجوڵێنم و ناچاریش نیم بەشداری پۆلی سیاسەت بکەم. بارودۆخەکانم زۆر باشترە بە بەراورد بەو کاتەی کە ئەندامی کۆمەڵە بووم.
