موحەدەسه ڕەزایی: گرنگترین بەربەست بۆ جێبەجێنەکردنی بڕگەکانی ڕێککەوتنی ئەمنی بەتەواوەتی، نەبوونی ئیرادەیە لە هەولێر و بەغدا.
شارەزایەکی تایبەت بە پرسەکانی ناوچەکە دەڵێت: هەرچەندە هەندێک پێیان وایە یەکێک لە ئاستەنگە سەرەکییەکانی جێبەجێنەکردنی ڕێککەوتنی ئەمنی ئێران و عێراق بەتەواوەتی ئەمریکاییەکانە، کە نایانەوێت ئەو گروپانە لە سنووری ئێرانەوە وەک لیڤەری گوشار هەنگاو بنێن، بەڵام گرنگترین بەربەست نەبوونی ئیرادەی تەواوە لە هەولێر و بەغدا.
بەلەبەرچاوگرتنی گرنگی جێبەجێکردنی بڕگەکانی ڕێککەوتنی ئەمنی ئێران و عێراق بۆ گەشەپێدان، سەقامگیری و پێشکەوتن بۆ خەڵکی ناوچەکانی ڕۆژئاوا و باکووری ڕۆژئاوای ئێران و بەدواداچوونی بەردەوامی ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران بەگوێرەی مافەکان لە هاووڵاتیانی کوردی ئێران، لەم پێوەندییەدا لەگەڵ موحەدەسه ڕەزایی، شارەزا لە پرسە عێراقییەکان باسمان لە دوایین دۆخی جێبەجێکردنی ڕێککەوتنە ئەمنییەکەی نێوان ئێران و عێراق کرد کە ئامانج لێی سنووردارکردنی چالاکییەکانی گرووپە چەکدارەکان و چەکداماڵینیان بوو. دەقی تەواوی گفتوگۆکە بەم شێوەیەیە:
پرسیار: سەرەتا پێم بڵێ بۆچی لە ڕابردوودا دەسەڵاتدارانی ناوچەی باکووری عێراق هاوکاری گرووپە چەکدارە کوردییەکانیان دەکرد یان بە جۆرێک لە جۆرەکان چاویان لە کارەکانیان لە دژی یەکپارچەیی خاکی و ئاسایشی ناوچە سنوورییەکان و ناوچەی کوردستانی ئێران کوێر کرد؟ لە بنەڕەتدا ئایا ئەم بیرۆکەیەی کە هاتە ئاراوە ڕاستە یان نا؟
ڕەزایی: سەرەتا پێویستە دوو خاڵی گشتی لەبەرچاو بگرین. سەرەتا سەبارەت بە حیزبە کلاسیکییەکانی کورد، هەم یەکێتی و هەم پارتی (یەکێتی نیشتمانی کوردستانی عێراق و پارتی دیموکراتی کوردستانی عێراق) هەردووکیان بە ئامانجی پێکهێنانی کوردستانی گەورە دروست بوون و نەک تەنیا پێکهێنانی کوردستانی عێراق. هەردووکیان لە قۆناغێکدا ئامانجی کوردستانی عێراقیان هەبوو؛ بەڵام کاتێک لە گۆرانییەکانی پێشمەرگە و ئاڵای هەرێمی کوردستانی عێراق دەکۆڵینەوە، تێدەگەین کە سەردەمێک هەمووی لەسەر ڕزگارکردنی نیشتمان بووە و پرسی فیدراڵیکردن باس نەکراوە، ئەمەش بابەتێکی گرنگ و بەرچاوە. بە تێپەڕبوونی کات، دوای دروستکردنی هەندێک کێبڕکێ لە نێوان ئەو دوو حزبە کوردییەی سەرەوەدا، ئەم حیزبانە بەرەوڕووی پرسی ئازادکردنی زێدی بانگەشەی خۆیان بوون. هەردووکیان لەسەر ئەوە کۆکن کە نەک لە ڕوانگەی تاکتیکییەوە بەڵکو لە ڕوانگەی ستراتیژیشەوە هەرێمی کوردستانی عێراق پێشینەی هەیە بەسەر دامەزراندنی کوردستانێکی گەورەی سەربەخۆدا.
هەریەک لەم دوو لایەنە ئەگەر بۆ هەمیشە و لەسەر پرەنسیپ دەستبەرداری ئەو پرسە گشتییە بن، لەلایەن ڕکابەرەوە بە خیانەت تۆمەتبار دەکرێن. واتە تۆمەتبار دەکرێن بە بەزاندنی ئایدیاڵ. ئەم خاڵە زۆر گرنگە. هەرچەندە یەکێتی بەرە لە هەرێمی کوردستانی عێراقدا سنووردار کراوە، بەڵام پارتی وەک کۆنترین حیزب، ئیدیعای هەموو کوردستانی هەیە و ئێستاشی هەیە. دوای دامەزرانی پەکەکە، عەبدوڵڵا ئۆجەلان بوو بە ڕکابەری سەرەکی ئەو حیزبە. پەکەکە کە لقی سوریا و ئێرانی هەیە، نەیتوانی لقێکی بەهێز لە عێراق دابمەزرێنێت و هۆکارێکی گرنگ بۆ ئەوەش ئەو کێبڕکێیە بوو کە لەگەڵ لایەنێکدا هەیبوو کە ڕێگەی نەدەدا پەکەکە ئەم کارە بکات. لە کێبڕکێی نێوان پەکەکە و پارتیدا، گرنگە حیزب خۆی وەک چەترێکی گشتگیر بۆ حیزبە کوردییەکان و بەتایبەت حیزبە کوردییەکانی ئێران نیشان بدات و ئەمەش خاڵێکی گرنگ و بەرچاوە.
پرسیار: دوای ئەوەی هەولێر سیاسەتی خۆی گۆڕی و هەوڵی جێبەجێکردنی ڕێککەوتنەکەی لەگەڵ ئێران دا چی ڕوویدا؟ لە ڕاستیدا چی ڕوویدا کاتێک ڕێککەوتن لەسەر گەڕانەوەی بەشێک لە ئەندامانی ئەو گروپانەی کە پێشتر باسمان کرد بۆ ئێران و چەکداماڵینیان؟
ڕەزایی: هەتا بزووتنەوەیەکی ناحکومی بوون، ڕوانگەیەکی ئایدیالیستتریان هەبوو، بەڵام هەر کە حکومەتێکیان پێکهێنا، پێویستە بەرەو ڕیالیزم هەنگاو بنێن و بەرژەوەندییەکانیان و هەرێمی کوردستان مسۆگەر بکەن، نەک ئەو ئایدیالیزمە تایبەتە. لەم گۆشەنیگایەوە ئەگەر تەماشای مەسەلەکە بکەین، گروپە چەکدارە کوردییەکانی ئێران لە هەرێمی کوردستانی عێراق هیچ قازانجێکیان بۆ هەولێر نەبووە و دوای دروستکردنی دوو هەستیاری لەلایەن ئێرانەوە، دەشێت سەرچاوەی نائەمنی و ناسەقامگیری بن، چونکە ئێران هێرش دەکاتە سەریان و ئەم مەسەلەیە خاکی هەولێرە و عێراقی نائەمن و ناسەقامگیر کرد. لە لایەکی دیکەوە دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستان زۆر پێویستیان بە پەیوەندی لەگەڵ ئێران هەیە و لەم ڕوانگەیەشەوە گرووپە کوردییەکانی ئێران بەربەست بوون بۆ ئەم پرسە. لە ساڵی ٢٠٢٢ەوە بیرۆکەیەکی تر هاتە ئاراوە کە ئایا هەولێر بناغەی دوژمنایەتی لەگەڵ ئێران هەیە یان نا؟ ئەم مەسەلەیە بۆ ئەو تێگەیشتنەی تاران بوو کە هەرێمی کوردستان گرووپە کوردە دژە ئێرانییەکانی وەک ئامرازێکی گوشار لە دژی ئێران هێشتووەتەوە. ئه گه ڕ ئه م تێڕوانینه له تاران دروست ببێت که پارتی له‌سه‌ڕ بنه مای دوژمنایه تی له گه‌ڵ ئێران دامه‌زراوه، هاوکێشه که تێک‌ده‌دا و ئه‌مه‌ش به زیانی هه‌ولێر و عێراق ده‌بوو.
پرسیار: سەبارەت بە ڕێککەوتنی ئەمنی، و دوای تێپەڕبوونی ساڵێک بەسەر دەستپێکردنی پرۆسەی جێبەجێکردندا، لایەنی ئێرانی ڕایگەیاندووە، لە پرۆسەی جێبەجێکردنی لەلایەن عێراقەوە ڕازی نین، بەڕای ئێوە گرنگترین بەربەست چییە بۆ جێبەجێکردنی تەواوی ڕێککەوتنەکە؟
ڕەزایی: گرنگترین ئاستەنگ بۆ جێبەجێنەکردنی بڕگەکانی ڕێککەوتنەکە بەتەواوی، نەبوونی ئیرادە بووە لە هەولێر و عێراق. بەڵام هەندێک پێیان وایە یەکێک لە ئاستەنگە سەرەکییەکان لەم بوارەدا ئەمریکییەکانن، کە بە ئاسانی نایانەوێت پرسی هەرێمی کوردستان و ئەم لیڤەرە فشارە لە سنووری ئێرانەوە بجوڵێت و بە ئاسانی ڕێگە بە جموجۆڵی ئەو گروپانە نادەن .
پرسیار: میدیای جۆراوجۆر لە هەوڵی ئەوەدان کە ئیشارەت بەو بزووتنەوە چەکدارانەی کورد کە لە ناوچەکەدان لە ڕووی سیاسییەوە چالاکن و لایەنێکن، بەڵام بەسە بۆ ئەوەی بانگەشەکەیان ڕەت بکەینەوە کە یەکێک لە بڕگە گرنگەکانی ڕێککەوتنی چەکداماڵینی ئەو گرووپانە ئەوەیە هۆکاری ئەم ڕێبازە پشتگیری هەندێک میدیای دژە ئێران چییە؟
ڕەزایی: ئەو سپێکترۆمەی کە پشتیوانی لە کەسانی وەک عەبدوڵڵا موهتەدی دەکات، پێی وایە ڕێگای ڕووخاندنی حکومەتی ناوەندی لە ئێران لە ڕێگەی خەباتی چەکدارییەوەیە و بۆ گەیشتن بەو ئامانجە هێڵی لۆجستیکی بەهێز پێویستە. دەڵێن ئێمە پێویستمان بە توانای گروپە چەکدارە کوردییەکان هەیە و ناتوانن بڵێن تیرۆریستن، بۆیە وا خۆیان نیشان دەدەن کە لە شێوەی حزبی سیاسیدا چالاکن.
پرسیار: پێتوایە دەسەڵاتی ئەو گروپە ئاماژەپێکراوانە کەمدەبێتەوە دوای گواستنەوەکانی ئەم دواییە و گواستنەوەیان بۆ کەمپەکانی حکومەتی عێراق لە سلێمانی و بەردەوامبوونی ئەم پرۆسەیە هاوتەریب لەگەڵ جێبەجێکردنی یەکێک لە بڕگەکانی ڕێککەوتنەکە؟ چ سنووردارکردنێکیان بۆ دەگرێتەوە؟
ڕەزایی: بە دڵنیاییەوە ئەمە ئامانجە و تەواو ڕوونە کە ئەم کارانە بە مەبەستی لاوازکردن و سنووردارکردنی ئەو گرووپانە ئەنجام دەدرێن. بۆ نموونە دەڵێین موجاهیدینی گەل سەرەتا لە پادگانی ئەشرەف بوون و دواتر چەکیان لێ داماڵین، دواتر لە ئەشرەف دەرکران و گواستراونەتەوە بۆ لیبرتی. ڕێک هەمان سیناریۆ خۆی دووبارە دەبێتەوە، گروپە چەکدارە کوردییەکان کە لە قۆناغی گواستنەوەدان، لە هەمان بارودۆخی موجاهیدین لە گواستنەوە لە ئەشرەفەوە بۆ لیبرتی، و ئاشکرایە کە توانای ئۆپەراسیۆنیان زۆر لاواز و سنووردارە، و لە بنەڕەتدا شەڕێکە ڕێکخستن کاتێک بنکە و سەربازگەکان ئەگەر نا، زۆر سنووردار دەبێت و هەرچەندە لە شاخەکاندا مەشق بکەن، چیتر سوودی نابێت و توانای کارکردنی زۆر کەم دەبێتەوە.
پرسیار: ئەگەر لایەنی عێراقی بە هیچ شێوەیەک نەتوانێت بڕگەکانی ڕێککەوتنەکە جێبەجێ بکات، ئێران چ بژاردەیەکی لەبەردەمدایە بۆ دەستەبەرکردنی ئاسایشی سنوورە هاوبەشەکانی لەگەڵ عێراق و خۆپاراستن لە بەرامبەر ئەو گروپانەی کە پێشتر ئاماژەیان پێکراوە؟
ڕەزایی: کەرەستەی ئێران لە عێراقدا کەم نییە، بۆ نموونە فشارەکانی ئێران بۆ سەر هەولێر، لە بوارەکانی سنووری و ئابووری، کاریگەری لە حیزبە کوردییەکان، کاریگەریی کولتووریی ئێران لە هەرێمی کوردستان بۆ چوونە ناو هاوکێشەکانی کوردستان و…
