هەیاس مورادی: ئامۆژگاری هەموو لایەک دەکەم کە هەرگیز متمانە بە دروشمی گرینگ و ناڕاستەقینە نەکەن. ژیان لە زێدی خۆتدا زۆر بەنرخترە لە بەشداریکردن لە گروپە مەترسیدار و بێ کەڵکەکان.
بە پێی ڕاپۆرتی ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران، یەکێک لە کێشە هەمیشەییەکانی ناوچە کوردنشینەکانی ئێران بە تایبەتی و بێگومان سنوور بە گشتی، گەشەنەکردن، هەژاری، ڕێژەی بێکاری و نەبوونی گەشەی ئابووری هاوئاهەنگی لەگەڵ پارچەکانی دیکەی وڵاتدایە . ئەم هەژاری و بێکارییە درێژخایەنە و پێویستی خەڵکی ناوچە کوردنشینەکان بۆ پرسە سەرەتاییەکانی ژیان بووەتە هۆی ئەوەی کە کۆچ بکەن بۆ پەراوێزی شارەکانی ناوەوە و ناوچە کوردنشینەکانی باکوری عێراق. کۆچکردن بۆ دەرەوەی وڵات بۆ کارکردن و بەدەستهێنانی پارەی زیاتر خۆی لە خۆیدا جێگەی سەرزەنشت نییە. بەڵام بە لەبەرچاوگرتنی بارودۆخی هەولێر و بوونی گروپە چەکدارەکان و ململانێیان لەگەڵ حکومەتی ناوەندی لە ئێران، نیگەرانی ئەوە هەیە کە گەنجانی کورد فریو بدرێن و بەلای ئەو گروپانەدا ڕاکێشرێن. لەم ساڵانەی دواییدا چاوپێکەوتنەکانی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران چەندین جار ئەم گریمانەیەی پشتڕاست کردووەتەوە.
له هه موو ساڵه کانی ڕابردوودا که سێکی زۆر به چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێرانیان ده وت که بۆ ئیشکردن چوونه هه ولێر و سلێمانی و له ناکاو خۆیان له باره گای په‌که‌که و په‌ژاک و پاک و دیموکرات و هتد بینیوه. خەڵکێکی زۆر بۆ یارمەتیدانی خێزانەکانیان و دابینکردنی پێداویستییە داراییە زۆرەکانیان هاتنە هەولێر و سلێمانی، بەڵام چەند ساڵێک لە ژیانیان لە بارەگای ئەو گروپە چەکدارانەدا بەفیڕۆدا. لەکاتێکدا ئەگەر حکومەتی ئێران وەک ئیسفەهان و تەبرێز و تاران و مەشهەد و شیراز و ناوچە ئاوەدانترەکانی تر وەبەرهێنان لە سنور و ناوچە کوردستانییەکانی ئێران بکردایە، لەبری ئەوەی لە هەولێر کار بکات و لە ناوچە کوردستانییەکانی عێراق ئاوارە بێت، گەنجانی کوردی ئێران لەو وڵاتە دەبوون و خودی شارەکە خەریکی کار بوو و هەرگیز نەدەچووە ناو هەیکەلی مەترسیدار و چەکدار و داخراو و تائیفی گروپە چەکدارەکان.
هەیاس مورادی، ئەندامی پێشووی گرووپی چەکداری دیموکرات، لە دایکبووی: 1992، لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ پەیامنێرەکەمان، بە ڕوونی باسی لەوە کرد کە لەگەڵ دوو هاوڕێی خۆیدا بۆ کار و بەبێ هیچ پاڵنەرێک و بە هۆی پڕوپاگەندەی یەکێک لە هێزەکانی دیموکرات لە بەرژەوەندی ئەو گرووپە ئاماژەپێکراوە لە شاری سلێمانی لە عێراق لە مانگی ئایاری ٢٠٠٩دا ئاشنای ئەو گرووپە بووە و پەیوەندی بە گرووپی دیموکراتەوە کردووە. ناوبراو بۆ ماوەی حەوت مانگ ئەندامی ئەم گرووپە چەکدارە بووە و دواتر بەهۆی خراپی بارودۆخی ئەو گرووپە لە ڕووی دزیکردن لە لایەن هێزەکانی ئەو گرووپە، درک بە بێمانایی ئیدیعاکان و ڕێبازی دیموکرات و بێ بایەخدان بە کولتوورەکەی، لە مانگی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ و دوای حەوت مانگ گەڕاوەتەوە بۆ ئێران.
پرسیار: تکایە له‌بارەی خۆت و ئەو بارودۆخە ڕوون بکەرەوە کە بووە هۆی گەشتەکەت بۆ عێراق؟ ئایا لە مێژوو و چالاکی و سروشتی دیموکراتدا دەزانیت؟ ئایا مێژووی ئەندامێتی لەو گروپە چەکدارانە لە خێزان و دۆست و خزمدا هەبووە؟
هەیاس مورادی: من لە بنەماڵەیەکی کرێکار و هەژار لەدایک بووم. ژیانی ئێمە لە منداڵییەوە هەمیشە لەگەڵ چەندین تەحەددا بوو و لە تەمەنێکی بچووکەوە هەستم بە فشاری ئابووری و کۆمەڵایەتی دەکرد. گەورەترین ئارەزووم ئەوە بوو کە هەمیشە بتوانم یارمەتی خێزانەکەم بدەم و هەلومەرجی باشتریان بۆ دابین بکەم. کە گەنج بووم بڕیارمدا ئەگەر بچمە عێراق، ڕەنگە بتوانم کارێکی باشتر بدۆزمەوە و پارەی زیاترم دەست بکەوێت. ساڵی ٢٠٠٩ لەگەڵ دوو هاوڕێم ئەم بڕیارەمان دا و بە هیوای ژیانێکی باشترەوە چووینە ئەوێ. بەڕاستی ئێمە بەنیازی کارکردن بووین و بە هیچ شێوەیەک حەزمان لە سروشتی ئەم گروپانە نەبوو. واتە ئێمە لەبارەی چالاکییەکانی ئەو گرووپانە نەمانزانیوە. من تەنها گەنجێکی تەمەن ١٩ ساڵ بووم و سروشتی بوو کە لەبارەی سیاسەت و کردەوەی چەکدارییەوە نەمدەزانی. هۆکاری گەشتکردن بۆ عێراق و بەرگەگرتنی دەربەدەری و دوورکەوتنەوە لە خێزان تەنها بێکاری بوو لە ئێراندا.
پرسیار: کاتێک گەیشتیتە عێراق چاوەڕوانی چیت دەکرد؟ تا ئێستا گەشتت کردووە بۆ عێراق؟
هەیاس مورادی: پاڵنەرێکی زۆرم هەبوو بۆ کارکردن. سەرەتا پێم وابوو بە دۆزینەوەی کارێک، بە ئاسانی دەتوانم یارمەتی خێزانەکەم بدەم. بەڵام زۆر زوو واقیعەکە بۆم بەیانی بوو. لە سلێمانی بارودۆخی کارکردن زۆر سەخت بوو و ناچار بووین بە کرێی کەم و بارودۆخی خراپەوە بەدوای کاردا بگەڕێین. لەم نێوەندەدا یەکێک لە هێزەکانی تاقمی دێموکرات قسەی لەگەڵ کردین و بەڵێنی سەبارەت بە ماف و دەرفەتی باشتر بۆ ئێمە دا. پێی ڕاگەیاندین ئەگەر بچینە ناو ئەم گروپەوە دەتوانین بچینە ناو بزووتنەوەیەکی گەورەوە و هاوکاری ئازادی کوردستان بین. هەروەها بەڵێنی پارەی دا. سروشتییە دوای چەند مانگێک لە بێکاری لە سلێمانی، فریودراین و بووین بە ئەندامی پارتی دیموکرات.
پرسیار: چۆن چوویتە ناو حیزبی دێموکرات؟ گروپەکانی تر نەهاتنە لات؟
هەیاس مورادی: لەو کاتەدا هەستم دەکرد ئەم گروپە دەتوانێت ببێتە ڕێگایەک بۆ باشترکردنی دۆخەکەم. من بە ڕیکلامەکەی پەرۆش بووم و بە سادەیی بڕیارمدا بەشداری گروپەکە بکەم. ئەم بڕیارە لەو ساتەدا ڕاست دەرکەوت. بەڵام ڕاستییەکە ئەوە بوو کە من هیچ زانیارییەکم لەسەر ناوەڕۆکی ڕاستەقینەی ئەم گرووپە نەبوو. لە ڕاستیدا من زیاتر لە هەوڵی دەربازبوون بووم لە کێشە شەخسیەکانم نەک گەیشتن بە ئامانجێکی سیاسی ڕاستەقینە. کێشەی تایبەتی من بێکاری و هەژاری بوو. ڕەنگە ئەگەر کەسێکی تر لە گروپێکی ترەوە بهاتایە لای ئێمە لەگەڵیدا دەچووین. چونکە ئێمە تەنها بە دوای پارە و کاردا دەگەڕاین. ئه ندامی حیزبی دێموکرات زووتر هاته لای ئێمه و به ئاسانی فریودراین.
پرسیار: ئەزمونی ئەندامبوونت لەم گروپە چی بوو؟
هەیاس مورادی: ئەزموونەکەم زۆر نائومێدکەر بوو. واتە بە هیچ شێوەیەک یادەوەرییەکی باشم نەماوە. سەرەتا وا دیار بوو شتەکان بە باشی دەڕۆن، بەڵام هەر زوو تێگەیشتم کە گروپەکە تووشی کێشەیەکی قووڵتر بوون. دزی و گەندەڵی لە نێو ئەندامەکاندا باو بوو و زۆرێکیان تەنیا خەمی بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان بوو. بە خۆمم دەگوت بۆچی لێرەم و مەبەستم چییە. ئەو چین و توێژە ئایدیۆلۆژی و سیاسیانەی لەوێ بەڕێوەدەبرا، بۆ من بێمانا بوون. لەبری ئەوەی هیچ شتێک لەم پۆلانە فێر بم، تەنها هەستم دەکرد کاتم بەفیڕۆ دەچێت. چینی سیاسی لە تەمەنی ١٩ ساڵیدا بۆ من سوودی نەبوو. من چووبووم بۆ کارکردن بۆ حیزبی دێموکرات و شایەتحاڵی دزیکردنی ئەندامانم لە یەکتر و گەندەڵی ئەخلاقی و پابەندنەبوون بە دروشم و بانگەشەی سەرکردەکانی ئەو گرووپە بووم.
پرسیار: ئایا لەم ماوەیەدا ڕووبەڕووی هیچ تەحەددایەکی تایبەت بوویتەوە کە کاریگەری لەسەر تۆ هەبوو؟
هەیاس مورادی: بەڵێ، یەکێک لە گەورەترین تەحەددیاتەکان هەستکردن بوو بە تەنیایی و بێهیوایی. کاتێک زانیاریم لەسەر دزی ئاشکرا و ڕەفتاری نائەخلاقی ئەندامان زانی، فشارێکی دەروونی زۆرم لەسەر بوو. هەندێک جار شەوانە بە تەنیا لە ژوورەکەم دادەنیشتم و بیرم لە داهاتووی خۆم دەکردەوە. هەستم دەکرد لە زیندانێکدام و هیچ ڕێگەیەکم نییە بۆ دەربازبوون. ئەم دۆخە فێری کردم کە ژیان لە دوای ئازادی ڕاستەقینەدا چەندە قورسە. لە کاتێکدا لە چین و توێژە سیاسییەکان و وتارە بێزارکەرەکاندا تەنیا دروشمی جوانمان بینی. برایەتی و یەکسانی و شەڕی ئازادی و لێبوردن و هەموو پرسە ئەخلاقییەکان لە دیموکراتدا تەنیا لە دروشمەکاندا بوون و بە کردەوە هیچ هەواڵێکی ئەو دروشمە جوانانە لە بارەگای ئەم گرووپەدا نەبوو. هەمووان تەنها بەدوای بەرژەوەندی خۆیاندا دەگەڕان. فەرماندەکان بە هیچ شێوەیەک هەوڵیان نەدەدا پێداویستییە سەرەتاییەکانمان دابین بکەن و تەنیا دروشم و وتاریان دەدا. بەرهەمی سەدان کاتژمێری چینایەتی سیاسی بە کردەوە دزی و گەندەڵی بەربڵاو بوو.
پرسیار: چی وای لێکردی بڕیار بدەیت بگەڕێیتەوە بۆ ئێران؟
هەیاس مورادی: دوای حەوت مانگ گەیشتمە ئەو بڕوایەی کە ئەم گرووپە هیچ داهاتوویەکی نییە. واتە نە مەسەلە ئایدیۆلۆژی و ئایدیۆلۆژییەکانی بۆ من سەرنجڕاکێش بوون، نە پێداویستییە مادییەکانی منی تێر دەکرد. حەوت مانگ تەنها شاهیدی هەموو جۆرە گەندەڵییەک بووم. هەستم دەکرد نەک هەر لە ئامانجەکانم نزیک دەبمەوە، بەڵکو لە ڕاستیدا زیاتر لێیان دوور دەبمەوە. لە کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ لە دڵی خۆمدا گوتم دەبێت بگەڕێمەوە بۆ ژیانم و لەم دۆخە ڕزگارم بێت. بڕیارمدا بگەڕێمەوە بۆ ئێران و لەو مەرجانە دوور بکەومەتەوە. ئەم بڕیارە ڕزگارکەری من بوو. ئەگەر لە حیزبی دێموکراتدا بمێنمەوە، یان دەکوژرام یان شێت دەبووم!
پرسیار: ئێستا کە ئاوڕێک لە دواوە دەدەیتەوە، هەستت چۆنە؟
هەیاس مورادی: بەڕاستی دڵخۆشم کە ئەم بڕیارەم داوە. دوای گەڕانەوەم هەستم دەکرد جارێکی تر هەناسە دەدەمەوە. ئێستا لەگەڵ خێزانەکەمم و هەوڵدەدەم ژیانم بنیات بنێمەوە. بەخۆم دەڵێم هیچ شتێک لە خێزان و ژیانی ئاسایی گرنگتر نییە. ئەم ئەزموونە فێری کردم کە هەرگیز نابێت متمانەم بە بەڵێنە سەرنجڕاکێشەکان بەڵام ناڕاستەقینەکان بکەم و پێویستە سەرنجم لەسەر واقیعەکانی ژیانم بێت. واقیعی ژیانم بێکاری بوو؛ دەبوو بێکاری و هەژاری لە ئێران و لەگەڵ بنەماڵەکەمدا چارەسەر بکردایە و نەچمە سلێمانی. سەفەری هەرێمی کوردستانی عێراق ئەم کارەساتانەی لێکەوتەوە.
پرسیار: ئایا پەیامێکتان هەیە بۆ ئەو کەسانەی کە ڕەنگە لە دۆخێکی هاوشێوەدا بن؟
هەیاس مورادی: بەڵێ بێگومان! ئامۆژگاری هەموو لایەک دەکەم هەرگیز متمانە بە دروشمی سەرنجڕاکێش و ناڕاستەقینە نەکەن. ژیان لە زێدی خۆتدا زۆر بەنرخترە لە بەشداریکردن لە گروپە مەترسیدار و بێ کەڵکەکان. پێویستە هەمیشە ڕووبەڕووی ڕاستییەکانی ژیانت ببیتەوە و بەدوای ڕێگەی تەندروستدا بگەڕێیت بۆ باشترکردنی دۆخەکەت. لەبیرت بێت کە هیوا و هەوڵدان دەتوانێت لە هەر بارودۆخێکدا بتباتە پێشەوە. ئەگەر ئەو زانست و ئەزمونەی ئێستام هەبوایە هەرگیز نەدەچوومە سلێمانی و نەچوومە ناو پارتی دیموکرات.
پرسیار: لە ئێستادا پلانت چییە بۆ داهاتوو؟
هەیاس مورادی: ئێستا کە گەڕامەوە بۆ ژیانم، ئامانجم ئەوەیە لەگەڵ خێزانەکەم بم و هەلومەرجی باشتر بۆ خۆم و ئەوان دابین بکەم. من بەدوای کارێکدا دەگەڕێم کە ڕێگەم پێبدات یارمەتی کەسانی تر بدەم، بۆ دابینکردنی پێداویستییە مادییەکان. من دەمەوێت ئەو گەنجانە ڕازی بکەم کە لە دۆخێکی هاوشێوەدان کە بەم گروپانە فریو نەدرێن. دەمەوێت ئەزموونەکانم لەگەڵیان باس بکەم و پێیان بڵێم هیچ شتێک لە هەوڵدان و هیوای ژیانێکی باشتر بەنرختر نییە.
