شایان محەممەدی لەدایکبووی ساڵی 2001، لە 17ی ئەیلولی 2020 هاتە ناو ئێران و خۆی ڕادەستی پاسەوانی سنووری ئێران کرد.
بەپێی ڕاپۆرتی ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران، فریودان، وەسوەسە، ڕێکلامی درۆ و چەواشەکارانە و دواجار ڕفاندن و گواستنەوەی هەرزەکاران بۆ بارەگایەکی دیاریکراو، یەکێکە لە تاکتیکە بەردەوامەکانی گروپە چەکدارەکان کە لە ناوچە جیاجیاکانی جیهاندا لێکچوونێکی زۆریان لەگەڵ یەکتردا هەیە . لەم جۆرە کارانەدا منداڵانی خوار تەمەنی یاسایی ئامانجی سەرەکی گروپە چەکدارەکانن چونکە زانیاری پێویستیان نییە و ئاشنای سروشتی گروپە چەکدارەکان نین و فریودان و ڕفاندن و هەڕەشەکردن و ڕاکێشانیان زۆر ئاسانترە لە گەورەساڵان. هەرزەکارێک لە ناوچە کوردنشین و سنوورییەکانی ئێرانیش بە هۆی نەبوونی زانیاریی پێویست و بەردەستبوونی تۆڕی مانگی دەستکردی گرووپە چەکدارەکان بە ئاسانی دەخەڵەتێن و فریو دەدرێ و دواجاریش لە وڵاتەوە دەگوازرێتەوە بۆ بارەگای ئەو گرووپانە لە کوردستانی عێراق. چیرۆکی شایان محەممەدی ئەندامی پێشووی گرووپی چەکداری په‌ژاک بەم شێوەیەیە.
ئەم هەرزەکارە کوردە کە لە دایکبووی ساڵی 2001، لە ١٧ی ئەیلولی ٢٠٢٠ چووەتە ئێران و خۆی ڕادەستی پاسەوانی سنووری ئێران کردووە. خەڵکی گوندی ئەحمەدئاباد، لە ١٧ی خەزەڵوەری ٢٠١٩، لەژێر کاریگەری بەڵێنی درۆ و ڕیکلامی تیمێکی په‌ژاک ٤ کەسی، پەیوەندی بەو گرووپە ئاماژەپێکراوەوە کردووە و لە کۆتایی مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩، گواستراوەتەوە بۆ بارەگای ئاسۆس لە ڕێگەی سنوورەکانی شاری مەریوانەوە، و نزیکەی ٢ مانگ لە خولێکی مەشق و ڕاهێنان بوو. دوای تەواوکردنی خولی مەشق و ڕاهێنان، کاک محەممەدی لە لقی یەرەکە ڕێکخرا و نزیکەی ٩ مانگ کاری لەسەر هەڵکەندنی تونێل لە بارەگای ئاسۆس کرد، تا لە ناوەڕاستی مانگی ئابی ٢٠٢٠ کە لە نیوەشەودا لە پاسەوانیدا بوو، هەوڵیدا لە دەستی ڕزگاری بێت بارەگاکە لە ساتێکی گونجاودا و هێنرایە بنکەی پۆلیسی هەرێمی کوردستان. پاشان گواسترایەوە بۆ ئاسایش سلێمانی و نزیکەی ٢٦ ڕۆژ ڕاگیرا و دواجار بە ڕێنوێنی هێزەکانی ئاسایش و لەگەڵ تەسلیمی په‌ژاکیکی دیکەی خەڵکی بوکان لە سنووری نافەرمی لە شاری بانە لە دەوروبەری گوندی عەباس ئاباد هاتە ناو وڵات. لەم چاوپێکەوتنەدا شتی سەرنجڕاکێشی سەبارەت بە فریودان و هەڕەشەکردن و ئەندامبوون لە بەرنامەی په‌ژاک بۆ خوێنەران و بینەر و ئامادەبووان وت.
پرسیار: کاک محەممەدی تکایە ڕوونکردنەوەیەکی تەواو لەسەر بارودۆخی خێزانەکەت بدە. بۆچی پەیوەندیت بە په‌ژاکەوە کرد؟ ئایا کێشەی خێزانیت هەبوو؟
شایان محەممەدی: کێشەی تایبەتی خێزانیم نەبوو. کێشە ئاساییەکانی هەر گەنجێک لەگەڵ خێزانەکەی لە هەرێمەکەماندا بە هۆی بارودۆخی ئابوورییەوە توندتر بوو. من پەیوەندیم بە په‌ژاکەوە کرد چونکە لەو کاتەدا کاریگەری ڕیکلامە ناڕاستەکان و ئەو سۆز و سۆزانەی کە لەلایەن تیمێکی چوار کەسی لە ئەندامانی په‌ژاکەوە پێشکەشم کرابووم و هەستم بە پێویستی کرد کە بەشداری ئەم گروپە بکەم. بەڵێنیان دا سەبارەت بە تێکۆشان بۆ مافەکانی کورد و دروستکردنی کوردستانێکی سەربەخۆ، کە زۆر سەرنجڕاکێش بوو بۆ من. واتە بۆ گەنجێکی تەمەن ١٨ ساڵ باسکردنی شەڕی چەکداری و ژیان لە شاخ و هەڵکەندنی تونێل و ڕزگارکردنی گەلێک زۆر سەرنجڕاکێشە و منیش فریودرابووم.
پرسیار: چ هۆکارێک بووە هۆی ئەوەی کە کاریگەری ئەم ڕیکلامانەت لەسەر بێت؟
شایان محەممەدی: لەو کاتەدا هەندێک لە ئەندامانی په‌ژاکم ناسی و پێیان وتم کە پەیوەندیکردن بەم گروپەوە دەتوانێت دەرفەتێکم پێبدات بۆ گۆڕانکاری و خەبات بۆ مافەکانی گەلی کورد. لە ڕاستیدا په‌ژاک بە لقێکی په‌که‌که ناسراوە و بە توندی پشتیوانی ئایدۆلۆژیاکەیان دەکەن. ئەم بابەتە زۆر سەرنجڕاکێش بوو بۆ گەنجانی وەک من کە لە بارودۆخێکی سەختدا دەژیان. هەستمان دەکرد گەورە بووین و دەتوانین کاریگەرییەکی زۆرمان هەبێت لەسەر چارەنووسی زۆرێک لە خەڵکی کوردستان. لە هەرێمەکەماندا بە سروشتی گەنجێکی تەمەن ١٨ ساڵان بەهایەکی ئەوتۆی نەبوو و لە کۆمەڵگادا بایەخی پێنەدرابوو ئێمە هەستمان بەوە دەکرد کە بە پەیوەندیکردن بە په‌ژاکەوە دەتوانین ببنە کەسێک بۆ خۆمان و قسە و بۆچوونەکانمان لە په‌ژاکدا دەبێت کاریگەر بن لەسەر هەموو کوردستان! بەڵام هەمووی خەونێک بوو. لە په‌ژاک تەنانەت کەسانی خاوەن ئەزموونی چەندین ساڵە بە مرۆڤ نەزانران، چ جای گوندنشینێکی تەمەن ١٨ ساڵەی خەڵکی ئێران. کوردەکانی تورکیا پێگەیەکی باشتریان لە په‌ژاک هەبوو و بوون بە فەرماندە، کەسانی وەک من تەنها بۆ تونێل هەڵکەندن و کرێکاری گونجاو بوون!
پرسیار: دوای پەیوەندیکردنت بە په‌ژاکەوە چ ئەزموونێکت هەبوو؟
شایان محەممەدی: دوای ئەوەی پەیوەندیم بە په‌ژاکەوە کرد و بە شێوەیەکی نایاسایی وڵاتم بەجێهێشت، بەخێرایی گواستمەوە بۆ بارەگای ئاسۆس. هەموو شتێک بە خێرایی ڕۆیشت! تەنها چەند ڕۆژێکی خایاند لە بڕیارەکەوە تا ئامادەبوون لە بارەگای په‌ژاک! نزیکەی دوو مانگ لە خولی مەشق و ڕاهێنان بووم، کە ڕاهێنانی سەربازی و ئایدیۆلۆژیی لەخۆگرتبوو. لە ڕۆژدا مەشقی سەربازیمان هەبوو، شەویش، لە ئایدۆلۆژیای ئەو گروپە و فەلسەفەی شەڕانگێزی ئەوان فێر بووین. ئەم چین و توێژانە زیاتر لەسەر بیروڕای عەبدوڵڵا ئۆجەلان ڕێبەری پەکەکە و بیرکردنەوەی چەپ بوون. بەڵام ڕاستییەکە ئەوەیە، هەمیشە هەستم دەکرد شتێک لەم فێرکاریانەدا نەماوە و نەمتوانی پەیوەندییان پێوە بکەم. بە هیچ شێوەیەک لە هیچ تێنەگەیشتم. بەڕاستی منداڵێکی تەمەن ١٨ ساڵ لە بیرکردنەوەکانی ئۆجەلان چی تێدەگات؟ بیری ئەو بۆ من چ سوودێکی هەبوو؟ ئەم ئەزموونانە وای لێکردم زۆر گومانم هەبێت لە په‌ژاک. واتە بێ هیوا بووم.
پرسیار: ئایا دەتوانن ڕوونکردنەوە بدەن دەربارەی مەشقی سەربازی و مەرجەکانی؟
شایان محەممەدی: بەڵێ ئێمە مەشقی سەربازی سەختمان کرد کە بریتی بوو لە کارکردن بە چەکی جیاواز و تاکتیکی شەڕ و ڕاهێنانی جەستەیی. ئەم ڕاهێنانانە زۆر چڕ و ماندوو بوون. هەروەها فێریان کردین کە چۆن لە بارودۆخی سەختدا بژین. لەم ماوەیەدا بەرگەی فشاری دەروونی و سۆزداری زۆرم گرت. ژینگەی گروپەکە زۆر سەخت بوو و بەتایبەتی کە ڕووبەڕووی هەندێک فەرماندە بووینەوە، هەستمان دەکرد هیچ کۆنتڕۆڵێکمان بەسەر ژیانماندا نییە. واتە بە چاوی سووک سەیریان دەکردین و لە په‌ژاکدا بە هیچ شێوەیەک کاتمان بۆ خۆمان نەبوو. هەموو ڕۆژەکەمان پێکهاتبوو لە پۆل و ڕاهێنانی سەربازی و وەرزشی سەخت و تونێل هەڵکەندن. هەروەها ژینگەی بێمتمانەیی لە نێو ئەنداماندا هەبوو، کە بێگومان سیاسەتی په‌ژاک و فەرماندەکان بوو؛ چونکە دەیانویست هەمووان ژێردەستەی ئەوان بن و بیری سەربەخۆیان نەبێت و لە ساتەوەختە گرینگەکاندا سیخوڕی بەسەر ئەوانی تردا بکەن!
پرسیار: لەم ماوەیەدا ڕووبەڕووی چ جۆرە تەحەددایەک بوویتەوە؟
شایان محەممەدی: یەکێک لە تەحەددییە گەورەکان نەبوونی متمانە بەخۆبوون و هەستکردن بە تەنیایی بوو. لە بارەگای په‌ژاک هەندێک لە ئەندامان هەستیان بە باڵادەستی لە هەندێکی تر دەکرد و ئەمەش وایکرد هەمووان هەست بە ناڕەزایی و ترس بکەن. باڵادەستی هەندێک بەهۆی مێژوو و هێزی جەستەیی و هاووڵاتیبوونی تورکی و نزیکیی لە فەرماندەکانەوە بوو. واتە ئەوانی تریان زەلیل و هەڕەشەیان لێکرد. هەروەها بارودۆخی کاری قورس و نەبوونی پەیوەندی لەگەڵ خێزانەکەمدا فشاری دەروونیم زیاتر کرد. لەم ماوەیەدا هەندێک جار بیرم لەوە دەکردەوە کە ڕابکەم، بەڵام ترسی لێکەوتەکانی ڕێگریم لێدەکرد. دەترسام سەرکەوتوو نەبم و په‌ژاک بە سەختی لەگەڵمدا بێت. یان لە کاتی هەڵاتندا بکوژرێین و ئەوەی خراپتر بوو ئەوە بوو کە هەمیشە لە په‌ژاک باو بووە کە ئەگەر بچینە ناو ئێرانەوە زیندان و ئەشکەنجە دەدرێین. واتە ئێمە دەترسێنن لە گەڕانەوە بۆ ئێران و بەجێهێشتنی دۆزەخی قەندیل.
پرسیار: چی وای لێکردیت بڕیاری ڕاکردن بدەیت؟
شایان محەممەدی: لە ناوەڕاستی مانگی ئابی 2020، شەوێک کە لە ئەرکی پاسەوانیدا بووم، دەرفەتێک هاتە پێشەوە و بە جددی بیرم لە هەڵهاتن کردەوە. چیتر نەمتوانی درێژە بەم ژیانە بدەم و لە پێناو خێزانەکەمدا بڕیارمدا ڕابکەم. ماندوو بووم. من لە په‌ژاک هیچ بەهایەکم نەبوو و هیچ هەواڵێکی ئازادی کوردستان نەبوو. ئێمە تەنها سروودمان دەوتەوە و کاری بێسوودمان دەکرد و تونێلمان هەڵکەند. شەوەکە زۆر سارد بوو و ئەم دەرفەتەم قۆستەوە بۆ ئەوەی هەڵبێتم بۆ بنکەی ئاسوودەیی. ڕاکردن لە بارەگا زۆر مەترسیدار و ترسناک بوو و هەمیشە نیگەران بووم لەوەی بگیرێم. بەڵام ئەو شەوە، بڕیارمدا بە هەر نرخێک بێت دەبێ لە په‌ژاک دەربچم.
پرسیار: ئەزمونی هەڵهاتنت چییە؟ ئایا تۆ ترساو بوویت؟
شایان محەممەدی: پێش هەڵاتن و لە کاتی هەڵاتن، بەڵێ زۆر ترسام و نیگەران بووم لەوەی هەڵهاتنەکەم سەرکەوتوو نەبێت. بەڵام هەر کە لە بارەگای په‌ژاک دەرچووم، لە هەمان کاتدا هەستم بە ئازادی و ترس دەکرد. دوای هەڵاتن گەیشتمە بازگەی ئاسایش و نزیکەی ٢٦ ڕۆژ لەوێ ڕاگیرام. لەم ماوەیەدا لێپرسینەوەم لەگەڵ کرا و لێکۆڵینەوەم لەگەڵ کرا. تێگەیشتم کە په‌ژاک نەک هەر نەیتوانیوە بەڵێنەکانی جێبەجێ بکات، بەڵکو ژینگەیەکی سەخت و دڕندەی بۆ ئەندامەکانی خوڵقاندووە. واتە ئەوانیش بە په‌ژاک دڵخۆش نەبوون.
پرسیار: کاتێک گەڕایتەوە ئێران، چۆن مامەڵەت لەگەڵ کرا؟ ئایا ئەو دەنگۆیانەی په‌ژاک ڕاست بوون؟
شایان محەممەدی: سەرەتا کەمێک نیگەران بووم لەوەی چیم بەسەر دێت. چونکە دەمزانی کە بوومەتە ئەندامی گروپێکی چەکدار. بەڵام هیوادار بووم چونکە بەڕاستی هیچم نەکردبوو و چەکم بەدەستەوە نەبوو بۆ چالاکیی چەکداری. کاتێک گەیشتمە ئێران هیچ ڕەفتارێکی خراپم لە لایەن هێزە سەربازی و ئەمنییەکانەوە نەبینی. بەپێچەوانەی چاوەڕوانییەکانم، دوای چەند ڕۆژێک تەنیا دانیشتنێکی کورتم لە دادگای شۆڕشدا هەبوو و دوای ئەوە ڕێگەم پێدرا بگەڕێمەوە بۆ ژیانی ئاسایی خۆم. ئەزمونێکی زۆر ئەرێنی بوو بۆ من و ئەوە دەرکەوت کە دەتوانم بە تەندروستییەکی باشەوە ئەم دۆخە سەختانە تێپەڕێنم و ڕابردوو لەبیر بکەم. تەنیا بەهۆی ئەوەی بە شێوەیەکی نایاسایی وڵاتم بەجێهێشتووە، غەرامە کرام و هیچ هەواڵێکی زیندان و دەستبەسەرکردن و ئەشکەنجەدان نەبوو. هەموو بانگەشەکانی په‌ژاک درۆ بوون!
پرسیار: ئێستا کە ئاوڕێک لە دواوە دەدەیتەوە، هەستت چۆنە؟
شایان محەممەدی: بەهۆی ئەو ئەزموونەوە هەست دەکەم چەندین ساڵ لە ژیانم بەفیڕۆدا. بەڵام دڵخۆشم کە لەگەڵ خێزانەکەم گەڕامەوە و توانیم لەو دۆخە ڕزگارم بێت. دەزانم خەڵکێکی زۆر چوونەتە ناو په‌ژاک و تەنانەت تەرمەکانیان نەگەڕاوەتەوە بۆ ئێران. ئەم ئەزموونە فێری کردم کە پێویستە هەمیشە لەسەر بنەمای عەقڵ و لۆژیک بڕیار بدەم نەک لەسەر بنەمای سۆز.
پرسیار: ئایا پەیامێکتان هەیە بۆ ئەوانی تر؟
شایان محەممەدی: بەڵێ، ئامۆژگاری ئەو گەنجانە دەکەم کە ڕەنگە لە ژێر کاریگەری گروپە سیاسییەکاندا بن، هەمیشە بە وردی و بیرکردنەوە بڕیار بدەن. ڕەنگە بەڵێنە گەورە و سەرنجڕاکێشەکان ڕاستەقینە نەبن و تەنها دەبێتە هۆی بەفیڕۆدانی کات و وزەت. ژیان زۆر بەنرخە بۆ ئەوەی مەترسی لەسەر بکرێت. ئەم گروپانە زیاتر بیر لە بەرژەوەندی خۆیان دەکەنەوە و بە ئاسانی خەڵک دەکەنە قوربانی.
