فەردین خاسی هەرچەندە خوێندکارێکی بەتوانا بوو، بەڵام ناچار بوو واز لە خوێندن بهێنێت
بە پێی ڕاپۆرتی ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران لە مەریوانەوە، یەکێک لەو پرسانەی کە هەمیشە جێی سەرنجی ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران بووە، بەدواداچوون بۆ پرسە کۆمەڵایەتییەکان و زیانەکانی ناوچە کوردستانییەکانی ئێران و کاریگەرییەکانی لەسەر ئەو فریودانەیە و ئەندامێتی گەنجان لە گروپە چەکدارەکانی وەک کۆمه‌له. بەدواداچوونە پسپۆرەکانی چاودێری و سەدان چاوپێکەوتن کە لە سایتەکەماندا بڵاوکراونەتەوە دەریدەخەن کە زۆرینەی ڕەهای ئەندامانی فریودراو و ڕفێنراو لە چینی لاواز و هەژاری کۆمەڵایەتین و زۆربەیان کێشەی خێزانییان هەیە. بە واتایەکی تر، لە نێو ئەندامانی ئێرانی گرووپە چەکدارە کوردییەکانی وەک کۆمه‌له، په‌ژاک، و دیموکرات و پاک، دەگمەنە کەسانێک بدۆزنەوە کە کێشەی دارایی و کێشەی خێزانی و کۆمەڵایەتی و سۆزداری و هتدیان نەبێت.
واتە دەتوانرێت بڵێین نزیکەی هەموو ئەندامانی گرووپە چەکدارەکان ئێرانیان بەجێهێشتووە و بەهۆی هەژاری و بێکاری و بنەماڵەیی و زیانی کۆمەڵایەتی و هتد و بۆ دەربازبوون لەم زیانانە چوونەتە ناو هەیکەلی ئەو گرووپانە. یەکێک لە زیانە کۆمەڵایەتییە گرنگەکانی ناوچە کوردستانییەکان کە کاریگەری بەرچاوی لەسەر ئەندامێتی گەنجان و هەرزەکارانی کورد لە گروپە چەکدارەکاندا هەیە، جیابوونەوەی دایک و باوکانە. منداڵی جیابوونەوە لە هەموو ناوچەکانی جیهان بە کردەوە جێهێڵراوە و ڕەنگە دایک و باوک یان خێزانی دایک و باوک منداڵی جیابوونەوە قبوڵ نەکەن. بۆیە منداڵی جیابووەوە بە کردەوە بەهاکانی خێزان و خێزانی نییە و لەوانەیە هەر تاوانێک ئەنجام بدات. ئەم تاوانە لە ناوچە کوردنشینەکاندا دەکرێت جێهێشتنی وڵات و چوونە ناو گروپێکی وەک کۆمه‌له بێت. ئه م زیانه ، له گه ڵ کێشه ی دارایی چڕتر بووه ته وه و به کرده وه لاوان به ڕه و ئه و گروپانه پاڵ ده نێت.
فەردین خاسی، ئەندامی پێشووی گرووپی چەکداری کۆمەڵە، لە ساڵی ٢٠٠٢ لە شاری مەریوان لەدایک بووە، ساڵی ٢٠٢٢ چووەتە ناو وڵات و خۆی بە پاسەوانی سنوور ناساندووە. فەردین خاسی هەرچەندە خوێندکارێکی بەتوانا بوو، بەڵام ناچار بوو واز لە خوێندن بهێنێت. ساڵێک لە شارەکانی یەزد و شەهرەکۆرد وەک بەردشکێن کاری کردووە، ٦ مانگ پاسەوانی باڵەخانەیەکی نیوە تەواو بووە لە تاران، هەروەها ٧ مانگ لە تاران کاری کردووە و سەرقاڵی دروستکردنی شیرینی بووە بۆ ٤ مانگ، و لە کۆتاییدا، بەهۆی کێشەی داراییەوە، ناچار بوو بچێتە ناو کۆمەڵە. نزیکەی ساڵێکە لە کۆمەڵەیدایە و لەم چاوپێکەوتنەدا باسی ئەزموونەکانی خۆی لە “زیندانێک بە ناوی کۆمەڵە” دەکات.
پرسیار: تکایە ڕوونی بکەرەوە کە چی وای لێکردیت بچیتە ناو کۆمەڵە؟ ئایا ئاشنای ئەم گروپە بوویت و سروشتی ئەو گروپەتان زانیوە؟
فەردین خاسی: لە تەمەنی هەرزەکارییەوە ڕووبەڕووی چەندین کێشە بوومەوە. دایک و باوکم بە هۆکاری دارایی و کۆمەڵایەتی جیابوونەوە و من بە تەنیا بارگرانی ژیانم هەڵدەگرت. لە قوتابخانە باش بووم و هەمیشە ئومێدم بە داهاتوو هەبوو، بەڵام بەهۆی کێشەی داراییەوە ناچار بووم واز لە خوێندن بهێنم. دوای ئەوە گەشتم بۆ شارە جیاوازەکان کرد و وەک کرێکارێک کارم دەکرد بۆ دابینکردنی خەرجییەکانی ژیانم، بەڵام بارودۆخەکە زۆر سەخت بوو و هەستم دەکرد هیچ ڕێگەیەکم نییە بۆ پێشکەوتن. چونکە مووچەی کرێکارێک بەشی من نەبوو و هیچ لایەنگرێکم لە ژیانمدا نەبوو. مەبەستم ئەوەیە بە کردەوە لەلایەن هەموو خزمەکانەوە ڕەتکرامەوە. ڕاستییەکە ئەوەیە کە من هیچم لەبارەی کۆمەڵەوه نەدەزانی. کاتێک لە شارە جیاوازەکانی ناوچەکانی ڕۆژئاوای وڵات کارم دەکرد، هەندێک لە هاوکارەکانم باسیان دەکرد و پێشنیاریان کرد کە پەیوەندییان پێوە بکەم. بەڵێنیان پێدام لەوانە مووچەی زۆر و پشتگیری لە ژیان و پیشەدا. لەو کاتەدا بەدوای ڕێگایەکدا دەگەڕام بۆ دەربازبوون لە دۆخە سەختەکەی ژیانم و نزیکترین ڕێگاش بۆ من ئەوە بوو کە ببم بە ئەندامی کۆمەڵە. گەنجێک کە وازی لە خوێندن هێناوە و دەوام دەکات و دایک و باوکی نییە دەتوانێت بە هەر ڕێگایەکی هەڵەدا بڕوات.
ئەمەش بەسەر منیشدا هات و بەهۆی نەزانینی سروشتی کۆمەڵە و هەژاری و بێکارییەوە فریودرام و کەس نەبوو ڕێگای ڕاستم پیشان بدات. نە گەورە و دایک و باوک و بەزەیی لە دەوروبەرمدا نەبوو کە لە مەترسییەکانی ئەندامبوونم لە کۆمەڵە ئاگادارم بکەنەوە. لە ئەنجامدا بە ئاسانی فریودرام.
پرسیار: ئەو بەڵێنانە چین کە پێیان داویت؟ چۆن هەستیان پێکردیت؟
فەردین خاسی: پێیان وتم ئەگەر پەیوەندیم بە کۆمەڵەوە بکەم، بە ئاسانی دەتوانم ژیانم بنیات بنێم و یارمەتی خەڵکی تریش بدەم. هەستم دەکرد بە پەیوەندیکردنم بەوانەوە دەتوانم ئامانجێکی گەورەترم هەبێت و لە ژیانی یەکدەنگ و ماندووبوون دەربچم. ئەم هەستە سەرنجی ڕاکێشام و بڕیارمدا بەشداریان بکەم. سەرنجڕاکێشترین بەڵێنەکانیان بابەتی دارایی بوو. هەروەها گەنج بووم و بێزار بووم لە ئاوارەبوون لە شارە جیاوازەکان بۆ کارکردن. بەدوای جۆراوجۆری و مووچەی باشتر و ژینگەیەکی سەرنجڕاکێشتردا دەگەڕام. کاتێک کرێکار بووم خاوەنکار و هەندێک کرێکاری تر فەرمانیان پێدام؛ بەڵام پێم وابوو کە دەتوانم ڕۆڵێکی گرنگ لە کۆمەڵەدا بگێڕم و بەشێکی گەورە بم لە تیپێک و دەتوانم پلەی بەرز بکەمەوە. بێگومان هەموو ئەم بەڵێنە ماددی و نامادییە درۆیەکی گەورە بوون کە بە تێپەڕبوونی کات بۆم ئاشکرا بوو.
پرسیار: بارودۆخی ژیانتان لە کۆمەڵە چۆن بوو؟ ئایا بەڵێنەکانیان جێبەجێ کرا؟
فەردین خاسی: بە هیچ شێوەیەک؛ هیچ کام لە وشە سەرەتاییەکان ڕاست نەبوون. واتە ئەگەر حاڵەتێک یان دوو حاڵەتیش ڕاست بووایە زۆر کەس بە هۆکاری جۆراوجۆر لە کۆمەڵە دەمانەوە. دوای ئەوەی پەیوەندیم بە کۆمەڵەوە کرد، بۆم دەرکەوت کە ڕاستییەکان زۆر جیاوازن لەوەی ئەوان گوتیان. لەگەڵ گەیشتنمان لە بنکەیەکدا دانران کە بارودۆخی ژیانی زۆر سەخت بوو. هەرگیز بەڵێنەکانی وەک مووچەی زۆر و ئاسانکاری باش جێبەجێ نەکرا. واتە کۆمەڵە قورسایی گروپێک یان حکومەتێک نەبووە کە سپۆنسەری بکات. ئەگەر بەڕاستی ئەم گروپە بتوانێت کاریگەر و کارامە بێت، بەدڵنیاییەوە سپۆنسەری دارایی دەبوو و بەم شێوەیە ئەندامی زیاتری بۆ خۆی ڕادەکێشا و مووچەی باشی دەدا بە ئەندامان بۆ پاراستنی هێزەکانی لانیکەم بە بیانووی پارە. بەڵام هەمان شت ڕووی نەدا. لە ژوورێکی هاوبەشدا دەژیاین و هیچ ئازادییەکمان نەبوو لە جووڵەکردندا. ڕۆژان لە مەشق و ڕاهێنانی سەربازی و سیاسی بەسەر دەبرد، ئەمەش بۆ من قورس و سەرلێشێواو بوو، وەک کەسێک کە هیچ زانیارییەکم لەسەر ئەو بابەتانە نەبوو. مەشقی سەربازی، بەبێ هیچ بەکارهێنانێک، بە دڵنیاییەوە دوای ماوەیەک بێزارکەر دەبێت. زۆرێک لە ئەندامە گەنجەکان دواجار پەرۆش بوون و بەدوای ئۆپەراسیۆنێکی ڕاستەقینەدا دەگەڕان؛ بەڵام لەبەر ئەوەی کۆمەڵە هیچ کێشێکی نەبوو و هیچ هێزێکی ئۆپەراسیۆنی نەبوو بە هیچ شێوەیەک، ئێمە تەنها سەرقاڵی ڕۆتینێکی ڕۆژانە و ژیانێکی دووبارە بووین. پەروەردەی سیاسیش بێمانا بوو و هیچ بەهایەکی ڕاستەقینەی نەبوو و زۆر بێزارکەر بوو.
پرسیار: چەند ساڵ لە کۆمەڵە بوویت و چ ئەزموونێکت بەدەست هێنا؟
فەردین خاسی: نزیکەی ساڵێک لە کۆمەڵە بووم و لەو ماوەیەدا باری دەروونی و جەستەییم زۆر خراپ بوو. فشاری دەروونی و ماندووبوون زۆر ماندوو و بێ هیوای کردم. هەندێک جار هەستم دەکرد هیچ ڕێگەیەکی دەربازبوون نییە و لە زیندانێکدا بووم. بەردەوام لە خۆمم دەپرسی، ئایا بەڕاستی ئەمە ئەوەیە کە من ویستم؟ چونکە ئێمە لەژێر فشاری ژیانی سەربازگەیەکدا بووین. مووچەمان باش نەبوو، ئیمکاناتمان نەبوو، بە یەک وشە بەڕاستی دیل بووین. لەم یەک ساڵەدا زۆر قورس بوو بۆ من و زۆر ئاشنا بووم بە سروشتی ئەم مۆدێلە گروپییە.
پرسیار: چی ڕوویدا وای لێکردی بڕیار بدەیت ڕابکەیت؟
فەردین خاسی: بڕیاری ڕاکردن لە ڕۆژێکی باراناوی و ساردی بەهاردا هاتە مێشکم؛ بێگومان دوای ساڵێک لە نەهامەتی و بەرگەگرتنی فشار و بێ پارە! لە فشار و بێزارییەکان بێزار بووم. لە ساتێکدا تێگەیشتم کە دەبێت لەم دۆخە ڕزگارم بێت. بە یەکێک لە هاوڕێکانمم وت کە دەمەوێت ڕابکەم و ئەویش لەم ڕووەوە پشتگیری کردم. بنکەکەم بەجێهێشت و چوومە سلێمانی و ماوەیەک لەوێ ژیام. لەوێ دەستم بە کارکردن کرد و هەوڵمدا ژیانم ئاوەدان بکەمەوە. دوای چەند هەفتەیەک بیرم لەوە کردەوە کە دەبێ بگەڕێمەوە بۆ ئێران. ترسی دەستگیرکردن و لێکەوتەکانی بەردەوام لە مێشکمدا بوو. ترسام جارێکی تر لەلایەن کۆمەڵە و گروپە هاوشێوەکانی ترەوە بە دیل بگیرێمەوە، یان پۆلیسی سلێمانی بە هۆکاری جۆراوجۆر دەستگیرم بکات و جارێکی تر ئەزموونی زیندان بکاتەوە.
پرسیار: لە کاتی گەڕانەوەت بۆ ئێران چیت بەسەر هات؟
فەردین خاسی: کە گەڕامەوە بۆ ئێران، هەستم بە نیگەرانی دەکرد کە ڕەنگە بەهۆی ئەندامێتیم لە کۆمەڵە مامەڵەی خراپم لەگەڵدا بکرێت. من نیگەران بووم لە زیندانی درێژخایەن. بێگومان بەڕاستی لە کۆمەڵە هیچم نەکردبوو. واتە تەنانەت بەشداری ئۆپەراسیۆنیشم نەکردبوو؛ بەڵام من نیگەران بووم. بەڵام بە پێچەوانەی ئەوەی کە خەیاڵم دەکرد، مامەڵەیەکی باشم لەگەڵدا کرا. تەنها چەند پرسیارێکیان لێکردم و دوای چەند ڕۆژێک ئازادکرام. ئێستا کە لەگەڵ ژیانمدا دەڕۆم، زۆر دڵخۆشم کە گەڕامەوە بۆ زێدی خۆم و ئیتر هەست بە تەنیایی ناکەم.
