فەردین خاسی سەرەڕای ئەوەی خوێندکارێکی بەهرەمەند بوو، بەڵام ناچار بوو واز لە خوێندن بهێنێت
بە پێی ڕاپۆرتی ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران لە مەریوانەوە، یەکێک لەو بابەتانەی کە هەمیشە جێی سەرنجی چاوەدێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران بووە، بەدواداچوون بۆ پرسە کۆمەڵایەتییەکان و زیانەکانی ناوچە کوردنشینەکانی ئێران و کاریگەرییەکانی لەسەر فریودان و ئەندامێتی گەنجان و هەرزەکاران لە گرووپە چەکدارەکانی وەک کۆمەڵەیە. لێکۆڵینەوە تایبەتمەندەکانی ڕۆژنامەی واتچ و سەدان چاوپێکەوتن کە لە سایتەکەماندا بڵاوکراونەتەوە دەریدەخەن کە زۆرینەی ڕەهای ئەندامانی فریودراو و ڕفێنراو لە چینێکی کۆمەڵایەتی لاواز بوون و هەن، هەژارن و زۆربەیان کێشەی خێزانیییان هەیە. بە واتایەکی تر لە نێو ئەندامانی ئێرانی گرووپە چەکدارە کوردییەکانی وەک کۆمەڵە و په‌ژاک و پارتی دیموکرات و پاک، دەگمەنە کەسانێک بدۆزنەوە کە کێشەی دارایی و کێشەی خێزانی و کۆمەڵایەتی و دەروونی و هتدیان نەبێت.
ئەمەش بەو مانایەیە کە دەتوانین بڵێین نزیکەی هەموو ئەندامانی گرووپە چەکدارەکان ئێرانیان بەجێهێشتووە و چوونەتە ناو قەوارەی ئەو گرووپانە بەهۆی هەژاری و بێکاری و فرۆشیاری سەر شەقامەکان و زیانەکانی بنەماڵەیی و کۆمەڵایەتی و هتد و بۆ دەربازبوون لەو زیانانە. یەکێک لە گرنگترین کێشە کۆمەڵایەتییەکانی ناوچە کوردییەکان کە کاریگەری بەرچاوی لەسەر پەیوەندیکردنی گەنجان و هەرزەکارانی کورد بە گروپە چەکدارەکانەوە هەیە، جیابوونەوەی دایک و باوکانە. منداڵانی جیابوونەوە بە کردەوە لە هەموو ناوچەکانی جیهاندا جێهێڵراون و دایک و باوک یان خێزانی باوک و دایکیش لەوانەیە منداڵی جیابوونەوە وەک سەرپەرشتیاری خۆیان قبوڵ نەکەن. بۆیە منداڵی تەڵاق بە کردەوە خێزان و بەها خێزانی و سەرپەرشتیار و هتد نییە و لەوانەیە هەر تاوانێک ئەنجام بدات. ئه م تاوانه له ناوچه کوردنشینه کان ده توانێت به جێهێشتنی وڵات و په یوه ستبوون به گرووپێکی وه ک کۆمه ڵه بگرێته وه . ئەم زیانە لەگەڵ کێشە داراییەکان زیاتر دەبن و بە کردەوە گەنجان بەرەو ئەم گروپانە دەبات.
فەردین خاسی، ئەندامی پێشووی گرووپی چەکداری کۆمەڵە، لە ساڵی ١٣٩٧ی هەتاوی لە شاری مەریوان لە دایکبووە، لە ٨ی پووشپەڕی ١٤٠١دا چووەتە نێو وڵات و خۆی بە پاسەوانی سنوور ناساندووە. فەردین خاسی سەرەڕای ئەوەی خوێندکارێکی بەهرەمەند بوو، بەڵام ناچار بوو واز لە خوێندن بهێنێت. بۆ ماوەی ساڵێک لە شارەکانی یەزد و شەهرەکۆرد کاری بەرد چەقاندنی کردووە، هەروەها بۆ ماوەی ٦ مانگ پاسەوانی بیناسازی نیوە کاتیی لە تاران بووە، هەروەها بۆ ماوەی ٧ مانگ لە شاری سروەئاباد لە شیرینییەکدا کاری کردووە. نزیکەی ساڵێکە لە کۆمەڵەدایە و لەم چاوپێکەوتنەدا باس لە ئەزموونەکانی خۆی لەگەڵ “بەندکراوێک بە ناوی کۆمەڵە” دەکات.
پرسیار: تکایە ڕوونی بکەرەوە کە چی وای لێکردی بچیتە ناو کۆمەڵە؟ ئایا ئاشنای ئەم گروپە بوویت و سروشتی ئەو گروپەتان زانیوە؟
فەردین خاسی: لە تەمەنی هەرزەکارییەوە ڕووبەڕووی چەندین کێشە بوومەوە. دایک و باوکم بە هۆکاری دارایی و کۆمەڵایەتی جیابوونەوە، منیش بە تەنیا بارگرانی ژیانم هەڵدەگرت. ئاستی ئەکادیمیم لە قوتابخانە باش بوو و هەمیشە ئومێدم بە داهاتوو هەبوو، بەڵام بەهۆی کێشەی داراییەوە ناچار بووم واز لە خوێندن بهێنم. دوای ئەوە گەشتم بۆ شارە جیاوازەکان دەکرد و وەک کرێکارێک کارم دەکرد بۆ ئەوەی بتوانم بژێوی ژیانم دابین بکەم، بەڵام مەرجەکان زۆر سەخت بوون و هەستم دەکرد هیچ ڕێگەیەکم نییە بۆ پێشکەوتن. چونکە بەڕاستی مووچەکەم بەشی من نەبوو، وە هیچ پشتیوانییەکم لە ژیانمدا نەبوو. واتە بە کردەوە لەلایەن هەموو خزمەکانمەوە ڕەتکرامەوە. ڕاستییەکە ئەوەیە، من هیچم لەبارەی کۆمەڵەوە نەدەزانی. لەکاتی کارکردن لە شارە جۆراوجۆرەکانی ناوچەکانی ڕۆژئاوای وڵات، هەندێک لە هاوکارەکانم باسیان دەکرد و پێشنیاریان دەکرد بچمە پاڵیان. بەڵێنیان پێدام، لەوانە مووچەی زۆر و پشتگیری لە ژیان و پیشەدا. لەو کاتەدا بەدوای ڕێگایەکدا دەگەڕام بۆ دەربازبوون لە بارودۆخی سەختی ژیانم و نزیکترین ڕێگاش بۆ من پەیوەندیکردن بوو بە کۆمەڵە. گەنجێک کە وازی لە خوێندن هێناوە و کرێکارە، و دایک و باوکی نییە، بە کردەوە دەتوانێت بچێتە سەر هەر ڕێگایەکی هەڵە. ئەمە بەسەر منیشدا هات و بە هۆی نەزانی لە سروشتی کۆمەڵە و هەژاری و بێکاری، فریودرام و کەس نەبوو ڕێگای ڕاستم پیشان بدات. هیچ گەورە و دایک و باوک و بەزەیییەک لە دەوروبەرمدا نەبوو کە ئاگادارم بکەنەوە لە مەترسییەکانی پەیوەستبوون بە کولتێکەوە. لە ئەنجامدا بە ئاسانی گێل بووم.
پرسیار: ئەو بەڵێنانەی پێیان دابوو چین؟ چ هەستێکیان پێت گەیاند؟
فەردین خاسی: پێیان وتم ئەگەر بچمە ناو کۆمەڵە، بە ئاسانی دەتوانم ژیانم بنیات بنێم و یارمەتی خەڵکی تریش بدەم. هەستم دەکرد بە پەیوەندیکردنم بەوانەوە، دەتوانم ئامانجێکی گەورەترم هەبێت و لە ژیانی یەکدەنگ و ماندووبوون ڕزگارم بێت. ئەم هەستە سەرنجی ڕاکێشام و بڕیارمدا بەشداریان بکەم. سەرنجڕاکێشترین بەڵێنەکانیان دارایی بوو. هەروەها گەنج بووم و بێزار بووم لە سەرگەردانی بە شارە جیاوازەکاندا بەدوای کاردا. من بەدوای هەمەجۆریی و مووچەی باشتر و ژینگەیەکی سەرنجڕاکێشتردا دەگەڕام. کاتێک کرێکار بووم، خاوەنکارەکەم و هەندێک کرێکاری تر فەرمانیان پێدەدام؛ بەڵام پێم وابوو دەتوانم لە کۆمەڵەدا ڕۆڵێکی گرنگ بگێڕم و بە جۆرێک لە جۆرەکان بەشێک بم لە گروپەکە و دەرفەتی بەرزکردنەوەی پلەم بۆ دەڕەخسێت. بێگومان هەموو ئەم بەڵێنە ماددی و ناماددییانە درۆیەکی گەورە بوون کە وردە وردە بۆم ڕوون بووەوە.
پرسیار: بارودۆخی ژیانتان لە کۆمەڵە چۆن بوو؟ ئایا بەڵێنەکانیان جێبەجێ کرا؟
فەردین خاسی: بە هیچ شێوەیەک؛ هیچ کام لە وشە سەرەتاییەکان ڕاست نەبوون. واتە ئەگەر یەکێک یان دوو لەوانە ڕاستیش بوایە، ڕەنگە زۆر کەس بە هۆکاری جۆراوجۆر لە کۆمەڵەدا بمێننەوە. دوای پەیوەست بوونم بە کۆمەڵە، بۆم دەرکەوت کە واقیعەکان زۆر جیاوازن لەوەی ئەوان گوتوویانە. لەگەڵ گەیشتنمان لە بنکەیەکدا دانران کە بارودۆخی ژیانی زۆر سەخت بوو. هەرگیز بەڵێنەکانی وەک مووچەی زۆر و ئاسانکاری باش جێبەجێ نەکرا. ئەمەش بەو مانایەیە کە کۆمەڵە ئەو قورساییەی نەبووە و نییە کە لە لایەن گرووپێک یان حکومەتێکەوە لە ڕووی داراییەوە پاڵپشتی بکرێت. ئەگەر بەڕاستی ئەم گروپە بتوانێت کاریگەر و کارامە بێت، بە دڵنیاییەوە سپۆنسەری دارایی دەبوو، بەم شێوەیە ئەندامی زیاتری بۆ خۆی ڕادەکێشا و مووچەی باشیان پێدەدا، لانیکەم بۆ پاراستنی هێزەکانی بە بیانووی پارە. بەڵام ئەوەش ڕووی نەدا. لە ژوورێکی هاوبەشدا دەژیاین و هیچ ئازادییەکمان نەبوو لە جووڵەکردندا. ڕۆژانێک بە مەشقی سەربازی و سیاسی بەسەر دەبرد، ئەمەش بۆ من قورس و سەرلێشێواو بوو، وەک کەسێک کە بە تەواوی نائاشنا بووم بەو بابەتانە. ڕاهێنانی سەربازی، بەبێ هیچ بەکارهێنانێک، بە دڵنیاییەوە دوای ماوەیەک بێزارکەر دەبێت. زۆرێک لە ئەندامە گەنجەکان دواجار پەرۆش بوون و بەوپەڕی چاوەڕوانییەوە چاوەڕوانی ئۆپەراسیۆنێکی ڕاستەقینە بوون؛ بەڵام لەبەرئەوەی کۆمەڵە هیچ قورسایی و هیچ هێزێکی ئۆپەراسیۆنی نەبوو، بە سادەیی خەریکی ژیانێکی ڕۆژانە و دووبارەبووەوە بووین. هەروەها پەروەردەی سیاسی بێمانا بوو، هیچ بەهایەکی ڕاستەقینەی نەبوو، زۆر بێزارکەر بوو.
پرسیار: تا چەند لە کۆمەڵە بوویت و چ ئەزموونێکت بەدەست هێنا؟
فەردین خاسی: نزیکەی ساڵێک لە کۆمەڵە بووم، لەو ماوەیەدا باری دەروونی و جەستەییم زۆر خراپ بوو. فشاری دەروونی و ماندووبوون لەڕادەبەدەر ماندوو و بێزاری کردم. هەندێک جار هەستم دەکرد دەربازبوون نییە و لە زیندانێکدا بووم. لە خۆمم پرسی، ئایا بەڕاستی ئەمە ئەوەیە کە من ویستم؟ چونکە ئێمە لە ژێر فشاری توندی ژیانی سەربازگەیەکدا بووین. مووچەی باشمان نەبوو، هیچ ئیمکاناتێکمان نەبوو، بە یەک وشە بەڕاستی دیل بووین. ئەمساڵی ڕابردوو زۆر سەخت بوو بۆ من، زۆر ئاشنا بووم بە سروشتی ئەم مۆدێلە گروپییە.
پرسیار: چی ڕوویدا وای لێکردی بڕیار بدەیت ڕابکەیت؟
فەردین خاسی: بڕیاری هەڵهاتن لە ڕۆژێکی باراناوی و ساردی بەهاردا هاتە مێشکم؛ بێگومان دوای ساڵێک لە نەهامەتی و فشار و بێ پارە! لە فشار و نائومێدیەکان ماندوو بووم. لە چرکەیەکدا تێگەیشتم کە دەبێت بە هەر نرخێک بێت لەم دۆخە ڕزگارم بێت. بە هاوڕێیەکم گوت کە دەمەوێت ڕابکەم، ئەویش لەم ڕووەوە پشتگیری کردم. بنکەکەم بەجێهێشت و چوومە سلێمانی و ماوەیەک لەوێ ژیام. لەوێ وەک کرێکارێک کارم دەکرد و هەوڵمدا ژیانم ئاوەدان بکەمەوە. دوای چەند هەفتەیەک دەستم کرد بە بیرکردنەوە لەوەی کە دەبێ بگەڕێمەوە بۆ ئێران. ترسی دەستگیرکردن و لێکەوتەکانی بەردەوام لە مێشکمدا بوو. من دەترسام کە یان جارێکی تر لەلایەن کۆمەڵە و گروپە هاوشێوەکانی ترەوە بگیرێنمەوە، یان پۆلیسی سلێمانی بە هۆکاری جۆراوجۆر دەستبەسەرم بکات و دووبارە ئەزموونی زیندان بکەمەوە.
پرسیار: کاتێک گەڕایتەوە ئێران چیت بەسەر هات؟
فەردین خاسی: کە گەڕامەوە بۆ ئێران، هەستم بە نیگەرانی دەکرد کە ڕەنگە بەهۆی ئەندامێتی لە کۆمەڵەدا مامەڵەی خراپم لەگەڵدا بکرێت. من نیگەران بووم لە زیندانییەکی درێژخایەن. بێگومان من بەڕاستی لە کۆمەڵەدا هیچم نەکردبوو. واتە تەنانەت لە یەک ئۆپەراسیۆنیشدا بەشداریم نەکردبوو؛ بەڵام من نیگەران بووم. بەڵام بە پێچەوانەی ئەوەی کە خەیاڵم پێیدا بوو، مامەڵەیەکی باشم لەگەڵ کرا. تەنها چەند پرسیارێکیان لێکردم و دوای چەند ڕۆژێک ئازادکرام. ئێستا کە لەگەڵ ژیانمدا دەڕۆم، زۆر دڵخۆشم کە گەڕامەوە ماڵەوە و ئیتر هەست بە تەنیایی ناکەم.
