کۆمەڵەی مافی مرۆڤ داوا لە حکومەتی تورکیا دەکات کە چارەسەری ئەو پرسە سیستماتیکیانە بکات کە مافەکانی منداڵان تێکدەدەن
ڕاپۆرتێکی نوێی کۆمەڵەی مافی مرۆڤ ئاشکرای دەکات کە لە ماوەی یەک ساڵی ڕابردوودا ژمارەیەکی نیگەرانکەر لە پێشێلکارییەکانی مافی منداڵان لە ناوچە کوردنشینەکانی تورکیا ڕوویانداوە؛ لە چوارچێوەی ئاستەنگە سیاسی و کۆمەڵایەتییە بەردەوامەکاندا لانیکەم ٣٦ منداڵ گیانیان لەدەستداوە. ڕاپۆرتێکی کۆمەڵەی مافی مرۆڤی دیاربەکر تیشکی خستۆتە سەر کاریگەرییە سەختەکانی کێشەی چارەسەرنەکراوی کورد لە تورکیە لەسەر منداڵانی ناوچەکە. ڕاپۆرتەکە کە لە 19ی ئەم مانگە پێش ڕۆژی جیهانی منداڵان پێشکەشکرا؛ وردەکارییەکانی ئەو پێشێلکارییانە دەخاتە ڕوو کە لە نێوان مانگی نۆڤەمبەری ٢٠٢٣ تا تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ لانیکەم ٣٦ منداڵیان کوشتووە. پارێزەرێک بە ناوی بارفین ئێلچی، ئەندامی کۆمیسیۆنی مافی منداڵانی ڕێکخراوەکە، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا کە لە نووسینگەی کۆمەڵەی مافی مرۆڤ لە شارەکە بەڕێوەچوو، زانیاری گرنگی وەک دەرئەنجامەکانی ڕاپۆرتەکە خستەڕوو. پێشکەش کراوە. بە گوتەی ئێلچی، منداڵانی ناوچەکانی ڕۆژهەڵات و باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکیا کە زۆرینەی کوردن، ڕووبەڕووی کۆمەڵێک مەترسی دەبنەوە کە لە ململانێی بەردەوام و هەڵاواردنی ڕێکخراو و توندوتیژی کۆمەڵایەتییەوە سەرچاوە دەگرن. جەختی لەوە کردەوە کە ڕەخنەکانی تورکیا سەبارەت بە بڕگە گرنگەکانی ڕێککەوتننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ مافەکانی منداڵان کە لە ساڵی ١٩٩٥ پەسەند کرا؛ پارێزگارییە سەرەتاییەکان بۆ منداڵان لە کەمینە نەتەوەیی و ئایینی و زمانەوانییەکان تێکدەدات. ئەم ڕەچاوکردنانە مافە کولتووری و زمانەوانییەکانیان سنووردار دەکەن و دەرفەتی گەشەکردنیان لە ژینگەی کولتووری خۆیاندا بێبەش دەکەن. ڕاپۆرتی کۆمەڵەی مافی مرۆڤ دەرئەنجامە ترسناکەکانی ئەم جۆرە نایەکسانییە پێکهاتەییانەی ئاشکرا دەکات. بەهۆی کەمتەرخەمی دەسەڵاتداران چوار منداڵ گیانیان لەدەستداوە، لەوانە ڕووداوەکانی ئۆتۆمبێلی حکومەت و تەقەمەنی نەتەقینەوە کە لە ناوچە جێناکۆکەکاندا بەجێماوە؛ 18 منداڵی دیکە لە هەلومەرجێکی گوماناویدا گیانیان لەدەستداوە، هەروەها 9 منداڵی دیکەش بەهۆی توندوتیژی خێزانییەوە کوژراون. لەوەش نیگەرانکەرتر ئەوەیە کە لانیکەم پێنج منداڵ لە ناو خێزانەکانی خۆیاندا دەستدرێژی سێکسییان کراوەتە سەر و توندوتیژی کۆمەڵایەتی بەرفراوان گیانی چوار منداڵی دیکەی کوشتووە. مەودای بەرفراوانی پێشێلکارییەکان بە هەمان شێوە جێگەی نیگەرانییە. لە ماوەی ساڵی ڕابردوودا لانیکەم ٨١ منداڵ دەستبەسەر کراون و پانزە منداڵیش دەستدرێژی جەستەیییان کراوەتە سەر؛ لەو ژمارەیەش دوو منداڵ لەژێر دەستبەسەری پۆلیسدان و 10 منداڵیش لە زینداندان. هەروەها قوتابخانەکان بەرگریان نەبووە لە توندوتیژی و لانیکەم چوار منداڵ لە شوێنی پەروەردەدا دەستدرێژی جەستەیییان کراوەتە سەر. ئەلچی ئاماژەی بە ناسەقامگیری کۆمەڵایەتی-سیاسی بەردەوام لە ناوچەکەدا کرد، کە بەهۆی پاشهاتەکانی بوومەلەرزە وێرانکەرەکانی پارێزگای قەرنمەڕەش لە شوباتی ٢٠٢٤دا خراپتر بووە؛ وە ئەم کێشەیە هۆکارێکی بەرچاوە بۆ توندکردنەوەی لاوازی منداڵان. نموونەی ئەو منداڵانەی هێنایەوە کە ناچار دەکرێن لەگەڵ دایکە زیندانیکراوەکانیان بژین؛ هەروەها نەبوونی چاودێری تەندروستی گونجاو و ئەو کەیسانەی کە باندە تاوانکارییەکانی وەک قاچاخچییەکانی منداڵی ساوایان تێدایە؛ ئاماژەی بەوەشکرد. هەروەها ڕەخنەی لە بێتوانایی سیستەمی دادوەری گرت لە مامەڵەکردن لەگەڵ تاوانەکانی دژی منداڵان بە شێوەیەکی دروست و وتی کە ئەمە کولتوری بێ سزایی بەردەوام دەکات. ڕاپۆرتەکە جەخت لەوە دەکاتەوە کە ئەم تەحەددایانە تەنیا لە لاوازییە یاسایی و ڕێکخراوەییەکان سنووردار نین؛ بەڵکو ڕەگ و ڕیشەی قووڵیان لە پرسی چارەسەرنەکراوی کورددا هەیە. ئێلچی ئاماژەی بەوەدا کە نەبوونی چارەسەری ئاشتیانە و دیموکراسیانە بۆ ململانێی کورد، سووڕێکی توندوتیژی و هەژاری و پشتگوێخستن کە بە شێوەیەکی ناڕێژەیی کاریگەری لەسەر منداڵان هەیە، بەردەوام دەکات. ناوبراو بانگەوازی کۆمەڵەکە بۆ چارەسەری سیاسی دووپاتکردەوە و وتی: منداڵان لە قوربانییە هەرە لاوازەکانی ئەو چەقبەستووییەی ئێستان. ئەم ڕاستییە جەخت لەسەر پێویستی بەپەلەی چارەسەری ئاشتیانەی پرسی کورد دەکاتەوە. هەروەها ڕاپۆرتەکە تیشکی خستۆتە سەر ئامارە نائارامکەرەکانی دیکە: ٤٨ منداڵ لە شوێنە گشتیەکاندا دەستدرێژی سێکسییان کراوەتە سەر یان دەستدرێژییان کراوەتە سەر و لانیکەم منداڵێک ڕفێنراوە. جگە لەوەش، پێشێلکردنی مافە زمانەوانی و کولتوورییەکان تا ئێستاش بەربڵاوە؛ وە منداڵانی کورد زمان بە شێوەیەکی سیستماتیک لە مافی خوێندن بە زمانی زگماکی خۆیان بێبەش دەکرێن؛ کە ئەمەش ڕێگری لە گەشەسەندنی دەروونی و کۆمەڵایەتیان دەکات. ئەلچی جەختی لەوە کردەوە کە بڕگەکانی تورکیا سەبارەت بە ڕێککەوتننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان پێچەوانەی بنەما سەرەکییەکانی بەڵگەنامەکەن، کە بەرژەوەندییەکانی منداڵ، جیاکاری نەکردن، مانەوە و گەشەکردن، هەروەها بەشداری چالاکانە لە پێشینەدان. هەروەها ڕەخنەی لە بێکاریگەری چاودێری نێودەوڵەتی و بەتایبەتی لیژنەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ مافەکانی منداڵان گرت لە دڵنیابوون لەوەی کە دەوڵەتانی واژۆکار پابەندن بە ئەرکەکانیانەوە. لە کاتێکدا تورکیا لە ٣٥ ساڵەی واژۆکردنی ڕێککەوتننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان نزیک دەبێتەوە؛ کۆمەڵەی مافی مرۆڤ داوای لە حکومەت کرد دەستبەرداری زەوییە زەوتکراوەکانی بێت و ڕێککەوتننامەکە بە تەواوی جێبەجێ بکات؛ و بۆ ئەو پرسە ڕێکخراوانەی کە مافەکانی منداڵان تێکدەدەن؛ ئاگاداری خۆت بە. کۆمەڵەکە جارێکی دیکە داوای چارەسەری ئاشتیانە بۆ پرسی کورد کرد و جەختی لەوە کردەوە کە تەنیا لە ڕێگەی ئاشتەوایی و ڕێزگرتن لە مافەکانی مرۆڤەوە دەتوانرێت مەرجی خۆشگوزەرانی بۆ هەموو منداڵان مسۆگەر بکرێت.
