گفتوگۆ لەگەڵ “فەتحه‌ڵی ته‌وەسۆلی”، ئەندامی کۆمیسیۆنی ئابووری پەرلەمانی ئێران
بە سەرنجدان بە بایەخی پرسەکانی پەیوەست بە مافەکانی هاووڵاتیانی کوردی ئێران بۆ چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران، بە ئەنجامدانی وتووێژ لەگەڵ بەرپرسانی حکوومەت، ئەندامانی مەجلیس و بێگومان بەرپرسانی پارێزگاکان لە هەرسێ پارێزگای کوردنشینی ئێران (کوردستان، کرماشان، و ئازەربایجانی ڕۆژئاوا)، بۆ ئەوەی لە کۆتاییدا بەشداری لە گەورەتر و باشتر بوونی مافەکان بکەین گەل و هاووڵاتیانی کوردی ئێران و بێگومان بۆ پێشکەوتن و پێشکەوتن و خۆشگوزەرانی بازرگانی لە ناوچەکانی پێشوودا.
هەر لەو پێوەندییەدا گفتوگۆیەکمان لەگەڵ “فەتحه‌ڵی ته‌وەسۆلی”، ئەندامی کۆمیسیۆنی ئابووری پەرلەمان هەبوو، کە وردەکارییەکانی لە خوارەوە بۆ ئامادەبووان دەخرێتەڕوو:
لەم کورتە چاوپێکەوتنەدا بەڕێز ته‌وەسۆلی سەرەتا باسی لە چەند خاڵێک کرد سەبارەت بە پێشهاتەکان و داینامیکی سیاسەتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان و ڕایگەیاند کە لە هەرێمی کوردستانی عێراق هەلومەرجی جیاواز هەیە و دوو ڕەوتی گرنگ لەوێدا کاریگەرن: یەکێتی نیشتمانی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان کە یەکێکیان لە سلێمانی و ئەوی تریان لە هەولێرە، لە ماوەی ڕابردوودا ناکۆکییان لەگەڵ یەکتردا هەبووە. دوای کۆچی دوایی کاک تاڵەبانی، بارودۆخ بۆ یەکێتی سەختتر بوو، بێگومان کاک بارزانی هێشتا دەسەڵاتێکی زۆری لەو هەرێمەدا هەیە.
ئەو پەرلەمانتارە باسی لەوەشکرد، گرنگترین نیگەرانی حکومەتی ئێران سەبارەت بە هەرێمی کوردستانی عێراق بوونی گروپە تیرۆریستییەکانە لە ناوچەکەدا، جەختیشی کردەوە کە یەکێک لە نیگەرانییە جدییەکانی ئێران لەوێ هەمیشە بوونی گروپە تیرۆریستییەکان بووە لە خاکی هەرێمی کوردستانی عێراق. ئەم گروپانە لە ناوچەکەوە چوونە ناو خاکی ئێران و هەندێک جار هێرشیان کردە سەر هێزەکانمان کە بەداخەوە ژمارەیەک لە هێزەکانمان شەهید بوون.
بەڵام ئەم ئەندامەی کۆمیسیۆنی ئابوری پەرلەمان پێی وایە گرژییەکانی نێوان ئێران و هەرێمی کوردستان بە باشی بەڕێوەچووە. ناوبراو بە پەیامنێرێکی ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران ڕایگەیاند، بوونی و چالاکیی گرووپە تیرۆریستییەکان لە هەندێک حاڵەتدا بووەتە هۆی گرژی لە پەیوەندییەکانمان لەگەڵ حکوومەتی خۆجێیی هەرێمی کوردستانی عێراق، بەڵام تا ئێستا بە باشی بەڕێوەچووە، هیوادارین ئەم بەڕێوەبردنە دروستە لە داهاتوودا بەردەوام بێت.
سەبارەت بە پەیوەندییە ئابوورییەکانی هەردوو دیوی سنووریش، بەڕێز ته‌وەسۆلی پێیوایە “لە هەمان کاتدا پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە هەردوو هەرێمی کوردستان و ئێران پێویستیان بە یەکترە”. وەک دوو وڵاتی دراوسێ، پێویستە ئێران و عێراق پەیوەندییەکی نزیکیان هەبێت و تا ئێستا پەیوەندی بازرگانی بەرفراوان لە نێوان هەردوولادا هەبووە، بەتایبەتی لە باشووری عێراق کە چوارچێوەیەکی ئایینی شیعەی هەیە و هەماهەنگی زیاتری لەگەڵ کۆماری ئیسلامی ئێران نیشانداوە. بەڵام لەم ڕووەوە گرفتیش هەیە.
ئێران وەک وڵاتێک خاڵی لاوازی هەیە لە دابینکردنی پێداویستییەکانی خەڵکی باشووری عێراق، ئەمەش وایکردووە تورکیا سەرەڕای ئەو دوورییە زۆرە دەستی بەسەر بازاڕی عێراقدا بگرێت و ئێمەش ناتوانین پشکی خۆمان لە بازاڕی عێراق بە تایبەت لە باشوور بەدەستبهێنین. دۆخەکە لە هەرێمی کوردستان جیاوازە. ئەم ناوچەیە جگە لەوەی هاوسنوورە لەگەڵ ئێران هاوسنوورە لەگەڵ تورکیا. کۆماری ئیسلامی ئێران زۆرترین هاوکاریی بۆ کورد کردووه و به تایبه ت له ساڵی 1998 و پێش ڕووخانی سه‌دام و که‌سانی وه‌ک شه‌هید حه‌کیم و کاک تاڵه‌بانی ڕۆڵێکی گرنگیان له‌و هاوکارییه دا بینیوه .
لە کۆتاییدا، ته‌وەسۆلی وێڕای داننان بە بوونی کێشەی جێبەجێکردن لە پەیوەندییەکانی ئێران لەگەڵ حکوومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان، پێی وایە کە “هەندێکجار لە جێبەجێکردنی بەڵێنەکانمان لاوازین؛ بۆ نموونە ئێمە گرێبەستێک واژۆ دەکەین بەڵام ئەرکەکانمان جێبەجێ ناکەین. بۆ نمونە لە حاڵەتی پێدانی کارەبادا کارەبا دەبڕین لە بەرزایی وەرزی هاویندا کە پلەی گەرما دەگاتە 50 پلە کە ئەمەش گونجاو نییە. بێگومان جگە لە کێشەکانی لای ئێمە، فەسادی لەلایەن هەندێک ئەکتەری ناوچەیی و نێودەوڵەتییەوە بۆ لاوازکردنی پەیوەندییەکانی ئێران لەگەڵ هەرێمی کوردستان دەکرێت. سەرەڕای ئەمەش هاوبەشییەکی زۆر کولتووری و کۆمەڵایەتی لە نێوان ئێران و ناوچەکەدا هەیە. وەبەرهێنانێکی زۆریش لەلایەن ئێرانییەکانەوە لەوێ کراوە، لەوانە چاندنی دەریایی لەلایەن جووتیارانی ئێرانی و چالاکیی کۆمپانیا جۆراوجۆرەکان لە بوارە جیاجیاکاندا. بەڵام ڕووداوە ئەمنییەکان ناوبەناو نیگەرانییەکان دەوروژێنن و کێشە لەسەر سنوورەکان دروست دەکەن. بەڵام بە گشتی هیچ کێشەیەکی یاسایی تایبەت نییە کە ڕێگری لە کردنەوەی سنوورەکان یان فراوانکردنی پەیوەندییەکان بکات.
