محەممەد ئەسکەندەری: لە خێزانێکدا گەورە بووم کە کێشەی ئابووری و کۆمەڵایەتییان هەبوو
یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکانی پەیوەستبوونی گەنجان و هەرزەکارانی کوردی ئێران بە گرووپە چەکدارەکانی وەک په‌ژاک، پەکەکە، پاک، کۆمەڵە و…، نەبوونی پشتیوانی بنەماڵە لە پرسە جۆراوجۆرەکانی سۆزداری، کۆمەڵایەتی و داراییدا. وردتر بڵێین، لەبەر ئەوەی گەنجانی کوردانی ئێران بەدەست چەندین کێشەوە دەناڵێنن و لە هەمان کاتدا هەست دەکەن کە پشتیوانییەکی پێویستیان نییە، تاکە ڕێگەی دەربازبوون لە کێشەکانیان بە جێهێشتنی وڵات و پەیوەستبوون بە گرووپە چەکدارە کوردییەکان دەبینن. بەدرێژایی ئەم ڕێبازە، ئەم گروپانە بە پێشکەشکردنی بەڵێنی سەرنجڕاکێش، ئەگەرچی ناڕاستەقینە، وەک هەلی کار و داهات لە هەرێمی کوردستان و تەنانەت ئەوروپا، هەرزەکارانی کورد فریو دەدەن و هانیان دەدەن بۆ ئەوەی بچنە ناو پێکهاتە سەربازییەکەی خۆیانەوە. بەم شێوەیە دەتوانرێت بگوترێ کێشە کۆمەڵایەتییە زۆرەکانی ناوچە کوردنشینەکانی ئێران و بە تایبەت گوند و شارۆچکە سنوورییەکان و هەروەها نەبوونی گەشەپێدانی هاوسەنگ و بێ بایەخی دەوڵەتی ناوەندی بەم ناوچانە، بناغەی دامەزراندنی گرووپە چەکدارەکان دابین دەکات.
محەممەد ئەسکەندەری، لە دایکبووی ساڵی ١٩٩٩ لە شاری کامیاران لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ پەیامنێرێکی ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران جەختی لەوە کردەوە کە بە هۆی کێشەی بنەماڵەیی و کێشەی داراییەوە لە ژێر فشاری دەروونیدا بووە و دواجاریش دوای چەندین دیدار لەگەڵ تیمێکی ئەندامانی په‌ژاک لەو بەرزاییانەی کە تێیدا نیشتەجێیە، لە ژێر کاریگەری بەڵێنەکانی هێزەکانی په‌ژاکدا بووە و خۆبەخشانە پەیوەندی بە گرووپی چەکداری په‌ژاکەوە کردووە. دوای چەند مانگێک لە په‌ژاک، دواجار لە مانگی ئازاری ٢٠١٧ بڕیاری هەڵاتنی لە قەندیل دا، دوای چەند ڕۆژێک بە پێ ڕۆیشتن، گەیشتە کونسوڵخانەی ئێران لە سلێمانی، دواجار دوای ٢٠ ڕۆژ چووەتە ناو وڵات و خۆی ڕادەست دەکات.
پرسیار: تکایە باسی خۆت و ئەو هەلومەرجە بکەن کە وای لێکردی بچیتە ناو په‌ژاکەوە؟ ئایا ئاگاداری سروشتی چەکداری و ژینگەی چالاکییەکانی په‌ژاک بوویت؟
محەممەد ئەسکەندەری: لە خێزانێکدا گەورە بووم کە کێشەی ئابووری و کۆمەڵایەتییان هەبوو. فشارە داراییەکان و گرژییە خێزانییەکان وای لێکردم بەدوای ڕێگایەکدا بگەڕێم بۆ دەربازبوون لەم دۆخە. دوای ماوەیەک چاوم بە کۆمەڵێک ئەندامی په‌ژاک کەوت کە لەو بەرزاییانەی کە من لێی دەژیام ئامادە بوون. بەڵێنی سەرنجڕاکێشیان پێدام؛ لەوانەش ئەو ڕاستییەی کە دەتوانم لەگەڵیان ژیانێکی باشتر بەدەست بهێنم و ژیانێکی ئاسوودە و ئاوەدان ئەزموون بکەم. سروشتییە ئەم بەڵێنانە بۆ من وەک هەرزەکارێکی هەژار زۆر سەرنجڕاکێش بوون و زانیاری دروستم لەسەر په‌ژاک و سروشتی پەژاک نەبوو. بۆیە بە ئاسانی گێل کرام.
پرسیار: ئەم بەڵێنانە چین و چۆن هەستیان پێکردیت؟
محەممەد ئەسکەندەری: گوتیان من دەتوانم بە بەشداریکردنیان ئازادی و یەکسانی بەدەست بهێنم. هەروەها بەڵێنیان دا سەبارەت بە یارمەتی دارایی و دەرفەتی باشتر بۆ داهاتووم. لەو کاتەدا ئەم بەڵێنانە زۆر وەسوەسەیان بۆ دروست دەکردم و بە ئاسانی بەهۆی باری سۆزداری و داراییمەوە دەجووڵام. بەداخەوە کەس لە خێزانەکەمدا زانیاری دروستی پێنەدام و بە هیچ شێوەیەک پشتگیری خێزانەکەم نەبوو. بۆیە بەڕاستی من لاواز بووم و لە کۆتاییدا بۆ دەربازبوون لە کێشەکان؛ چوومە ناو په‌ژاکەوە.
پرسیار: دوای پەیوەست بوونت بە په‌ژاکەوە چ ئەزموونێکت هەبوو؟ بارودۆخی خوێندن و ژیانت چۆن بوو؟ ئایا بەڵێنەکانی په‌ژاک جێبەجێ کران؟
محەممەد ئەسکەندەری: سەرەتا هەموو شتێک بەلامەوە ورووژێنەر بوو. چونکە من هەرزەکار بووم و زۆر بە پەرۆش بووم بە پۆلەکانی ڕاهێنانی چەک. پێم وابوو بە دەمانچەیەکی سووک مێژوو دەنووسم و ببمە کەسێکی بەناوبانگ کە بۆچوونەکانی زۆر کەس بەدوایدا دەچن. بەڵام زۆری نەخایاند تێگەیشتم کە ژیانی لەوێ بە هیچ شێوەیەک ئاسان نییە. ڕۆژەکان پڕ بوون لە کاری سەخت و ماندووکردن و دەبوو بچینە پۆلە ئایدیۆلۆژییەکان. لەم چینانەدا تەنیا باسی تیۆرییەکانی ئۆجالان و ئایدۆلۆژیای کوردستانیان دەکرد. هەرچەندە من ویستم فێر بم، بەڵام ئەم شێوازە زۆر تەسک بوو و بوار بۆ ڕەخنە و پرسیار نەبوو. پرسە سەرەتاییەکانیان بۆ منیش سەرنجڕاکێش نەبوون. هیچیان نەدەوتەوە، پۆلەکانیش بە تەواوی دووبارە و بێ کەڵک بوون. بە هیچ شێوەیەک هیچ خزمەتگوزارییەک نەبوو. ژەمە سادە و دووبارەبووەکان هیچ وزەیەکیان بۆ نەهێشتم و باسی خۆشگوزەرانی و حەقدەستی گونجاو و تەنانەت ژەمە سەرەتاییەکانی په‌ژاکیش نەبوو. بۆ ئەم پرسانە دەبێت ئەو جیاکارییە زیاد بکرێت کە لە نێوان ئەندامانی نوێ/کۆن و ئەندامانی ئێرانی/تورکدا هەبووە و هەموو ئەمانەش لە ڕادەبەدەر ناڕەحەتکەر بوون.
پرسیار: ئایا لەوێ ڕووبەڕووی هیچ تەحەددایەکی تر بوویتەوە؟
محەممەد ئەسکەندەری: بەڵێ، یەکێک لە گەورەترین تەحەددیاتەکان فشاری دەروونی و نایەکسانی کۆمەڵایەتی بوو. بە تایبەتی ڕەفتاری جیاکاری لە نێوان ئەندامەکاندا. وەک ئەندامێکی ئێرانی هەمیشە هەستم دەکرد لە پێگەیەکی نزمتردام. ئەم فشارە دەروونییە لەڕادەبەدەر بێزارکەر بوو و وای لێکردم بە خێرایی بەدوای ڕێگایەکدا بگەڕێم بۆ هەڵهاتن. لە ڕاستیدا درۆکانی بەڵێنەکانی په‌ژاک و ژینگە دۆزەخەکەی زۆر زوو بۆم ڕوون بووەوە و بێگومان بڕیارم دابوو بە هەر نرخێک بێت بگەڕێمەوە بۆ ئێران.
پرسیار: کەی بڕیاری هەڵهاتنت دا و چ هۆکارێک بووە هۆی ئەوەی کە بگەیتە ئەم بڕیارە؟
محەممەد ئەسکەندەری: لە مانگی ئازاری ٢٠١٧ دوای چەند مانگێک لە ژیانێکی سەخت و فشاری بەردەوام، بڕیارمدا دەرباز بم. لەو کاتەدا هەموو ڕۆژێک بیرم لەوە دەکردەوە کە چیتر ناتوانم لەو بارودۆخانەدا بژیم. بوونی بیری نەرێنی و هەستی تەنیایی یارمەتیم دا کە بوێرم و لەوێ دەرباز بم. دەمزانی ئەگەر شکست بهێنم سزای توند چاوەڕێم دەکات، بەڵام ژینگەی په‌ژاک بۆ من مەحاڵ بووبوو کە بەرگەی بگرم.
پرسیار: چۆن هەڵهاتنەکە بە ئەنجام گەیشت؟ ئایا هیچ ترس و نیگەرانییەکتان هەبوو؟
محەممەد ئەسکەندەری: بەڵێ، ترسناک بوو لەوێوە هەڵهاتن. ناچار بووم شاخ و ڕێگا سەختەکان ببڕم. دواجار ڕۆژێک لە کاتێکدا پاسەوان بووم، ڕزگارم بوو و دوای چەند ڕۆژێک بە پێ ڕۆیشتم، گەیشتمە کونسوڵخانەی ئێران لە سلێمانی. هەستم دەکرد دواجار لە ئامانجەکەم نزیک بوومەوە، بەڵام لە هەمان کاتدا ترس و نیگەرانی گەڕانەوەم بۆ ماڵەوە بوو. بەڵام لە کۆتاییدا بڕیارمدا کە پێویستە بگەڕێمەوە بۆ ژیانی خۆم. نیگەران بووم لە ئێران بچمە زیندان. ژینگەی په‌ژاکیش ئەم نیگەرانییەی گەورەتر کرد. بەڵام من زیندانی ئێرانم لە زیندانی په‌ژاک پێ باشتر بوو.
پرسیار: دوای گەڕانەوەت بۆ ئێران هەستت چۆن بوو؟
محەممەد ئەسکەندەری: کە گەڕامەوە بۆ ئێران هەستم بە ئازادی و ئارامی کرد. دوای ئەو هەموو سەختی و فشارە هەستم دەکرد گەڕامەوە ماڵەوە. بێگومان گەڕانەوە بۆ ژیانی ئاسایی کاتێکی دەویست و تا ئێستاش لەگەڵ یادەوەرییەکانی ئەو سەردەمەدا خەبات دەکەم. بەڵام ئێستا هیوادارم بتوانم داهاتوویەکی باشتر بنیات بنێم و لە ئەزموونەکانم فێر بم.
