دوای ئەوەی حکومەتی باغچەلی پێشنیاری کرد کە عەبدوڵا ئۆجەلان، سەرۆکی زیندانیکراوی پەکەکە هەڵوەشاندنەوەی پارتەکەی ڕابگەیەنێت و دواتر ئازاد بکرێت، سەرۆک شارەوانییە کوردەکانی پارتی ئۆپۆزسیۆنی ئەردۆغان لە کارەکانیان دوورخرایەوە
چوار سەرۆک شارەوانی کورد کە لەلایەن خەڵکەوە هەڵبژێردرابوون، بە فەرمانی وەزارەتی ناوخۆ لە کارەکانیان دوورخرانەوە، هەروەها چوار فەرمانبەری وەزارەت وەک سەرپەرشتیار لە شوێنی ئەوان دامەزران. لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا، لە هەرسێ پارێزگای کوردنشینی تورکیا، باتمان، ئۆرفا و ماردین، گرژی و مشتومڕ لە نێوان پۆلیس و هاووڵاتیان زیاتر بوو. چونکە سەرۆکی شارەوانی ئەو شارانە بە فەرمانی وەزارەتی ناوخۆ لە کارەکانیان دوورخرانەوە.
ئەمە لە حاڵێکدایە کە بەپێی یاساکانی تورکیا ئەم شارەوانیانە بە دەنگی ڕاستەوخۆی خەڵک لە هەڵبژاردنەکانی چەند مانگێک پێش ئێستا هەڵبژێردراون. ئێستا لەبری ئەو شارەوانیانەی کە خەڵک هەڵیدەبژێرن، فەرمانبەرانی وەزارەت وەک سەرپەرشتیار یان سەرپەرشتیار لە شوێنی ئەوان دامەزراون. ئەمە ئەو چالاکییە بوو کە جارێکی دیکە پێی هێزەکانی پۆلیسی تایبەتی دژە ئاژاوەی بەڕووی شەقامەکاندا کردەوە.
زۆرێک لە سیاسەتمەدارانی تورکیا لەوان ئەحمەد داودئۆغڵو، سەرۆکوەزیرانی پێشووی تورکیا، ناڕەزایەتیان دەربڕی بەرامبەر بە حکومەتەکەی ئەردۆغان و بە هێمای بێبایەخکردنی مافەکانی هاووڵاتیان و کودەتا دژی دیموکراسییان لەقەڵەمدا. داودئۆغڵو لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ئیدانەی دەرکردنی ئەو شارەوانیانەی کرد کە لەلایەن خەڵکەوە بە خۆنمایشکردنی درۆ هەڵدەبژێردرێن و ئەم کارانەی حکومەتەکەی ئەردۆغان بە زیانی دیموکراسی و یاسا ناوبرد. هەروەها عەلی باباجان، سەرۆکی پارتی دیموکراسی، دەرکردنی سەرۆک شارەوانییەکانی کوردی بە نایاسایی زانی و ئەم کارەی بە زیانی یەکگرتوویی نەتەوەیی وڵات زانی. پێدەچێت هاوکات لەگەڵ هێرشە ئاسمانییە بەرفراوانەکانی سوپای تورکیا بۆ سەر گروپی چەکداری پەکەکە لە باکوری سوریا و باکوری عێراق، ئێستا هەوڵدان بۆ فشارخستنە سەر سیاسەتمەداران و نوێنەر و شارەوانییەکانی نزیک لە پەکەکە جارێکی دیکە لە ڕێکوپێکیدایە کاری حکومەت دانراوە.
دەرکردنی سەرۆک شارەوانییەکان لە ئیستەنبوڵ دەستی پێکرد
دەرکردنی ئەحمەد عوزێر، سەرۆکی شارەوانی ئەسەنیورت ئەستەنبوڵ، یەکەم ڕۆشنایی بوو لە چالاکییە نوێیەکەی حکومەت و پارتی دەسەڵاتداری تورکیەدا بەرامبەر بە سیاسەتمەدارانی کورد. مامۆستا و مامۆستای زانکۆیە لە بواری کۆمەڵناسی و بە پاڵپشتی پارتی کۆماری گەل توانی دەنگی خەڵکی شاری ئێسێنیورت بەدەست بهێنێت. بەڵام دوای چەند ڕۆژێک لە هێرشە تیرۆریستییەکەی پەکەکە لە بەردەم بینای ناوەندیی ڕێکخراوی ئاسمانی توساش لە ئەنقەرە، سەرۆکی شارەوانی ئیسن یورت دەستگیرکرا و داواکاری گشتی ڕایگەیاند کە وەک بەڕێوەبەرێک دەستگیرکراوە کە چەندین پەیوەندی لەگەڵ هەندێک لە ئەندامانیدا هەبووە لە پارتی تەلەفۆنێکی دامەزراندووە.
هەروەها عەلی یەرلی کایا وەزیری ناوخۆی تورکیا ڕایگەیاند کە لایەنگرێکی تاقمێکی تیرۆریستی شایستەی ئەوە نییە بەرپرسیار و متمانەپێکراو بێت بەرامبەر بە خەڵک. بەڵام ئەکرەم ئیمامئۆغڵو سەرۆکی شارەوانی ئەستەنبوڵ و ئۆزگور ئۆزێل سەرۆکی پارتی کۆماری گەل ئەم تۆمەتانەیان ڕەتکردەوە و بە خراپ بەکارهێنانی یاسا لەلایەن حکومەتی ئەردۆغانەوە و بەکارهێنانی ئامرازی دەسەڵاتی دادوەری ناویان برد.
دەرکردنی سێ سەرۆک شارەوانی لە ناوچە کوردنشینەکانی تورکیا
دوای زیندانیکردنی ئەحمەد عوزێر، سێ سەرۆک شارەوانی دیکەش لە کارەکانیان دوورخرانەوە. هەرچەندە ڕەوانەی زیندان نەکراون، بەڵام پۆست و بەرپرسیارێتییان بە سەرپەرشتیاری ڕاسپێردراوی وەزیری ناوخۆ سپێردراوە. سەرۆکی شارەوانیی گەورەی ماردین لە پارێزگای ماردین، سەرۆکی شارەوانی خەلفەتی لە پارێزگای ئۆرفا و سەرۆکی شارەوانی ناوەندی شاری باتمان لە پارێزگای باتمان سێ سەرۆک شارەوانی کوردن کە لە پۆستەکانیان دوورخرانەوە، کە لایەنگرانیان لەگەڵ هێزەکانی پۆلیس تێکهەڵچوون. هەر سێ سەرۆک شارەوانی ئاماژەیان پێکراوە، ئەندامی پارتی دیموکراسی و یەکسانیین کە بە گرنگترین ڕێکخراوی سەتەلایت سیاسیی پارتی لە تورکیا ناسراوە و ئەم پارتە خاوەنی ٦٠ کورسی پەرلەمانی ئەو وڵاتەیە.
ئەحمەد تورک، سەرۆکی شارەوانی ماردین، وەک یەکێک لە سیاسەتمەدارە کۆنەکانی کوردی تورکیا، لە ساڵی 1993 لەگەڵ جەلال تاڵەبانی و کەمال بۆرکای و لەسەر داوای تورگوت ئۆزال، سەرۆک وەزیرانی ئەوکات، قۆناغێکی گرنگی دانوستانەکانی ئاشتی نێوانیان بەڕێوەبرد تورکیا و پەکەکە و لە لوبنان لەگەڵ ئۆجەلان کۆبوونەتەوە. دواتر چەندین جار وەک نوێنەری خەڵکی ماردین هاتە ناو پەرلەمان و لە دوو قۆناغەکەی تری دانوستانەکانی ئاشتیدا چالاکانە ئامادە بوو.
دوو هەفتە لەمەوبەر لەسەر داوای جەودەت یڵماز جێگری سەرۆک کۆماری تورکیا، بە پلەی ناوبژیوان و پیاوی سپی پێست، ئەحمەد تورک توانی دوای چەندین کۆبوونەوە و دانوستان کۆتایی بە دوژمنایەتییەکی درێژخایەن و مێژوویی نێوان دوو هۆزی گەورەی کوردی تورکیا بهێنێت. هەر لەبەر ئەم هۆکارە ڕۆژنامەی ئەنقەرە لە ڕاپۆرتێکدا نووسیویەتی: تا هەفتەیەک لەمەوبەر جێگری سەرۆک و وەزیر و پارێزگار دەچوونە ماڵی ئەحمەد تورک و وەک باڵیۆزی ئاشتی سوپاسیان دەکرد. چی ڕوویدا کە تەنها لە ماوەی یەک هەفتەدا تۆمەتبارت کرد بە پاڵپشتیکردنی تیرۆر؟”
کورد چی دەڵێت؟
سەرۆک شارەوانییە کوردەکانی پارتی ئۆپۆزسیۆنی ئەردۆغان لە کارەکانیان دوورخرایەوە لەکاتێکدا تەنها چەند ڕۆژێک لەمەوبەر حکومەتی باغچەلی هاوبەشی پارتی دەسەڵاتدار لە هاوپەیمانی سەرۆکایەتیدا پێشنیاری کرد کە عەبدوڵڵا ئۆجەلان، سەرۆکی زیندانیکراوی پەکەکە هەڵوەشاندنەوەی پارتەکەی خۆی ڕابگەیەنێت پارتێک لە وتارێکی فەرمیدا لە پەرلەمانی تورکیا خاوبوونەوە و دواتر ئازادکردنی. بەڵام تەنها چەند ڕۆژێک دوای بانگهێشتەکەی باغچەلی دوو ئەندامی لقی سەربازی تاقمی تیرۆریستی پەکەکە هێرشیان کردە سەر ناوەندی فڕۆکەوانی توساش لە ئەنقەرە و ٥ کەسیان کوشت. لە بەرامبەر ئەم چالاکییەی پەکەکەدا، سوپای تورکیا هێرشی کردە سەر ٥٥ پێگە و کەمپی ئەو گرووپە ئاماژەپێکراو و ١٨٥ کەس کوژران.
ئێستا ئەحمەد تورک، سەرۆکی شارەوانی لەکارلادراوی ماردین دەڵێت: باوەڕم وایە نوێنەرانی حکومەت چوونەتە زیندانی ئیمرالی و لەگەڵ ئۆجەلان کۆبوونەوە. بەڵام بەو پێیەی نەیانتوانی ڕازی بکەن و بە دەستی بەتاڵ گەڕانەوە بۆ پۆستی سەرۆکایەتی، ئێستا دەیانەوێت بە دوورخستنەوەمان فشاری سیاسی زیاتر بهێنن”.
ئەحمەد تورک لە درێژەی قسەکانیدا دەڵێت: “هەر جارێک لە کارەکەم دوورخرایەوە یان زیندانی دەکرام، دەنگم بەرزدەبووەوە!” دەنگم لە بانگەشەی هەڵبژاردن 49% بوو، بەڵام دوای دەستگیرکردنم گەیشتمە 52% و لە هەڵبژاردنی داهاتوودا 58%م بەدەستهێنا. بۆیە خەڵک بایەخیان بەو هەڵسوکەوتانەی حکومەت و دەسەڵاتی دادوەری نەدەدا و ئێمەیان بە شایستەی خزمەت زانی. هەروەها پارتی دیموکراسی و یەکسانی بەیاننامەیەکی بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند، “لەکارلابردنی بەرپرسە هەڵبژێردراوەکانی گەل کارێکی قبوڵنەکراو و بێ ڕێزییە بەرامبەر بە ئیرادە و بڕیاری هاووڵاتیان”. شتی وا بە واتای پێداگری حکومەت لەسەر ئامرازە کۆنەکانی کودەتای سیاسی و توندوتیژییە و ئێستا پۆستی سەرۆکی شارەوانی ئەو شارانە بە کردەیی لەلایەن پارتی دەسەڵاتدارەوە دەستی بەسەردا گیراوە.
هەموو ئەم ڕووداوانە لە کاتێکدا ڕوویانداوە کە حکومەتی تورکیا لە ساڵی ٢٠١٦دا زیاتر لە ٨٤ سەرۆک شارەوانی کوردی بە تۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ پەکەکە لە کارەکانیان دوورخستەوە. بەڵام ئێستا سەرۆکی بەشێک لە پارتەکانی تورکیا دەڵێن؛ تەنانەت ئەگەر پەیوەندی ڕێکخراوەیی ئەوانیش ڕاست بێت، چارەسەری یاسایی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکی شارەوانی نوێ، ئاماژەکردنە بە دەنگی ڕاستەوخۆی ئەندامانی ئەنجومەنی شار و نەسەپاندنی تاکێک لەلایەن وەزارەتی ناوخۆوە.
