حدود دو هفته از هدف قرار گرفتن هواپیمای مسافربری اوکراینی توسط پدافند هوایی ایران و اقرار این کشور به بروز خطای انسانی در این فاجعه می‌گذرد و هنوز ابعاد فنی و حقوقی آن به طور کامل روشن نیست. نحوه شلیک پدافند و چرایی این اقدام، مطلع شدن برخی منابع رسانه‌ای عربستان سعودی تنها دو ساعت پس از حادثه، احتمال جنگ سایبری و هک شدن سیستم پدافند ایران توسط آمریکا و نحوه پرداخت غرامت و بررسی جعبه سیاه هواپیما مسائل پیچیده‌ای هستند که هر روز مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند. در این میان، اظهار نظر دو مقام ارشد و نظامی- اطلاعاتی مصر و ترکیه در مورد بروز حمله سایبری علیه سیستم دفاعی ایران و در نتیجه، فاجعه هدف قرار گرفتن هواپیما طی روزهای اخیر، مورد توجه رسانه‌ها و کارشناسان قرار گرفته است.
سپهد محمود منصور
یکی از جنجالی‌ترین و پربازدیدترین سخنان، در شبکه‌های اجتماعی و بررسی اثر حمله سایبری آمریکا، به به سپهبد «محمود منصور» منتسب شده و موجب بروز واکنش‌های جدی در میان محافل رسانه‌ای نیز شده است. محمود منصور، نایب رئیس پیشین سازمان اطلاعات و فرمانده گردان ۱۶۳ ارتش مصر است که سابقه شرکت در جنگ‌های سال‌های 1968 تا 1970 بین مصر و اسرائیل بر سر کانال سوئز و جنگ اکتبر (یوم کیپور) در سال ۱۹۷۳ بین مصر و سوریه با اسرائیل را در کارنامه خود دارد. این نظامی مصری، پس از پایان جنگ وارد سازمان اطلاعات و امنیت مصر شد و در سال ۱۹۸۸ از سوی سپهبد «عمر سلیمان»، رئیس وقت سازمان اطلاعات و امنیت مصر مامور تشکیل سازمان اطلاعات و امنیت قطر شد. او به دلیل حضور بلندمدت در قطر و نقش آفرینی در تاسیس سازمان اطلاعات این کشور عربی، به «جعبه سیاه قطر» مشهور است.
وی در مورد دلیل سقوط هواپیما، نظری جالب دارد (ذکر این نکته ضروری است که نظرات وی، صرفا نظرات شخصی یک کارشناس است و مستقلا توسط دیدبان حقوق بشر کردستان ایران و یا دولت و نهادهای رسمی ایران، هنوز تایید نشده است).
محمود منصور معتقد است «پنتاگون برای مختل کردن سیستم‌های راداری ایران و حمله به اهدافی در خاک این کشور از طریق حملات موشکی یا بمباران هوایی دو فروند هواپیمای آواکس (سیستم پیش اخطار و کنترل هوایی/ رادارهای سه بعدی پرنده) را از پایگاه‌هایش در خاک عربستان سعودی و ترکیه به پرواز در می‌آورد که بخشی از پوشش مورد نظر آمریکایی‌ها را ایجاد می‌کنند، اما همچنان نقاط مرکزی ایران برای آمریکایی‌ها نقطه کور محسوب می‌شدند و در پوشش کامل قرار نداشتند».
منصور افزوده است: «در این زمان، آمریکا از بوئینگ به ظاهر مسافربری، اما در واقع بوئینگِ آواکس استفاده کرده است. آمریکا بوئینک جاسوسی را در به اوکراین دادند تا این کشور، نقشه را تکمیل کند. زیرا آمریکا باید از تغییرات سیستم راداری و پدافندی ایران کسب اطلاع می‌کرد. بدین ترتیب، هواپیمای اوکراینی وارد آسمان ایران شد و با انجام ماموریت خود و ارسال داده‌ها، به‌عنوان یک هواپیمای مسافربری در فرودگاه تهران به زمین نشست. اما در این فاصله زمانی، نیروهای سایبری سپاه متوجه انتشار و ارسال سیگنال‌‌هایی غیر معمول از هواپیمای بوئینگ اوکراینی شده بودند. لذا بلافاصله خدمه پرواز و عوامل فنی قرنطیه و هواپیما بررسی شد. اما مشکل فنی خاصی مشاهده نشد؛ دلیل تاخیر هواپیما نیز که در سایت رسمی فرودگاه ذکر شده است، همین بررسی‌های نیروی سپاه بود».
سپهبد محمود منصور معتقد است که ایران اصرار داشت هواپیمای اوکراینی نباید پرواز کند. اما به دلیل تهدید شرکت اوکراینی مبنی بر پرداخت جریمه، در نهایت اجازه پرواز صادر می‌شود. اما سپاه که به این هواپیما مشکوک شده بود، برای خنثی کردن هرگونه عملیات شناسایی احتمالی، نقشه استقرار سامانه‌‌های پدافندی را بار دیگر تغییر داد. اما بوئینگ اکراینی مسافرگیری کرده و پس از پرواز برای شناسایی و اطلاع از آخرین تغییر و تحولات و وضعیت سامانه‌‌های پدافندی اطراف تهران، رادار مرکزی (سه بعدی) خود را روشن می کند. اما سپاه اکنون و در حالی که هواپیما بر فراز آسمان تهران بوده، مطمئن شده بود که هواپیمای اوکراینی، یک هواپیمایی شناسایی است که درحال جاسوسی برای آمریکایی‌هاست و ادامه پرواز آن در آسمان ایران به معنای دادن گرای دقیق از اهداف به آمریکایی‌هاست. لذا اپراتور مجبور شده که بین گزینه بد و بدتر یکی را انتخاب کند و شلیک کرده است. زیرا در صورت عدم شلیک، جان هزاران ایرانی تهدید می‌شد.
اسماعیل حقی پکین
اسماعیل حقی پکین رئیس سابق اطلاعات ستاد فرماندهی نیروهای مسلح ترکیه نیز از جمله افراد سرشناسی است که معتقد به نقش آمریکا در سقوط این هواپیما است. او در مصاحبه با کانال تلویزیونی A Haber ترکیه و در برنامه Yaz Boz اظهار داشته است که: «در رابطه با سقوط هواپیمای اوکراینی، ایران نباید خطای انسانی را میپذیرفت و سقوط را به‌عهده می‌گرفت. من یقین دارم این هواپیما توسط جنگ الکترونیک ارتش آمریکا سقوط کرده است. در ترکیه و در عملیات نجات در سال ۱۹۷۴، آمریکا با همین شیوه باعث سقوط یک هواپیما شده و اخیرا هم آمریکا باعث شد ارتش سوریه یک هواپیمای روس را با موشک کروز اشتباه بگیرد و آن را منهدم کند. من از نیروهای مسلح و دولت ایران می‌خواهم علیه این اقدام جنایتکارانه آمریکا شکایت کنند. آمریکا با ترور سلیمانی و با جنایت سقوط هواپیمای اوکراین قصد دارد جنگ داخلی در ایران راه بیاندازد و این برای من قطعی است و تعجب می‌کنم چرا قوای مسلح ایران به این موضوع توجه نمی‌کنند».
واقعیت هرچه باشد، نکته مهم مسئولیت‌پذیری دولت ایران است. زیرا ایران بلافاصله مسئولیت را پذیرفت. اما در تحلیل نهایی نیز باید به احتمال جنگ سایبری و دست داشتن آمریکا توجه کرد.