رفیق یا جاسوس؟ قتل یک گروگان کُرد به دست پ.ک.ک

زن جوانی می‌خواست کسی را که در حساب شبکه اجتماعی اینستاگرام خود دنبال کرده، بشناسد. او یک سلام ساده به ترکی «مرحبا» نوشت، و گزینه «ارسال» را زد. خواست ببیند آیا جوتیار محسن 28 ساله پاسخ داده است یا نه.

پیام نادیا فادی، همراه با عکس سلفی پروفایل او، توجه جوتیار را به خود جلب کرد و این سبب شد تا آنها پیام‌هایی را تبادل کنند. آنها با تایپ کردن به زبان‌ها و متن‌های مختلف برای فهمیدن پیام همدیگر تلاش می‌کردند و البته موفق شدند. پس از پیام به یکدیگر در اینستاگرام و ده روز مکالمه تلفنی، سرانجام این دو نفر توافق کردند که برای ملاقات در مکانی ساکت، و دور از کنجکاوی دیگران همدیگر را ببینند. نادیا، جوتیار را به نقطه‌ای آرام و دیدنی در منطقه چامانکه در دهوک، جایی که برف همه چیز را پوشانده بود دعوت کرد. آنها با تاکسی رفتند و از آخرین ایست بازرسی پیشمرگه‌ها عبور کردند. شاید این مسیر، آغاز دردسرهای جوتیار بود.

ناگهان گروهی از جنگجویان حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک.) جلوی راه آنها را گرفتند و ماشین متوقف شد. محسن، پدر جوتیار، با استناد اظهارات راننده‌ای که بعدا به نیروهای امنیتی محلی شهادت داد، گفت: «موبایل راننده تاکسی از او گرفته شد و جنگجویان پ.ک.ک. لاستیک‌های تاکسی را پنچر کردند تا نتواند برای کمک برگردد». جوتیار در 29 ژانویه سال 2020 ربوده شد و دیگر هرگز خانواده‌اش را ندید.

نادیا ادعا کرده بود در بیمارستان وَژین در شهر دهوک کار می‌کند. محسن می‌گوید، «او عضو پ.ک.ک و جوتیار هم طعمه او بود». محسن گفت: «او قول داده بود که با پسرم ازدواج کند و جوتیار نمی‌دانست که وی عضو پ.ک.ک. است». بخش انگلیسی شبکه رووداو با مدیریت بیمارستان وژین تماس گرفت و آنان گفتند كه پزشكی به نام نادیا فادی در آن بیمارستان وجود ندارد.

دو روز بود که کسی از جوتیار خبر نداشت. یک شماره ناشناس با محسن تماس تلفنی گرفت. زنی که در آن‌سوی خط بود به کردی کرمانجی صحبت می‌کرد. محسن یادآوری می‌کند که لهجه او نشان می‌داد او اهل استان شرناخ است، درست در آن سوی مرز عراق و ترکیه، اما او از سیم کارت «گورک» محبوب‌ترین شرکت مخابرات در اقلیم کردستان استفاده می‌کرد. همان زنی بود که خود را به عنوان دکتر نادیا فادی معرفی کرده بود.

آن زن می‌‌گفت: «چند روزی است که منتظر او هستم. می‌خواستم با او صحبت کنم اما او از دسترس خارج شده است». من به او گفتم: «جوتیار دستورالعمل‌های شما را دنبال کرد و ناپدید شد». آن زن می‌دانست جوتیار کجاست اما وانمود می‌کرد که نمی‌داند. او به جوتیار گفته بود در بیمارستان وژین، در چند كیلومتری خانه محل زندگی جوتیار و خانواده‌اش، به عنوان پزشك كار می‌كند. محسن تمام تلاش خود را کرد تا نادیا را متقاعد کند که جایی دیدار کند، اما او بدون اینکه دلیلش را توضیح دهد مرتبا می‌گفت «نمی‌توانم». وقتی از او پرسید آیا می‌تواند در بیمارستانی که گفته بود در آن کار می‌کند با او ملاقات کند، نادیا تلفن را قطع کرد. پدر جوتیار چندین روز تلاش کرد که با او تماس بگیرد اما نتیجه‌ای نداشت.

جوتیار تنها کسی نبود که فریب اقدامات نادیا را خورد. بخش انگلیسی رووداو از چند نفر از طریق دوستان و آشنایان جوتیار که نخواستند نامشان فاش شود، اطلاع یافت که او به مردان جوان دیگری نیز مراجعه کرده بود. سرنوشت جوتیار هشداری شد تا مردان بیشتر مراقب کسانی باشند که با آنها صحبت می‌کردند.

محسن عضو حزب دموکرات کردستان (پارتی) است که بیشتر استان دهوک را تحت کنترل دارد. وی از حزب خود خواست تا از راه‌های ارتباطی آنها با پ.ک.ک استفاده کند تا بداند چه اتفاقی برای پسرش افتاده است، اما پارتی گفته است که نمی‌تواند هیچ اطلاعاتی درباره شرایط یا محل اقامت جوتیار بدست آورد.

انتشار خبرهایی از جوتیار

خانواده ناراحت جوتیار در روز پنجم مه در دهوک تظاهرات کردند و از پ.ک.ک. خواستند تا پسرشان را آزاد کند.

سه روز بعد، پ.ک.ک. ویدئویی از جوتیار را از طریق کانال‌های ارتباطی خود با پارتی برای خانواده وی ارسال کرد. جوتیار در ابتدای این ویدیوی 55 ثانیه‌ای می‌گوید که در تاریخ دوم ماه مه ضبط شده است. جوتيار در ويدئويی كه به رووداو انگلیسی نیز اجازه دسترسی به آن داده شد می‌گوید: «من نزد هوال‌ها (اعضای پ.ک.ک.) هستم. حالم خوب است. هیچ آسیبی به من نرسیده است. هوال‌ها با من خیلی خوب هستند». در این ویدئو، جوتیار از خانواده‌اش می‌خواهد که نگران او نباشند و بدون اشاره به جزئیات می‌گوید تلاش می‌کند با پ.ک.ک به توافق برسد. این ویدئو با آرزوی بهترین‌ها در ماه رمضان مبارک برای بینندگان به پایان می‌رسد».

از آنجا که خانواده جوتیار امیدوار بودند که آگاهی ناشی از اعتراض منجر به خبرهای خوبی در مورد وی شود، اما پ.ک.ک ویدیویی را منتشر کرد که وی طی آن اعتراف می‌کرد جاسوس ترکیه است.

پ.ک.ک در بیانیه‌ای که منتشر شد گفت: «شخصی به نام جوتیار محسن به خاطر جاسوسی و انتقال مختصات محل‌های استقرار گریلاها که منجر به بمباران مقرها توسط هواپیماهای جنگنده ترکیه شد، توسط نیروهای ما دستگیر گردید». پ.ک.ک پارتی را به سازماندهی تظاهرات به خاطر ربودن جوتیار متهم کرد چون چند مقام حزبی پارتی در این مراسم حضور داشتند. این گزارش می‌گفت: «کسانی که افراد ضعیفی مانند جوتیار محسن را برای چند ریال خریداری می‌کنند و بدین ترتیب دستان خود را به خون چریک‌ها آلوده می‌کنند، با سازمان دادن تجمعات در این زمینه، حقایق را تحریف می‌کنند».

پارتی و پ.ک.ک در طی دهه‌ها روابط پر از تنش داشته‌اند. پارتی از طریق حکومت اقلیم کردستان روابط اقتصادی با آنکارا دارد. مقامات پارتی از پ.ک.ک خواسته‌اند که از اقلیم کردستان خارج شود. ترکیه نیز ده‌ها پایگاه نظامی‌ در مناطق تحت کنترل پارتی ایجاد کرده است و سلیمان سویلو وزیر کشور نیز اخیرا گفته به زودی پایگاه دیگری ایجاد می‌کند. در فیلم اعتراف، به نظر می‌رسد موهای جوتیار را تازه تراشیده‌اند و به نظر می‌رسید جوتیار نسبت به پیام قبلی خود کمتر خوشحال است.

جوتیار در این ویدئو می‌گوید مختصات مواضع پ.ک.ک در منطقه را در اختیار ترکیه قرار داده است. با این حال، پدرش گفت که جوتیار، که وقتی کلاس هشتم بود، مدرسه را ترک کرد و نمی‌داند جاسوسی چیست. محسن گفت که جوتیار فرد خوش زبانی نبود، اما در فیلم‌ها روان صحبت می‌کرد. او گمان كرد كه اعضای پ.ک.ک. متنی را از پیش آماده کرده و جوتیار را مجبور به اعتراف کرده‌اند. برای گروه‌های چریکی مانند پ.ک.ک، گروگانگیری می‌تواند یک برگ برنده موثر در برابر یک قدرت نظامی مانند ترکیه باشد. برکای ماندیراچی، تحلیلگر ترکیه در «بحران بین‌المللی» گفت: «ما از تاریخ درگیری‌های در طی چند دهه گذشته می‌دانیم که پ.ک.ک. گاهی به روش‌های آدم‌ربایی متوسل شده و از افراد ربوده شده به عنوان ابزار فشار استفاده کرده که سعی در گرفتن امتیاز در میدان جنگ از نیروهای امنیتی ترکیه بوده است».

ربودن غیرنظامیان در اقلیم کردستان توسط پ.ک.ک بسیار کم است. با این حال، دو غیرنظامی اوکراینی بیش از سه سال در استان دهوک به عنوان یک گروگان معامله تسلیحاتی در اختیار پ.ک.ک. بودند. دفتر شهردار منطقه زیرمجموعه چمانکه، جایی که جوتیار توسط شبه‌نظامیان این گروه از آنجا برده شد، گفت که از سال 2015 هیچ آدم‌ربایی از این منطقه صورت نگرفته است و باعث می‌شود آنچه برای جوتیار اتفاق افتاده کمی سردرگم کننده باشد.

وقتی از شوان جلال، پسر عموی جوتیار، پرسیدیم که چرا جوتیار توسط پ.ک.ک ربوده شد، وی گفت که دلایل مختلفی وجود دارد، اما به احتمال زیاد دلیل این امر، خانواده جوتیار بود که به دلیل امتناع از کمک به پ.ک.ک در دهوک شناخته شده است. شوان گفت که دلیل احتمالی دیگر این است که بیشتر نزدیکان جوتیار پیشمرگه‌های وابسته به پارتی هستند.

جوتیار در سال 2019 روی کوهی در استان دهوک نشسته است

ترکیه عملیات هوایی و زمینی پنجه عقاب-دو را علیه پ.ک.ک در کوهستان گارا در استان دهوک از 10 فوریه آغاز کرد که به مدت چهار روز ادامه داشت. به گفته وزارت دفاع ترکیه، سه سرباز ترک از جمله دو فرمانده در دو روز اول حمله کشته شدند. پ.ک.ک. ادعا کرد تعداد تلفات ترکیه بیشتر است. با این حال، به نظر می‌رسد اخبار وزارت دفاع ترکیه در مورد کشته شدن 12 نفر – که تعداد آنها بعدا به 13 نفر افزایش یافت – بر روند این عملیات تاثیر گذاشت، که دو روز بعد به سرعت پایان یافت. خبر این تلفات به عناوین رسانه‌های محلی و بین‌المللی تبدیل شد و سفارت آمریکا در آنکارا در تاریخ 12 فوریه گفت «از کشتن سربازان ترکیه توسط تروریست‌های پ.ک.ک ناراحت است». با این حال، وزارت امور خارجه ایالات متحده دو روز بعد با انتشار بیانیه‌ای، مرگ شهروندان ترک را محکوم کرد و گفت «اگر گزارش‌های مربوط به مرگ غیرنظامیان ترک به دست پ.ک.ک، یک سازمان تروریستی، درست باشد آن را محکوم می‌کند».

برخی از مقامات ترکیه ادعا کردند که هدف از عملیات پنجه عقاب-دو نجات این 13 گروگان است، بنابراین پس از مرگ آنها به طور طبیعی پایان یافت. اما بعدا تایید شد که 12 نفر از گروگان‌ها اعضای نیروهای امنیتی ترکیه بودند که در طی شش سال گذشته اسیر شده‌اند و نفر سیزدهم نیز یک غیرنظامی عراقی است. پ.ک.ک در بیانیه‌ای که در 17 فوریه منتشر شد، اعلام کرد این غیرنظامی عراقی جوتیار نام دارد و هر 13 نفر در اثر بمباران ترکیه در زندان مقر آن در کوه گارا کشته شدند. با شنیدن خبر مرگ جوتیار، بخش انگلیسی رووداو برای توضیح با پدرش تماس گرفت. او نمی‌خواست باور کند و وی گفت رووداو اولین کسی است که خبر را به وی اطلاع داده است. محسن خواستار شواهدی در مورد مرگ پسرش شد، بنابراین رووداو نسخه کردی بیانیه پ.ک.ک. را برای او ارسال کرد. او گرچه هنوز كاملا متقاعد نشده بود كه پسرش مرده است، اما گریه کرد چون می‌گفت پ.ك.ك قول داده بود كه او را به زودی آزاد كند. محسن می‌گفت: «چگونه می‌توانم خبر را به مادرش برسانم»؟

پسر مردی از پسر زاخو گم شده بود. او گمان کرد که پسرش توسط پ.ک.ک ربوده شده است و به ترکیه رفت تا ببیند آیا «فرد خارجی» کشته شده در طی عملیات فرزندش است یا خیر. او بدون گرفتن پاسخ بازگشت. محسن از رفتن این مرد با خبر شد، و با او تماس گرفت و عکس‌های قدیمی پسرش را به او نشان داد. مرد که جسد آن فرد را در سردخانه‌ای در استان آنتالیا دیده بود شناخت و آن جوتیار بود. محسن مطمئن شد پسرش واقعا کشته شده بود. محسن به بخش انگلیسی رووداو گفت: «ما یک تاکسی گرفتیم و شب 21 فوریه به طرف ملاطیه حرکت کردیم و روز بعد به آنجا رسیدیم». وی گفت كه مقامات تركیه «خیلی کمک کردند» و تا زمان انجام كارهای اداری و تداركاتی، محسن را همراهی می‌كردند.

آیدین باروس، فرماندار ملاطیه، خانواده را در بیشتر مدت سفر همراهی می‌کرد و حتی یک هلی‌کوپتر ترتیب داد تا خانواده و جنازه پسرشان را از ملاطیه به سیلوپی، در مرز ترکیه و عراق ببرد. قبل از اینکه محسن ترکیه را ترک کند، آزمایش دی.ان.ای برای تایید اینکه جسد جوتیار است انجام شد، سپس به گفته محسن، جنازه را طبق آیین اسلامی در یک مسجد شستند. پیکر جوتیار روز 23 فوریه وارد دهوک شد و پس از کالبد شکافی در قبرستان محلی به خاک سپرده شد.

جسد جوتیار در 23 فوریه 2021 از ترکیه به دهوک بازگردانده شد.

چه کسی جوتیار را کشت؟

پ.ک.ک و آنکارا همدیگر را به کشتن جوتیار و 12 گروگان دیگر در کوهستان گارا متهم می‌کنند و تحقیقات مستقل برای کشف واقعیت – که پ.ک.ک درخواست کرده است – بسیار خطرناک است. پ.ک.ک. چندین بار ادعا کرده که این 13 گروگان، علیرغم تلاش برای محافظت از آنها، طی بمباران ترکیه کشته شده‌اند. مراد کاراییلان، فرمانده ارشد پ.ک.ک.، در مصاحبه‌ای با تلویزیون استرک وابسته به پ.ک.ک. در 22 فوریه گفت که با گروگان‌ها همانند مهمان رفتار می‌کنند: «ما گروگان‌ها را مثل مهمان می‌بینیم و مطابق این اصل عمل می‌کنیم. کسانی که دستور عملیات پنجه عقاب-دو را صادر کرده‌اند مسئول مرگ گروگان‌ها هستند». کاراییلان در مورد رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان و وزیر دفاع خلوصی آکار، گفت: «اگر قانونی در ترکیه وجود داشت، این افراد باید استعفا می‌دادند و محاکمه می‌شدند». کاراییلان در مورد جوتیار که پ.ک.ک. را به جاسوسی متهم کرده بود، گفت همانند یک عضو پ.ک.ک. با او رفتار کردند و او را در زندان محل نگهداری 12 نفر از مردم ترکیه قرار ندادند. او حتی جوتیار را یک هوال نامیدند. «جوتیار، یکی از هوال‌های ما نیز آنجا بود، برای آزادی او آماده می‌شدند. در واقع، او با هوال‌ها زندگی می‌کرد. او در میان گروگان‌های ترک زندگی نمی‌کرد. او از ما بود. ما مسئول محافظت از جان او بودیم، اما در مورد مرگ او مسئولین ترکیه باید پاسخگو باشند».پ.ک.ک. گفت که 15 جنگجوی آنها در درگیری‌های چهار روزه کشته شدند، از جمله شش نگهبان زندان آن غار (محل نگهداری گروگان‌ها).

تصاویر زندان (غار) در کوه که رسانه‌های وابسته به پ.ک.ک. در 21 فوریه 2021 منتشر کرده‌اند

رسانه‌های وابسته به پ.ک.ک فیلم‌های مربوط به پس از عملیات در کوه را منتشر کردند. در این فیلم‌ها، جنگجویان پ.ک.ک ادعا کردند که ترکیه در این حمله از گاز شیمیایی استفاده کرده است. «آنها از گاز استفاده کردند. زندانیان اینجا با گاز شیمیایی و بمباران کشته شده‌اند. آنها کشته شدند تا ما را محکوم کنند».

محسن گفت که وقتی جسد پسرش را در سردخانه ملاطیه دید، هیچ نشانه‌ای از آسیب دیدن بدن به جز سوراخ گلوله در سر او مشاهده نشد. وی گفت که بر اثر کالبدشکافی‌های انجام شده بر روی جسد جوتیار در ملاطیه و دهوک نتیجه گرفت که هیچ نشانه‌ای از مرگ در اثر استنشاق گاز شیمیایی وجود ندارد. رووداو خواست که کپی گزارش کالبدشکافی را ببیند، اما محسن گفت مقامات محلی از او خواسته‌اند آن را به اشتراک نگذارد، لذا این درخواست را رد کرد. رووداو توانست عکس جسد جوتیار را ببیند. سوراخ سر او به وضوح دیده نمی‌شد. چشمان جوتیار سیاه، آبی و متورم بود. پ.ک.ک در 16 فوریه نامه تسلیت برای خانواده جوتیار ارسال کرد و دوباره تاکید که ترکیه جوتیار را کشته است. نسخه‌ای از آن در اختیار رووداو قرار گرفت.

در این نامه، منسوب به فرماندهی عمومی کوهستان گاره با حرف اول نام ر. نوشته بود: «دولت فاشیست ترکیه از گازهای سمی و شیمیایی استفاده کرد، زیرا آنها به دلیل مقاومت هوال‌ها نتوانستند وارد مقر شوند. جوتیار مدتی با ما بود. وی در مکانی متفاوت از محل نگهداری گروگان‌های دولت فاشیست ترکیه زندگی می‌کرد. او در میان هوال‌ها زندگی می‌کرد و در حال آموزش بود. ما تصمیم گرفته بودیم که او را در جشن‌های نوروز آزاد کنیم. در حال آماده‌سازی این امر بودیم، اما وی در حمله دولت فاشیست ترکیه مسموم و کشته شد. هوال‌های ما که در داخل مقر مقاومت می‌کردند نیز به کشته شدند». در این نامه از خانواده خواسته شده بود تا جسد پسرشان را از دولت ترکیه تحویل بگیرند.

پ.ک.ک توضیح نداده است که چرا جوتیار – که در ابتدا به عنوان جاسوس معرفی شده بود – در پ.ک.ک. آموزش می‌دید و به جای این که در زندان باشد در میان آنها زندگی می‌کرد و چه نوع آموزشی را می‌دید. رووداو انگلیسی موفق نشد به منبعی در مورد این ادعای پ.ک.ک. برسد. رووداو با محمد پنجوینی، نویسنده کرد، سیاستمدار باسابقه و دوست رهبر پ.ک.ک عبدالله اوجالان تماس گرفت. وی پاسخ داد: «من چیزی در مورد آن نمی‌دانم و نیازی به صحبت در مورد آن نیست». وزیر دفاع ترکیه ادعا كرد كه پ.ك.ك سیزده «گروگان» را هنگام شروع عملیات هوایی كشته است.

«ورودی‌های غار با دروازه‌های آهنی تقویت شده بود. رسیدن بمب‌های نیروی هوایی ما به منطقه امکان‌پذیر نبود… فقط از گاز اشک‌آور استفاده شد. چند بار تماس گرفتیم تا تروریست‌ها تسلیم شوند». وزیر ادعا كرد به نقل از دیگر اعضای پ.ک.ک. که بعدا دستگیر شدند رئیس زندان، كه در میان كشته‌شدگان پ.ك.ك بود دستور شلیك به سیزده گروگان را صادر كرده است. آکار پیش از این ادعا کرده بود که پ.ک.ک این سیزده گروگان را با شلیک کشته است، یکی از ناحیه شانه، و بقیه از ناحیه سر. وزارت دفاع ترکیه «اعترافات» دو جنگجوی پ.ک.ک. را منتشر کرد. شروان کورکماز و مرکاز بوتان، که گفته می‌شود از نگهبانان زندان بودند، گفتند که آنها گروگان‌ها را طبق دستور قبلی رئیس خود کشتند که دستور داده بود در صورت حمله ترکیه و نرسیدن نیروی پشتیبان از طرف پ.ک.ک، گروگان‌ها را بکشند.

دفتر علی تتر فرماندار دهوک در بیانیه‌ای در 23 فوریه گفت که «آدم‌ربایی، دستگیری، زندان و قتل جوتیار محسن سیاری- فرزند استان دهوک- توسط جنگجویان پ.ک.ک را محکوم می‌کند» و افزود دستگیری شهروندان فقط در حیطه اختیارات مقامات قضایی اقلیم است؛ نه پ.ک.ک.

هنگامی که روداو انگلیسی دو ماه پس از مرگ او به خانه پدر و مادر جوتیار رفت، مادر او کاملا سیاه پوش بود. پدرش به خبرنگار ما گفت: «نوشتن در این مورد چه فایده‌ای دارد؟ این گزارش او را به ما برنمی گرداند».[1]

[1]. https://www.rudaw.net/english/kurdistan/010520211