به گزارش دیدبان حقوق بشر کردستان ایران، توسعه‌نیافتگی و عقب‌ماندگی تاریخی، یکی از مهمترین مشکلات مناطق کردنشین ایران است. نرخ بالای بیکاری، تعطیلی کارگاه‌های تولیدی، مهاجرت به شهرها و سکونت در حاشیه شهرها و… از مظاهر عقب‌ماندگی اقتصادی کردستانات ایران هستند.
حدود یک قرن بی‌توجهی به این مناطق به‌ویژه در دوران پهلوی، جنگ ایران و عراق، تحریم‌های اقتصادی و غلبه نگاه امنیتی به جای نگاه اقتصادی و توسعه‌محور نیز از جمله دلایل این عدم رشد متوازن محسوب می‌شوند. در این میان، پس از انقلاب 57 انتظار می‌رفت نظام سیاسی جدید توجه بیشتری به کردستانات داشته باشد و برای جبران عقب‌ماندگی این مناطق، پول و امکانات بیشتری به آن دیار گسیل دارد. اما شروع بحران‌های قومیتی، نگاه تجزیه‌طلبانه برخی گروه‌های مسلح و حرکات تروریستی آنها، در نهایت باعث شد نگاه امنیت‌محور در آن مناطق غالب شود. این چنین بود که در دور باطل نگاه امنیت‌محور و حرکات مسلحانه و غیرقانونی گروه‌های تروریستی و مسلح کُرد، این مردم بودند که ضرر می‌کردند و این جوانان بودند که بیکار می‌ماندند و پروژه‌ها مدام عقب می‌افتاد.
بیشتر بخوانید: تعطیلی پروژه‌های آب‌رسانی به دلیل اخاذی پژاک
دیدبان حقوق بشر کردستان ایران پس از حدود 1 سال تحقیق میدانی، مصاحبه و جمع‌آوری اسناد شفاهی از میان مردم و معتمدان محلی و فعالان اقتصادی، انبوهی از اسناد دقیق را گردآوری کرده و قصد دارد آنها را در قالب گزارش‌هایی منتشر کند تا دلایل عقب‌ماندگی کردستان بیشتر واکاوی شود. در واقع، یکی از معضلات و مشکلات مناطق کردنشین ایران که دیدبان حقوق بشر کردستان ایران به طور جدی و تخصصی به آن خواهد پرداخت، بحث امنیت سرمایه‌گذاری و مشکل اخاذی از آنها و سایر کارگاه‌های تولیدی توسط گروه‌های مسلح است. استان کردستان به طور طبیعی به دلیل فاصله از مرکز و نزدیکی به مرز، قرابت با کشورهای دارای مشکلات سیاسی و امنیتی متعدد، عدم توجه کافی دولت‌ها به مبحث توسعه و امنیت سرمایه‌گذاری در آن، شاهد یک عقب‌افتادگی مزمن در حوزه اقتصاد است. مصاحبه‌های دیدبان و گزارش‌های دریافتی نشان می‌دهد که اخاذی گروه‌های مسلح، از فعالان اقتصادی و کارگاه‌های تولیدی، مهمترین دلیل عدم امنیت سرمایه‌گذاری در مناطق کردنشین ایران، است.
وقتی بعد از مدت‌ها پیگیری‌های اداری، سرمایه‌گذاری و دریافت وام از سیستم بانکی، نوبت به ثمردهی یک فعالیت اقتصادی می‌رسد، پژاک به عنوان متهم ردیف اول اخاذی، وارد شده، از کارگاه و مدیر آن اخاذی و آنها را تهدید می‌کند و حتی به گروگان گرفته و در نهایت به قتل می‌رساند. در این فضا، مشخص است که سرمایه‌گذار وارد مناطق کردنشین نمی‌شود و دولت نیز درگیر مشکلات امنیتی می‌شود و توسعه اولویت نخواهد بود. در واقع، جدا از کوتاهی دولت‌ها، مفاسد مالی و… بخشی از توسعه‌نیافتگی و کمبود زیرساخت‌ها در این استان و سایر استان‌های کردنشین کشور به خصوص در مناطق مرزی، به دلیل مسائل امنیتی است. اگر کارگر، کارفرما، سرمایه‌گذار و فعال اقتصادی، از امنیت مالی و جانی خود اطمینان خاطر کسب نکند، هرگز وارد فعالیت اقتصادی نخواهد شد و لذا توسعه و رشد اقتصادی نیز کاهش خواهد یافت. نقش گروهک‌های تروریستی و تجزیه‌طلب در این عامل، به اذعان شواهد متقن دولتی و ملی و شهادت فعالان اقتصادی در استان کردستان، بسیار بالاست.
بیشتر بخوانید: روایت یک اخاذی، از یک پیمانکار راه‌سازی توسط پژاک
مطالعه موردی
پرونده‌های متعدد اخاذی، تخریب اموال دولتی و خصوصی، تهدید و ارعاب و حتی ربایش فعالان اقتصادی و کارگران، نشان می‌دهد اتفاقا یکی از مهمترین عوامل عقب‌ماندگی نسبی استان کردستان و مناطق کردنشین، فعالیت تخریبی گروه‌های مسلح است که به نام کُردها، بیشترین آسیب را به انها زده‌اند و اجازه فعالیت یک کارگاه اقتصادی و تولید متوسط و کوچک را نداده‌اند و بارها اموال آنها را آتش زده‌اند. یکی از این پرونده‌ها به شرح زیر است:
اخاذی از کارگاه ماسه‌شویی
در 29 شهریور 1391، کارگاه ماسه‌شویی در روستای خراجیان شهرستان روانسر، هدف اخاذی پژاک قرار گرفت. شاهد محلی به خبرنگار دیدبان گفته که نیروهای پژاک با لباس و اسلحه رسمی این گروه در منطقه حاضر شدند و ایجاد رعب و وحشت کردند. نیروهای این گروه در ساعات پایانی شب، مالک و نگهبان کارگاه را از محیط واحد تولیدی بیرون کشیده و به آنها توهین و درخواست مبالغ هنگفتی کردند. آنها با این اقدام خود باعث وحشت اهالی روستا نیز شدند. نیروهای پژاک، در ابتدا 30 میلیون از «کاک رسول» مدیر کارگاه درخواست کردند. کاک رسول به خبرنگار دیدبان در توضیح رخدادهای آن شب گفت: «فحاشی کردند، من و نگهبان را به مرگ تهدید نمودند و اعلام کردند اگر پول را ندهیم، یا ما را می‌کشند و یا اموال کارگاه را تخریب خواهند کرد. به شدت ترسیده بودم. نگران جان نگهبان و کارگران بودم. اگر ما را گروگان می‌گرفتند، باید چه می‌کردیم»؟
کاک رسول افزود: «از ترس اقدامات کینه‌توزانه پژاک، به پلیس خبر نداده بودم. آنها قبلاً غیرمستقیم درخواست پول کرده بودند، اما من با بهانه‌های مختلف مانند خالی بودن خزانه و حساب کارگاه، به آنها وعده سرخرمن داده بودم. اما آن شب به طور جدی و با نفرات بیشتری حاضر شدند و تهدید کردند. تقریباً مطمئن بودم که مرا خواهند کشت! اما آنها مرا گروگان گرفتند و به نگهبان گفتند که باید 30 میلیون پرداخت کند تا من آزاد شوم. به نگهبان گفتند که برود و به خانواده و کارگرانم اطلاع دهد تا پول را تهیه کنند؛ 15 روز هم مهلت دادند».
ورود پلیس به ماجرا
نگهبان به پلیس اطلاع می‌دهد و خانواده نیز از شدت نگرانی مانده‌اند چه کنند تا پژاک کاک رسول را آزاد کند. اهالی روستا نیز نگران هستند که مبادا گزینه و هدف بعدیِ پژاک آنها باشند! کاک رسول می‌گوید: «با خانواده تماس گرفتند و مجدد تهدید کردند. من این مقدار پول نداشتم و نمی‌دانستم خانواده می‌خواست چه کار کند تا این پول را تهیه کند». پلیس دو روز بعد وارد ماجرا شد و توانست با ردیابی تماس، محل نگهداری کاک رسول را پیدا کند و در یک یورش برق‌آسا کاک رسول را آزاد کند. عناصر پژاک، چند ساعت قبل از منطقه دور شده بودند و در این فقره، ناکام ماندند. کاک رسول به خبرنگار دیدبان گفت: «نامه نوشته بودند که باید برای حمایت از حرکت کُردی به رهبری اوجالان، از پژاک حمایت مالی کنم. چون می‌گفتند ما خلق کُرد باید یک جنبش آزادی‌بخش کُردی حمایت کنیم! زیرا آنها دیگر حامی ندارند. کدام جنبش کُردی؟ اینها صدها کارگاه را تعطیل کردند، چندین مدیر و نگهبان و کارگر را به قتل رساندند. میلیاردها تومان، اموال دولت و بخش خصوصی را تخریب کردند. صدها جوان از ترس جانشان دیگر به کارگاه‌های تولیدی مراجعه نکردند. آن وقت اینها مدعی حمایت از کردها هستند؟ مضحک است! من شانس آوردم که پول در کارگاه نبود، چون همان شب پول را بر می‌داشتند و فرار می‌کردند».
این روایت از اخاذی پژاک نشان می‌دهد که بر خلاف تبلیغات دروغین، پژاک، خود یکی از عوامل توسعه‌نیافتگی کردستانات ایران است. کولبری، نتیجه فقدان شغل و فقدان شغل هم نتیجه نبود کارگاه تولیدی و کارخانه است. پژاک، متهم است که این امر را تشدید کرده است. حالا این گروه مدعی حمایت از کولبران شده! جالب آنکه خود پژاک، چندین کولبر را به دلیل عدم همکاری و عدم پرداخت مالیات انقلابی (باج) ترور کرده است! دیدبان حقوق بشر کردستان ایران، از دولت و نهادهای انتظامی انتظار دارد به فوریت به این مساله رسیدگی کنند و ضمن تامین امنیت مالی و جانی شرکت‌های فعال در مناطق کردنشین، زمینه عمران و آبادانی منطقه را فرهم کنند. دیدبان این موضوع را تا حصول نتیجه، پیگیری خواهد کرد. منتظر گزارش‌های بعدی در این زمینه باشید.
گزارش از علی فرهمند